Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 02
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७६.
प्रियदर्शिनी टीका अ १३ चित्र-सभूतचरितवर्णनम् दीना पतिस्मरणरूप गीत भाति, तद्वत् । तथा-सर्व नाटय विडम्वितम् विडम्मनामाय-यक्षारिष्टपीतमद्योन्मत्ताधड्गविक्षेपपत् । तथा-सर्वाण्याभरणानि-मुकूटके यूरादीनि भाराम्तचतो भाररूपत्वात्तेपाम् । गीत मेरी दृष्टि में (चिलवीय-विलपितम्) विलाप तुल्य है तथा (सव्व नह-सव नाटय) समस्त नाटक विडम्बना प्राय है । और (सव्ये आभरणा भारा-सर्वाणि आभरणानि भाराः) समस्त आभरण भारतुल्य है। ज्यादा क्या कहें (सव्वे कामा दुहावहा-सा कामाः दुःखावहाः) समस्त इन्द्रियों के विषय मुझे तो दुःखदायी ही प्रतीत होते है। जिस प्रकार उन्मत्त एव पालक आदिके गीत हित शिक्षा विहीन होने से विलाप जैसे ही प्रतीत होते हैं तथा जिस प्रकार विधवा स्त्रीका अपने मृत पति के गुणोंका स्मरण रूप गीत, विलापतुल्य होता है उसी प्रकार मोक्षाभिलापी मुनिकी दृष्टि में गीत भी एक प्रकार के विलाप ही जैसे मालूम पड़ते हैं। यक्षसे आविष्टमूत लगे हुए मनुष्यके तथा मद्यपायी व्यक्ति के अगोंका विक्षेप जिस प्रकार एक तरहकी विडम्बनासे पूर्ण माना जाता है, उसी प्रकार नाटक भी मुनियोंकी दृष्टि मे वैसे ही मालूम पडते हैं। आभरणोंको भले ही वहिरात्मा जीव आभूपणरूप माने पर जो अन्तरात्मा जीव हैं उनको तो वे भाररूप प्रतीत होते हैं। तथा शब्दादिक विपय तृष्णाके परिवर्धक होनेसे एक प्रकारके दुःख ही हैं। अतः दृष्टिमा विलपिय-विलपितम् विसा तुक्ष्य छ तथा सव्व नट्ट-सर्वम नाटय सपा नाट विटमा ३५ छ भने सव्वे आभरणाभारा-सर्वाणि आभरणानि भारा सपा मार मार तुक्ष्य छ वधु शु ११ सव्वे कामो दुहावहा-सर्वे कामा ફુલાવા સઘળા ઈન્દ્રિયોના વિષય મને તે દુ ખદાયક જ દેખાય છે જે પ્રમાણે ઉન્મત્ત અને બાળક વગેરેને ગીત શિક્ષા વિહીન હોવાને કારણે વિલાપ જેવા લાગે છે તથા જે પ્રકારે વિધવા સ્ત્રીને પિતાના મૃત્યુ પામેલા પતિના ગુણેનું મરણરૂપ ગીત વિલાપ તુલ્ય હોય છે એજ રીતે મેક્ષના અભિલાષી મુનિની દૃષ્ટિમા ગીત પણ એક પ્રકારના વિલાપ જેવા જ માલુમ પડે છે યક્ષથી અવિષ્યભૂત થયેલ મનુષ્યને તથા મદ્યપાન કરેલ વ્યક્તિને અગેને વિક્ષેપ જે પ્રમાણે એક પ્રકારની વિટંબણુથી પૂર્ણ માનવામાં આવે છે એ જ રીતે નાટક પણ મુનિઓની દષ્ટિમાં એવા જ માલુમ પડે છે આમરણોને ભલે બહિરાત્મા જીવ આભૂષણ રૂપ માને પરતુ જે અન્તરાત્મા જીવ છે એને તે એ ભારરૂપ જ જણાય છે તથા શબ્દાદિક વિષય તૃષ્ણાને વધારનાર હોવાથી એક પ્રકારે દુ ખરૂપ જ છે આથી ચિત્રના જીવ મુનિરાજે ચક્રવર્તીને સમ १०९६
