________________
-
अन्वय : ये अधम लब्धं धर्म परिहत्य. भोगाशया धावन्ति ते भवने कल्पद्रुमं प्रोन्मूल्यं धत्तूरतरुं वपन्ति ते जडाः चिन्तारत्नं अपास्य काचशकलं स्वीकुर्वते ते गिरीन्द्रसदृशं द्विरदं विक्रीय रासभं क्रीणन्ति। . . . શબ્દાર્થ (વે) જે (પ્રથમા) નીચ પુરુષો (બૅ) ભાગ્યથી મળેલ (ધર્મ) ધર્મને (પરિત્ય) છોડીને (મોશિયા) વિષયભોગોની આશાથી (ધાન્તિ) દોડે છે (તે) તેઓ (મવને) પોતાના ઘરમાં રહેલા હત્પમં) કલ્પવૃક્ષને (પ્રોજૂન્ય) ઉખેડીને (જાણે કે) (ધતૂરતરું) ધતૂરાના વૃક્ષને (વપત્તિ) વાવે છે. (અથવા) (તે નડા) તે મૂર્ખ માણસો પોતાના હાથમાં રહેલા વિસ્તારનં) ચિંતામણિ રત્નને (પા) દૂર ફેંકી (વિશhi) કાચના ટુકડાને (સ્વીફર્વત) લઈ લે છે. અથવા (તે) અધમ બુદ્ધિવાળા તે પુરુષો (ગિરીશ) પર્વત જેવા મોટા (હિ) હાથીને (વિઝીય) વેચીને (રાસ) ગધેડાને (ત્તિ) ખરીદે છે.
I૬.
ભાવાર્થઃ ભાગ્યથી મળેલ ધર્મને છોડીને જે માણસો વિષયસેવનમાં માનવ જન્મને પૂર્ણ કરે છે તેઓ જાણે કે ઘરમાં રહેલ કલ્પવૃક્ષને ઉખેડીને ધતૂરાનું વૃક્ષ લગાવે છે. રત્નને છોડીને કાંચના ટુકડાને ગ્રહણ કરે છે અને પર્વત જેવા મોટા હાથીને વેચીને ગધેડાની ખરીદી કરે છે. વિવેચન : માનવે જન્મની પ્રાપ્તિ ધર્મ કરવા માટે થયેલી છે. એ ભવમાં જે માણસો ધર્મ નથી કરતા અને અર્થ કામની પાછળ દોડી રહ્યા છે તેઓને જ્ઞાનિયોએ અધમ પુરુષો કહ્યાં છે. તે અધમ પુરુષો કોની જેવા છે તે બતાવતાં કહ્યું કે, “વ્યવહારમાં જેમ કોઈ પુરુષ ઘરમાં રહેલા કલ્પવૃક્ષને ઉખેડીને એના સ્થાને ધતૂરાના વૃક્ષને (વિષવૃક્ષને) લગાડે, હાથમાં રહેલાં ચિંતામણિ રત્નને ફેંકે ને કાચના ટુકડાને એની ચમકથી આકર્ષાઈને ગ્રહણ કરી લે અને પોતાની પાસે રહેલ વિશાળ પર્વત જેવડા મોટાં હાથીને નકામો સમજીને એને વેચી ને એના સ્થાને ગધેડાને ઉપયોગી માનીને લઈ લે. એવા માણસોને વ્યવહારમાં પણ ઓછી બુદ્ધિવાળા, બુદ્ધિહીન, અક્કલ વગરના છે તેમ કહેવાય છે તેમ માનવ જન્મને પામ્યા પછી ધર્મ પુરુષાર્થ ન કરનાર માણસ પણ એમના જેવો અધમ કહેવાય છે.
૬ - શિરવરિપી વૃત્ત. अपारे संसारे कथमपि समासाद्य नूभवं,
___ न धर्मं यः कुर्याद्विषयसुखतृष्णातरलितः । बुडन् पारावारे प्रवरमपहायप्रवहणं,
स मुख्यो मूर्खाणामुपलमुपलब्धुं प्रयतते ॥७॥ अन्वय : अपारे संसारे कथमपि नृभवं समासाद्य यः विषयसुख तृष्णातरलितः धर्मं न कुर्यात् सः मूर्खाणां मुख्यः पारावारे (च) ब्रुडन् प्रवरं प्रवहणं अपहाय उपलं उपलब्धुं प्रयतते।
