________________
પરિચ્છેદ ]. ધર્મ વિશે માહિતી
૨૪૫ સાંકેતિક ચિહ્ન છે? તેમજ મથુરાના મંદિરને પ્રવર્તી રહી છે. પુ. ૨ માં બીજા પરિચ્છેદનું જે દરવાજો ( Gateway ) શોધી કઢાયો છે વર્ણન બરાબર ધ્યાનપૂર્વક વાંચીને મનન કર( જુઓ પુ. ૧ પૃ, ૧૯૬ઃ આકૃતિ નં. ૩૧, વામાં આવશે, તે મને સંપૂર્ણ ખાત્રી છે કે વાચકક૨, ૩૩ તથા તેનાં વર્ણન) તેને સર્વ વિદ્વાન વર્ગને પણ મનમાં સંપૂર્ણ ઇતબાર જામી જશે: નોએ જ્યારે જનધર્મને હોવાનો અભિપ્રાય આપ્યો અને એવો વિચાર ધરાવતા થશે કે આ ચિહ્નોને છે ત્યારે આબેહુબ તેની જ જાણે કેમ પ્રતિકૃતિ- બૌદ્ધધર્મ સાથે કાંઈ લાગતુંવળગતું જ નથી. નકલ ન હોય તેવા દરવાજા-પ્રવેશદ્વાર, સાંચીના અને સિકકાના પુરાવાથી જે વસ્તુસ્થિતિ સિદ્ધ તૂપ સાથે તેમજ બીજા ભારદ્યુત સ્તૂપ સાથે જોડા- થઈ જાય તે તે અચૂક અને અતૂટ જ ગણવી ચેલ એમ બે ઠેકાણેથી મળી આવેલ છે; તે બન્નેને રહે છે; એટલે આ વિષયને પણ તે જ કક્ષાનો બૌદ્ધધર્મી હોવાનું જણાવાયું છે. આમ એક જ કાં ન સ્વીકારવો ? જાતની કારિગરીના અને એક જ વસ્તુ સૂચવતા કોઈને એમ પણ વિચાર થશે કે, બૌદ્ધપદાર્થોને ભિન્ન ભિન્ન ધર્મના–સંપ્રદાયના ઠરા
ધર્માના મુખ્ય સ્થાપક અથવા તે તેમના પ્રચારકે વવામાં કોઈ કારણ ખરૂ? કે ભિન્ન ભિન્ન પ્રદેશ,
તે બાજુ વિચર્યા હોવા વિશે તમે જ્યારે શંકા માંથી મળી આવ્યા માટે ભિન્ન ભિન્ન સંપ્રદાયના
ઉઠાવો છો અથવા તે તેમ બન્યું હોવાને થઈ ગયા ? વળી મથુરા પાસે થડે જ છેટે-ત્રણ
આધાર માંગે છે, તે અમે પણ તમને કાં ચાર માઈલ દૂર-કંકાલિ તિલા નામે જે ટેકરી
વળતો પ્રશ્ન ન પૂછી શકીએ, કે તમારો મત આવેલી છે અને જે પ્રાચીન મથુરાનું એક પરૂં સ્થાપિત કરવા માટે તમારી પાસે શે આધાર હેવાનું અનુમાન કરાયું છે ત્યાંથી જે અવશેષો,
છે? તે તેમને ઉત્તરમાં જણાવવાનું કે, આ મૂર્તિઓ, આયાગપટ્ટો ઈ. ઈ. મળી આવ્યાં છે. પુસ્તકની આદિથી માંડીને, સર્વે સમ્રાટોને અને તે સર્વેને વિદ્વાનોએ જૈનધર્મનાં હોવાનું નિઃસં- રાજાઓનો જે જે ધર્મ હતો, તે વિશેની ચર્ચા દેહપણે કહી દીધું છે, ત્યારે આ સિંહપને જ અમે કરી છે તે વાંચી જેવાથી આ વાતનો માત્ર બૌદ્ધધર્મને ઠરાવવા માટે શું આધાર છે? ફેટ થઈ જશે. ઉપરાંત એક અન્ય હકીકત ( જો કે હવે તેને પણ જૈનધર્મનો ઠરાવાય છે.) પણ વાચકવર્ગની જાણ માટે ટાંકવા રજા ઉપરના વર્ણનથી સમજાશે કે, જેમ ધર્મ
લઈએ. તે હકીકત પણ સિકકાઈ પુરાવાની પેઠે ચક્ર બાબતમાં દિવિધ અભિપ્રાય દર્શાવાય છે.
જ એક નક્કર સત્ય તરીકે આપણે લેખ પડશે તેમ સિંહ-સ્તૂપના કિસ્સામાં પણ બન્યું છે: કેમકે તે શિલાલેખી પુરાવા ઉપર રચાયેલી છે. તેવી જ રીતે ચત્ય અને સ્વસ્તિકના ૩૪ ચિહ્નનું પણ સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના અનેક શિલાલેખો, ખડક. સમજી લેવું. આખાયે લખાણને સાર એ છે કે, લેખો તથા તેમની અંદર આળેખેલ ધમ્મલિપિના આ વિષયમાં અત્યારસુધી ગંભીર ગેરસમજૂતિ જ રહસ્યથી ૩૫ આપણે સર્વે કઈ જાણીતા થઈ
(૩૪) નહપાણ અને ભૂમકના સિક્કામાં સ્વસ્તિક ૩૫૭ લેખ નામે “ Was Nahapana a Jain ? ” છે: ( જુઓ પુ. ૨. સિક્કાચિત્ર નં. ૩૫, ૩૬, ૩૭, આ લેખથી આડકતરી રીતે પૂરવાર થાય છે કે નહવર્ણન પૂ. ૯૬, ) તેઓ જેનધર્મી જ હતા, તથા પણ જૈન હતો. જુએ . કૉં. હિ, પુ. ૫, ૧૯૨૯ જુનને અંક પૃ. (૩૫) રહસ્ય તે અત્યાર સુધી દરેકની જાણમાં
