Book Title: Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 01
Author(s): Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar

View full book text
Previous | Next

Page 586
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir अरत 559 अरन्तर प्र. वि., ए. व. - तहि हेतुवसेन अरणीयं गन्तब्बं पत्तब्ध, विभ. अट्ट. 365; - तो प. वि., ए. व. - तं सब्बं अरणीयतो अत्थोति वुच्चति, खु. पा. अट्ठ. 191; सेदवकेन च लोकेन अरणीयतो बुद्धा च ... च वुच्चन्ति, स. नि. अट्ठ. 2.221; - त्त नपुं., भाव., प्राप्त करने योग्य होना, समीप पहुँचने योग्य होना - त्ता प. वि., ए. व. - सदेवकेन लोकेन अरणीयत्ता अरिया, प. प. अट्ठ. 39. अरत त्रि., रिम के भू. क. कृ. का निषे. [अरत], नहीं रमा हुआ, आसक्ति या लगाव से मुक्त, राग से रहित - तो पु०, प्र. वि., ए. व. - निब्बनथो अरतो स हि भिक्खु, स. नि. 1(1).216; अरतोति तण्हारतिरहितो, स. नि. अट्ठ. 1.237. अरति ।अर (जाना) का वर्तः, प्र. पु., ए. व., जाता है, निष्पादित करता है - तं तं सत्तकिच्चं अरति वत्तेती ति उतु, सद्द. 2.432. अरती' स्त्री., रति का निषे. [अरति], शा. अ. राग या तृष्णा का अभाव, लगाव या आसक्ति का अभाव, आनन्द के अनुभव का अभाव, मन का उचटाव या अनभिरुचि, ला. अ. विषयभोगों को पाने की उत्कण्ठा एवं कुशल धर्मों के प्रति अनुत्कण्ठा - रती प्र. वि., ए. व. - कच्चि तं एकमासीनं अरती नाभिकीरतीति, स. नि. 1(1).66; अरती नाभिकीरतीति उक्कण्ठिता नाभिभवति, स. नि. अट्ठ. 1.101%; अरतीति अकुसलपक्खा उत्कण्ठितता, स. नि. अट्ट, 1.33; भिय्यो नो अरती सिया, जा. अट्ठ. 3.142; - तिं द्वि. वि., ए. व. - एको रमे अरतिं विप्पहाया ति, स. नि. 1(1).209; उप्पन्नं अरति अभिभुय्य अभिभुय्य विहरेय्य न्ति, म. नि. 1.42; - या' तृ. वि., ए. व. - अरतिया यदिदं मुदिताचेतोविमुत्ती ति, अ. नि. 2(2).13; - या ष. वि., ए. व. - अरतिया पहानाय मुदिता भावेतब्बा, अ. नि. 2(2).147. अरति/अरती स्त्री., मार की एक पुत्री का नाम - ति/ती प्र. वि., ए. व. - तण्हा च अरति च रगा च मारधीतरो, स. नि. 1(1).146; तण्हा च अरती रगा, स. नि. 1(1).150; - तिं द्वि. वि., ए. व. - दिवान तण्हं अरति रगञ्च सु. नि. 841. अरतिस्सह त्रि., अरति या अनुत्कण्ठा को सहन करने वाला - हो पु., प्र. वि., ए. व. - धीरो हि अरतिस्सहो, अ. नि. 1(2).34; धीरो हि अरतिस्सहोति अरतिसहत्ता हि सो धीरो नाम, अ. नि. अट्ठ. 2.279. अरतिका/अरतिता स्त्री., अरति का भाव., रति या राग का न रहना, उत्कण्ठा या आसक्ति का अभाव होना आनन्द का अनुभव न करना - ता प्र. वि., ए. व. - अधिकुसलेसु धम्मेसु अरति अरतिता अनभिरति ... उक्कण्ठिता, विभ. 403; अरतिताति अरमणाकारो, विभ, अट्ठ. 452. अरतिबहुल त्रि., ब. स. [अरतिबहुल], अरति या अनुत्कण्ठा के भाव से भरा हुआ, अत्यधिक अरति रखने वाला - स्स पु., ष. वि., ब. व. - मुदिता अरतिबहुलस्स.ध. स. अट्ठ. 240. अरतिरति स्त्री., द्व. स. [अरतिरति], अनासक्ति एवं आसक्ति, मन का बिलगाव और लगाव - न च म अरतिरति सहय्य, अ.नि. 3(2).110; - सह त्रि., अनासक्ति एवं राग दोनों को सहन करने में सक्षम - हो पु., प्र. वि., ए. व. - अरतिरतिसहो हि ... धीरो'ति, अ. नि. 1(2).33; अरतिरतिसहोति अरतिञ्च पञ्चकामगुणरतिञ्च सहति, अ. नि. अट्ठ. 2.279. अरतिवन्तु त्रि., [अरतिमत्], अरति या अनुत्कण्ठा से युक्त - तिवा पु.. प्र. वि., ए. व. - विहेसवा अस्स अरतिवा अस्स पटिघवा ... अनभावंकतो आयतिं अनुप्पादधम्मो, म. नि. 2.37. अरतिविघातपच्चुपट्ठान त्रि., ब. स., अरति या भोगों के प्रति अनुत्कण्ठा के विनाश से उदित होने वाला/वाली - ना स्त्री., प्र. वि., ए. व. - सत्तेसु पमोदनलक्खणा मुदिता ... अरतिविघातपच्चुपट्टाना सत्तानं सम्पत्तिदस्सनपदवाना, ध. स. अट्ठ. 237. अरतिवूपसम पु., तत्पु. स. [अरत्युपशम], अरति का उपशमन, अरति की समाप्ति - मो प्र. वि., ए. व. - अरतिवूपसमो तस्सा सम्पत्ति, ध. स. अट्ठ. 237. अरत्त त्रि., रिज के भू. क. कृ. का निषे. [अरक्त]. शा. अ. नहीं रंगा हुआ, ला. अ. राग या लगाव से मुक्त, तृष्णा एवं आसक्ति से रहित - त्तो पु. प्र. वि., ए. व., - सो तत्थ अरत्तो तत्त अनभिरतो, अ. नि. 2(2).204; - त्ता स्त्री., प्र. वि., ए. व. - सा तत्थ अरत्ता तत्त अनभिरता, अ. नि. 2(2).203. अरथक त्रि., ब. स. [अरथक], बिना रथ वाला - को पु०, प्र. वि., ए. व. - अनस्सको अरथको दीघमद्धानमागतो, जा. अट्ठ. 7.274; अस्थको अयानको, तदे.. अरनेमि पू., एक ब्राह्मण आचार्य, एक धर्माचार्य - अरनेमि च ब्राह्मणो, अ. नि. 2(2).83; अरनेमि नाम सत्था अहोसि, अ. नि. 2(2).82. अरन्तर नपुं.. [अरान्तर], रथ के अरों के बीच वाला अन्तराल - रानि प्र. वि., ब. व. - अरपि अरन्तरानिपि नेमियोपि. म. नि. अट्ठ (मू.प.) 1(2).152. For Private and Personal Use Only

Loading...

Page Navigation
1 ... 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761