________________
પૂજન-અર્ચન
તાત્પર્ય કે જેણે દેવતાનું પૂજન કરવુ હોય શુદ્ધિ, સ્થાનશુદ્ધિ, મંત્રશુદ્ધિ, વ્યશુદ્ધિ અને પાંચ પ્રકારની શુદ્ધિ અવશ્ય કરવી જોઈ એ. આત્મશુદ્ધિ એટલે પેાતાની જાતની શુદ્ધિ. તે માટે સ્નાન, ભૂતશુદ્ધિ, પ્રાણાયામ અને ન્યાસનું વિધાન છે.
૧૪૯
તેણે આત્મદેવશુદ્ધિ એ
સ્નાન સર્વાંગે કરવુ જોઈએ, એટલે કે શરીરના ઈ ભાગ કાશ ન રહેવા જોઈએ. વળી તે વસ્ત્ર પહેરીને કરવુ જોઈએ, એટલે કે નગ્ન થઈને સ્નાન કરવાના નિષેધ છે. '
આ વખતે શરીર ચાળવા માટે મૃત્તિકા, ઉત્કૃષુ આદિના ઉપયાગ થઈ શકે, પણ ચરબીવાળા સાળુઓના ઉપયાગ કરવા ઈષ્ટ નથી. વળી આ પ્રકારનું સ્નાન કરતી વખતે ચોક્કસ મત્ર ખેલવા જોઇએ.
L
ભૂતદ્ધિ એટલે આપણા શરીરમાં રહેલાં પૃથ્વી, જલ, અગ્નિ, વાયુ અને આકાશની શુદ્ધિ. અહીં પ્રશ્ન થશે કે આ પાંચ ભૂતા ક્યાં રહેલા છે ?' એટલે જણાવવું જરૂરનું છે કે આપણા શરીરમાં હાડકાં તથા માંસપિંડમાં અમુક અંશે જે નકરતા દેખાય છે, તે પૃથ્વી-ભૂતને આાભારી છે; લેાહીમાં પ્રવાહીપણું દેખાય છે, તે જલભૂતને આભારી છે. જઠરમાં તથા શરીરમાં જે ગરમી રહેલી છે, તે અગ્નિભૂતને આભારી છે. પ્રાણુ, અપાન, સમાન, વ્યાન અને ઉદાન નામના જે પાંચ વાયુ છે, તે વાયુ ભૂતને આભારી છે. અને અમુક ભાગમાં જે પોલાણુ છે, તે આકાશ ભૂતને આભારી છે. આ પાંચ ભૂતને પાંચ તત્ત્વ પણ કહેવામાં આવે છે.
>
