________________
૩૨૮
મંત્રવિજ્ઞાન મિચન, તપ, જપ, (૬) હવન–દશાંશ, (૭) તર્પણ, (૮) માર્જન, (૯) બ્રાહ્મણુજન અને (૧૦) વિસર્જન વગેરે ક્ષિાઓનું વિભાજન થઈ શકે છે. ગાયત્રીની તાંત્રિક ઉપાસના
તાંત્રિક ઉપાસનામાં રહેલા તંત્ર શબ્દ ઉપર ઘણુ માણસોની ધારણા એવી છે કે આ કેઈમેલી વિદ્યા છે, અથવા તે અમુક જાતના ટોટકા, જંતર-મંતર કે કઈ રમશાનસાધના જેવું કર્મ છે, પણ તે માત્ર ભ્રમ છે. શાસ્ત્રોમાં તંત્ર શબ્દની વ્યાખ્યા વેદના અર્થમાં જ થઈ છે. અને શાસ્ત્રોના વિવિધ વિસ્તારને તંત્રની સંજ્ઞા આપી છે. તેથી ગાયત્રીની તાંત્રિક ઉપાસનામાં પણ મંત્ર-વિજ્ઞાનમાં પ્રદર્શિત માર્ગને જ વિસ્તાર માન. સ્વામી પ્રત્યગામાનંદજીએ વધારે સ્પષ્ટ કરતાં જણાવ્યું છે કે “તંત્રવિધાનમાં મંત્ર એ મુખ્યમંત્રી છે અને મંત્રનાં ચિતન્ય માટે તથા સમર્થ વિનિયોગ માટે એની પણ વિશેષ આવશ્યક્તા રહે છે. ગાયત્રીની તાંત્રિક ઉપાસનામાં ઉપયોગી વિષયેની વિચારણા આ રીતે છે –
(5) पूजा त्रैकालिकी नित्यं जपस्तर्पणमेव च । होमं ब्राह्मगभुक्तिश्च पुरश्चरणमुच्यते ॥
-કુલાર્ણવતંત્ર – યુરિશ્વ વિધ-વૈવિજી તાન્નિશી ના પ્તિ તાકવિ “યુતિઃ , તિ વ્યવહાર: – હારીતધર્મશાસ્ત્ર. વૈરિ તારી જૈવ, દિવિધા
વર્તિતા કૃતિકા કુલૂક ભ–મનુસ્મૃતિટીકા. ८-तन्त्रविधानेषु मन्त्र एव मुख्यमन्त्री मन्त्राणां चैतन्योद्योधनाय समर्थविनियोगाय च यन्त्राणामपि सविशेष उपयोग :।
- — અધ્યક્ષીય ભાષણ–વારાણસી
-
-
-
-
-
-
-
-
