________________
[૩૯૯
ર૧ : શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન
ભેદ અભેદ સુરત મીમાંસક, જિનવર દેય કર ભારી રે; લોકાલોક આલંબન ભજીયે, ગુરુમુખથી અવધારી રે. ષડૂ૦ ૩
અર્થ–સુગત-બુદ્ધદર્શનકાર–આત્માને ભેદ માને છે. અલગ માને છે અને વેદાંતીમીમાંસક આત્માને અભેદસ્વરૂપે જુએ છે. એ સદર સમયપુરુષના બે મોટા-તોલવાળા હાથ છે, એક જમણે હાથ છે, એક ડાબો હાથ છે. તે દશનેના કહેવા પ્રમાણે લેક (જેમાં છ દ્રવ્ય હોય છે) અને અલેક (પિલાણું, જેમાં માત્ર આકાશાસ્તિકાય રહે છે, તેના ટેકાને આપણે સ્વીકારીએ-સેવીએ અને એની સમજણ માટે ગુરુમહારાજથી હકીકત જાણી અપેક્ષાએ તેમની હકીકત પણ ધ્યાનમાં લઈએ. (૩)
ટ –સુગત-બૌદ્ધ અને મીમાંસક એ બે મત તે જિનેશ્વરમતના કર-હસ્તભૂત છે. જિન ભેદભેદરૂપે માને તે ભણી કરણક્રિયા લક્ષણથી ભારી ગંભીર છે. જ્યાં લેક-પંચાસ્તિકાયાત્મક, અલેક–એકાસ્તિકાયાત્મક, તેનું અવલંબન આશ્રીને એ ભાવ ગુરુગમે જાણુંએ અથવા લેકને અવેલેકીએ; રૂપી–દ્રવ્ય, અલેક અરૂપી અવલંબન ઇત્યાદિ વિચાર ગહન તે ગુરુપરંપરાથી લઈએ. (૩) *
વિવેચન–સુગત આત્માને ભેદસ્વરૂપે માને છે, અને મીમાંસક-વેદાંતીઓ આત્માને અભેદરૂપે માને છે. એ સમયપુરુષના ડાબાજમણે ભારે હાથ છે. “ભારે કહેવાનું કારણ એને સમજવાની મુશ્કેલી છે. લેક એટલે સ્વર્ગ, મત્ય અને પાતાળ, તથા અલક માત્ર આકાશ– પિલાણ જ છે. એ છ દ્રવ્યવાન લેક અને માત્ર આકાશવાળે અલેક, એને ટેકારૂપે ભજીએ. આ સ્વરૂપની ડાબા-જમણા હાથ તરીકે કલ્પના કરવી, અને જ્યાં સમજ ન પડે ત્યાં ગુરૂગમથી તેને સમજી લેવી. બૌદ્ધો આત્માને ક્ષણિક માને છે. બીજે ક્ષણે બીજો વિચાર આવે તે અન્ય આત્માને, એમ સમજવું. આવી રીતે વિજ્ઞાનઘન આત્મા પ્રત્યેક ક્ષણે બદલાય છે. જૈનદર્શનકાર આને પર્યાયભેદ ક્ષણે ક્ષણે બદલાય છે એમ કહી તેને ખુલાસો કરે છે. આ સમયે સમયે થતા ફેરફારને બૌદ્ધ દશને મૂળ ફેરફાર માન્યા છે. પર્યાયાર્થિક નયે બૌદ્ધ દર્શન સત્ય છે એમ માની સમયપુરુષના અંગ તરીકે છે એમ જાણી લેવું અને એની ટીકા ન કરવી. મીમાંસકો અભેદવાદી છે. તેઓ એક આત્માને જ માને છે, છ સાતો નિત્ય વિશુળ ન વધ્યતે મુષ્ય
પાઠાંતર– મીમાંસક સ્થાને પ્રતમાં “મીમાંશક ” પાઠ છે; બીજી પ્રતમાં “ભીમાસક’ પાઠ છે. “દેય” સ્થાને પ્રત્યાં “દઈ' પાઠ છે. “ભારી’ સ્થાને પ્રતમાં “ભારિ ” પાઠ છે. “ભજિયે’ સ્થાને પ્રતમાં “ભજી” પાઠ છે; બીજી પ્રતમાં “ભજિઇ ” પાઠ છે. “અવધારી ” સ્થાને એક પ્રતમાં “અવધારિ” પાઠ છે. (૩)
શબ્દાથ–ભેદ = આમાં જુદો છે એવી માન્યતાવાળા બૌદ્ધો. અભેદ = આત્મા જ નથી એવી માન્યતાવાળા મીમાંસક-વેદાંતીઓ. સુગત = બુદ્ધના અનુયાયીઓ. મીમાંસક = વેદાંતના અનુયાયીઓ, શંકરાચાર્યના અનુયાયીઓ, જિનવર = તીર્થંકરદશનરૂપ શરીરના. દેય = બને. કર = હાથ, જમણો અને ડાબો. ભારી રે – તેલદાર, તેલમાં ભારે. લોક = જેમાં ધર્માસ્તિકાયાદિ છ દ્રવ્ય રહે છે તે પુરુષાકૃતિ, ચૌદ રાજલક. અલેક = જેમાં એકલે આકાશારિતકાય રહે છે તે લોકને અંતે આવેલ. અવલંબન = ટેકે, અંધાર. ભજીયે = સેવીએ, સમજીએ. ગુરુગમ = પિતાને શીખવનાર ગુરુએ બતાવેલ રસ્તે અવધારી = જાણી, સમજી. (૩)
