________________
૪૮૮]
શ્રી આનંદઘન-વીશી,
સ્તવન (રાગ મારૂણી ધનથી; ગિરિમાં ગોરે ગિરૂઓ મેગિરિ ચઢે રે એ-દેશી) કરુણા-કલ્પલતા શ્રી મહાવીરની રે, ત્રિભુવન મંડપમાંહિ પસારી રે;
મીસરી રે પરે મીઠી અભયે કરી રે. ૧ અથ_શ્રી મહાવીર સ્વામીની કરુણારૂપ કપલ સ્વર્ગ, મર્યાં અને પાતાળ-એમ ત્રણે લેકમાં ફેલાઈ ગઈ છે, તે અભયદાન આપવાના યોગે કરી સાકરની પેઠે મીઠી છે, ચતરફ ત્રણે લેકમાં ફેલાયું છે. (૧)
ટ -જ્ઞાનવિમળસૂરિ આ સ્તવનને અર્થ લખતાં જણાવે છે કે આ મહાવીર જિનની કરણા પર દુઃખ ટાળવારૂપ જે કલ્પલતા-વેલડી એટલે કલ્પવેલ તે ત્રિભુવન-સ્વર્ગ, મૃત્ય, પાતાળ-રૂપ માંડવાને વિષે પસરી-વિસ્તરી છે. તે કેવી છે? જેમ મીસરી એટલે સાકર પ્રમુખ મીઠાઈ દ્રવ્ય, તેથી પણ અધિક મીઠી છે, અભયદાન રસે કરીને. (૧)
વિવેચન-કરુણા તે કપલડી જેવી છે. જેમ કલ્પની વેલડી પાસે જે માગીએ તે મળે છે. જે ઇચ્છીએ તે હાજર થઈ જાય છે—જેમ યુગલિક સમયમાં બનતું હતું–તેમ મહાવીર સ્વામીની કરૂણા કલ્પલતા જેવી છે, એની પાસે જે માગે તે મળે; તે સ્વર્ગ, મર્યાં અને પાતાળના લેકમાં પસરેલી છે. ભગવાનની કરુણા કાંઈ અમુક વર્ગના, ધર્મના કે સગાં સુધીની નથી, પણ એ સાર્વત્રિક છે, દુનિયાના ત્રણ લેકના પ્રાણીને લાગે છે. અને એ કરુણારૂપ કલ્પલતા તે સાકરના જેવી મીઠી છે, તેનું કારણ તેમાં અભયદાનનું તત્વ ભળેલું છે તે છે મારા સંબંધમાં આવનાર ત્રણ ભુવનને ગમે તે પ્રાણી કઈ પણ પ્રકારને ભય ન પામે, તે સુખી થાઓ. એવા અભયરસે કરી એ વ્યાપ્ત છે. આવી સુંદર કરુણ અભયરસથી મિશ્ર થઈ સાકરના જે સ્વાદ આપે છે. એવા મહાવીર પ્રભુ છે, અને એવી તેમની સાકારમિશ્રિત કરુણા છે. તે વીર પ્રભુને હું સ્તવું છું. (૧) શ્રી જિન આણા ગુણઠાણે આરોપતાં રે, વિરતિતણે પરિણામ પવને રે;
અવને રે અતિ હિ અમાય સભાવ રે. ૨ શબ્દાથ-કરણ = દયા, sympathy. કપલના = કલ્પવેલડી, ઇચિત પૂરનાર વેલડી, મહાવીરની = ચોવીશમા પ્રભુ શ્રી મહાવીરસ્વામીની, તીર્થકર વીતરાગ દેવની. ત્રિભુવન = સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને પાતાળમાં. મંડપ = માંડવે, વિશ્રામસ્થાન, વિશાળ જગા. ૫સારી = ફેલાવી, વિસ્તારી. મીસરી = મિથી, સાકર, મીઠાઈ પર = પડે. મીઠી = ગળી. અભયે = અભયદાનથી, જીવોને અભય આપવાથી. કરી = વડે, તેનાથી. (૧) | શબ્દાર્થ_શ્રી જિન = શ્રી તીર્થંકર, જિનેશ્વર દેવ-તેમની. આપણા = આજ્ઞા, ફરમાન, કહેવું તે. ગણટાણે = ગુણસ્થાનકે, ચોથે ગુણઠાણે. આરોપતાં = તન્મય કરીએ, તપ પરિણુમાવીએ. વિરતિ = ત્યાગભાવે. તજવે. એટલે પાંચમે ગુણઠાણે જતાં. તણે = ને, ના. પરિણામ=જમાવીએ, કરીએ. પવને = હવાએ, વાયરાએ. અવને = રક્ષણ, સાચવવું. અતિ હિ = ઘણી. અમાય = નિષ્કપટ ભાવ. (૨)
