________________
શ્રી ઉવસગ્ગહર સ્તોત્રનો ઉદ્ભવ... |
ભદ્રબાહુ અને વરાહમિહિર બંને ભાઈઓ હતાં. પિતા રાજદરબારમાં પુરોહિત પદ શોભાવતા હતાં. સંત સમાગમે આ બંને બ્રાહ્મણ પુત્રોના હૃદય વૈરાગ્યથી વાસિત બન્યાં અને જૈન દીક્ષા અંગીકાર કરી. વેદ, પુરાણ, જ્યોતિષશાસ્ત્ર, નિમિત્તશાસ્ત્રના અભ્યાસી બંને ભાઈઓ હવે આગમના ઉંડા રહસ્યોને હૃદયંગમ કરવા પુરુષાર્થશીલ બન્યાં.
ગુરુદેવના સાનિધ્યમાં આ આગમજ્ઞાન ભદ્રબાહુ સ્વામીને હૃદયની કોમળ ભૂમિમાં પચવા લાગ્યું અને ગુણો દિનપ્રતિદિન વિકસિત થવા લાગ્યાં. રેતાળભૂમિ જેવા વરાહમિહિર મુનિ ગુણોને ધારણ કરી શકતાં ન હતાં. બુદ્ધિની તીવ્રતાના કારણે બંને ભાઇઓ અભ્યાસમાં સમાન ગતિએ આગળ વધતા હતાં, પરંતુ જ્ઞાનવારિ એકના હૃદયમાં ઉતરતું હતું, જ્યારે બીજાને તે સ્પર્શતું ન હતું. યોગ્યતાના સદ્ભાવમાં ભદ્રબાહસ્વામીને આચાર્યપદ પર પ્રતિષ્ઠિત કરવામાં આવ્યા. યોગ્યતાના અભાવમાં વરાહમિહિરમુનિ આચાર્ય પદથી વંચિત રહ્યાં. પદ, તથા પ્રતિષ્ઠાના અભિલાષી વરાહમિહિરમુનિ ભદ્રબાહસ્વામીના દુશ્મન બની ગયાં. ઇર્ષા અને દ્વેષની આગ હૃદયને બાળવા લાગી.
ઇર્ષા અસૂયાની તીવ્રતાએ વરાહમિહિરમુનિને વ્યક્તિદ્વેષી, સમૂહદ્વેષી અને ધર્મષી બનાવી દીધા. વરાહમિહિર જૈનધર્મના દ્વેષી બની, સાધુપણું છોડી, સાધુવેષનો ત્યાગ કરી ચાલી નીકળ્યા. જ્યોતિષશાસ્ત્રના જાણકાર તો હતાં જ, તે વિદ્યાનું માધ્યમ બનાવી આજીવિકા મેળવવા લાગ્યા. નિમિત્ત શાસ્ત્રના યોગથી ભૂત, ભાવી, વર્તમાન ત્રણે કાળનું ભવિષ્ય ભાખતાં વરાહમિહિરે રાજ્યાશ્રય અને રાજપુરોહિતપદ પ્રાપ્ત કરી લીધું.
એકદા સમયે ગ્રામાનુસાર વિચરતા આચાર્ય ભદ્રબાહુ સ્વામી શિષ્ય પરિવાર સાથે તે જ નગરમાં પધાર્યા કે જ્યાં વરાહમિહિર રાજપુરોહિત હતાં. રાજપુરોહિત વરાહમિહિરને તે જાણ થતાં તેઓએ આવવાની જરૂર શું હતી? મારો ભૂતકાળ જાહેર કરી, નક્કી મારી પ્રતિષ્ઠાને ઝાંખી કરવા જ ભદ્રબાહુસ્વામી અહીં આવ્યા છે. મને તો રાજ્યાશ્રય છે. કોઇપણ હિસાબે તેઓને નગર બહાર કઢાવું. આમ વિચારી છીદ્રાન્વેષી
