________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૦ . આવિર્ભાવ વર્ગીકૃત થતાં જે કશે પણ વિવાદ જન્મે નહિ તે તે વ્યાખ્યાને પૂર્ણ લેખવી. '
સંશાધનપ્રક્રિયામાં વિભાવના પરક વ્યાખ્યાઓની ચર્ચામાં તેની ઉપયોગિતાને મુદ્દો પણ ઉઠાવાતો હોય છે. વિભાવનીકરણનું વિજ્ઞાનમાં કે સંશોધનમાં જે મહત્ત્વ છે તે વ્યાખ્યાઓનું પણ છે, જેમ કે વિભાવનીકરણે સંશોધકને શોધમાં, સ્પષ્ટીકરણમાં કે ધારણાઓ બાંધવામાં ઉપકારક નીવડયાં છે. દાખલા તરીકે, ગતિના નિયમોને વિશેની સમજ ઊભી કરવામાં પદાર્થવિજ્ઞાનીઓને “કન્સેપ્ટ
વ ઈનશિયા” વડે ઘણી મદદ મળેલી છે, તે “કન્સેપ્ટ વ મેટિવેશન” કેળવણીવિષયક સિદ્ધિઓનાં સંશોધનમાં ખૂબ જ ઉપયોગી પુરવાર થયું છે. બધી: જ વિભાવનાઓ બધી જ વખતે ઉપયોગી ન પણ નીવડે તે સમજાય તેવું છે, પણ વિજ્ઞાનને વિકસાવવામાં તેને જે ફાળો છે તે સ્વયંસ્પષ્ટ છે.
૧૯. સમજતી–પ્રક્રિયા-ઍપ્લિકેશન-ત્રીજો તબક્કો છે. વિભાવનાઓ અને વ્યાખ્યાઓના જેવું જ સાધકનું મહત્ત્વનું કાર્ય ભેદને વર્ણવવાનું છે, સમજાવવાનું છે, જેમ કે કેમ અમુક બાળકે શાળામાં બીજાંઓથી આગળ પ્રગતિ કરી જતાં હોય છે (સિદ્ધિઓમાં ભેદ)? કેમ અમુક લેકે બીજાઓના કરતાં વધુ લડાયક હોય છે (લડાયક વૃત્તિમાં ભેદે) કેમ અમુક વ્યક્તિઓ માનસિક રીતે માંદી હોય છે અને બીજી તેમ નથી હોતી તેમને સ્વાશ્યમાં ભેદ) ? કોઈ પણ એક વિભાવના જ્યારે એક અવસ્થા, મૂલ્ય કે સ્થિતિથી વધુ અવસ્થાઓ, મૂલ્ય કે સ્થિતિઓ ધરાવે છે તે વિભાવનાને ચલ-વેરીએબલ-કહે છે. વ્યાખ્યાપ્રક્રિયાની ચલે પણ નોંધપાત્ર સામગ્રી છે. સંશોધકે ભેદની પરીક્ષા કરવા અને તેમની સમજૂતીઓ આપવા માગતા હોય છે, માટે તેઓ પિતાની બધી જ શક્તિઓ ચલોને વિશે ખરચતા હોય છે. જેનું પૃથક્કરણ કરીને તથા તેઓ પરસ્પર કેવી રીતે સમ્બન્ધાયા છે તે નક્કી કરીને આ થતું હોય છે. ધારો કે કઈ એક સંશોધક સિદ્ધિઓના સ્તરે પ્રવર્તતા ભેદને સમજવા માગે છે, એ માટે એ મેઝ ઈન્ટેલિજન્સના ભેદને સંદર્ભ તરીકે ઉપયોગ કરશે. આ. દાખલામાં સિદ્ધિઓનું સ્તર-એચિવમેન્ટ લેવલ-એક ચલ બનશે. અને મેઝ ઇન્ટેલિજન્સ પણ એક ચલ બનશે. બંને વિભાવનાઓમાં બહુવિધ અવસ્થાઓ, મૂલ્ય કે કટિઓ પ્રવર્તે છે. મેઝ ઇન્ટેલિજન્સ સંભવ છે કે અત્યત નિગ્ન, નિમ્ન, સરેરાશ, સરેરાશોત્તર, પ્રતિભા-જિનિયસ વગેરે હશે, અને એચિવમેન્ટ લેવલ ગ્રેડ પેઈન્ટ એવરેજના સંદર્ભે બદલાતું રહેશે. અહીં નોંધવું ઘટે, કે સાહિત્યિક ભાષા, સામાન્ય ભાષાથી અનેક રીતે-પ્રકારે વિચલને-ડિવીએશન્સ
For Private And Personal Use Only
