________________
૩૨
જાય તેવા થર છે માટીના. ચડવાનું અઘરું નથી. દાદરા ન હોવાથી સીધેસીધું ચડવાનું પગને કોઠે પડે તેમાં જ ફાયદો. આખરે એક જગ્યાએ કાકાજીએ કેડી બતાવી, બધા જઈ રહ્યા હતા તેનાથી તદ્દન જુદી દિશામાં અમે ચાલ્યા. પાછળથી બે-ત્રણ જણા સાથે આવવા નીકળ્યા. એમને એમ કે આ જ મૂળ રસ્તો હશે. એમને પાછા રવાના કર્યા.
કાકાજીએ હાથમાં લાઠી રાખી હતી. તળપદી બોલીમાં એ સતત બોલતા હતા. એમને કાને સંભળાતું નહોતું માટે બોલી બોલીને પોતાનું અસ્તિત્વ એ પૂરવાર કરી રાજી થતા હશે. પથ્થરની પાળ ઊતરવાની હતી. કાકાજી પહેલા ઊતર્યા. આગળ તો રસ્તો જ દેખાતો નહોતો. એમની પાછળ ચાલતા જવાનું. મેં મોટા અવાજે પૂછ્યું : “અહીં વાઘ રહે છે ?” એમણે મારી સામે જોયું. હસ્યા વગર બોલ્યો : ‘આપણને કાંય નો કરે. આ ભાઠાં બધા ઇના જ છે...” એમણે લાઠી ચીંધીને ત્રણ ચાર પથ્થરની મોટી બખોલો બતાવી. નિર્જન વન હતું. કારમું જંગલ વર્તાતું હતું. મારગ અવાવરુ હતો. માણસના વપરાશ વિનાનો વગડો હતો. સૂકાં પાંદડાં પગ નીચે ખખડતાં હતાં. મેં કાકાજીને કહ્યું : “એ વાધ હમણા બહાર નીકળશે તો ?' કાકાજી તરાપ મારવાની અદામાં બોલી પડ્યા : ‘ઇ આવે તો એને મારી નાંખું...' સિત્તેર વરસનું કાકાનું શરીર હતું. ઘેરો કાળો વાન. એક આંખે ઝાંખપ વળી ગઈ હતી. સુકલકડી દેહ હતો. એમનો જુસ્સો ભારી હતો. એ પહાડને ભાઠું કહેતા હતા. સાચવીને ચાલવાનું છે એવી સૂચના કરવા માટે એમના શબ્દો હતા : ‘જાડું ચાલજો' અને “જાડું ઊતરજો.’ પાછળ રહી ગયેલો રસ્તો ઓળખાતો નહોતો. આગળનો રસ્તો ઉકેલાતો નહોતો. એ કાકાજી કહેતા હતા...’ ઇ માય બેઠો બેઠો જોતો હશે, ગરમીમાં બા’૨ નો નીકળે, વરસાદ હોય તા'ર બા'ર બેઠો રે. આપણે નીકળી પડીએ તો આંખો કાઢીને જુએ. કાંઈ કરે ના...સાથે કૂતરો ન જોએ. તરાને એ મારી નાંખે. આપણે વચ્ચે આયા તો આપણી પર પંજો પાડી દે...' વાઘને જોવાની ઇચ્છા તો થઈ, વીમો હતો. કાકાજી અને હું એમ બે જ જણા હતા. કાકાજી તો જાણે બગીચામાં ટહેલતા હતા. ઢાળ ઊતરીને થોડો ચડાવ પસાર કર્યો. ફરીવાર જટાજૂટ શિલાઓનું ઊંચું ઝુંડ આવ્યું. કાકાજી વાંકા વળીને પથ્થરગઢમાં ઘૂસ્યા. પાછળ હું. કાકાજી અંદર ઊતરવાનું હતું ત્યાં ઊભા રહ્યા. જમીન પર લાઠી પછાડી. જોર જોરથી હટ હટ
એવા અવાજ કર્યા. ફરીથી લાઠી પછાડી પથ્થર કૂદી ગયા. અંદર લાઠી પછાડીને હટ હટ કરતા એ આગળ ચાલ્યા. એમની પાછળ હું. ભેંકાર એકાન્તમાં તદ્દન ગુફા જેવા પથ્થરોના ઘેરાવાની વચ્ચે અમે ચાલતા હતા. કાકાજી બબડ્યા. “આ જગા વાઘની છે. તમે ઊભા છો ત્યાં ઈ બેસે છે. આપણે આયા એટલે એ બહાર ગયો. આ પાછલા રસ્તે. આપણે જસું ત્યારે ઈ પાછો આઇ જસે. આ ગુફા છે, જોગિયા ગુફા.'
મારા કાનમાં પડઘા પડ્યા : ‘જોગિયા ગુફા.' અમે વાઘની બોડમાં હતા. પથ્થરો એક બીજાનો આશરો લઈને ઊંચી મેડી રચી રહ્યા હતા. એમના તળભાગમાં ચાર પ્રભુમૂર્તિનો પટ હતો. સાધારણ ઓટલા પર પ્રભુજી બિરાજતા હતા. પ્રભુની સામે કાચી જમીન પર યજ્ઞવેદી હતી. એમાં કડીવાળો ચીપિયો રાખ-સોતો ખૂપવીને ઊભો રાખેલો હતો. એક ખંજર પણ મૂઠ બહાર રહે તે રીતે દબાવી રાખ્યું હતું. આ અઘોર સંપ્રદાયનું થાનક હતું. દર અમાસે અહીં આહલેકની ધૂન મચાવવા જોગી બાવા આવે. વાઘ બાજુમાં બેસીને એમની મસ્તી જોયા કરે. દીવા અગરબત્તી થાય. પ્રસાદ ચડે. આપણા ભગવાનની મૂર્તિ સમક્ષ આ વિધિ થાય. કોઈ દેવીદેવતા કે ચૂડલા કે ત્રિશૂલ નહોતા. ભગવાનના ઓટલા નીચે ભોંયરું છે તે કોઈ દૂરના અગમ સ્થાને નીકળે છે તેવી કહેતી છે. એ તો ઠીક. સાચું અને ખોટું શું તે પરખવું પડે.
આ જગ્યાએ વાઘ વસતો હતો તે સત્ય, ગભરાવી મૂકે તેવું હતું. હું પ્રભુની સમક્ષ ચૈત્યવંદન કરતો હતો તે જગ્યા પર જ વાઘ શરીર લંબાવીને પડ્યો રહેતો હશે. હમણાં ત્રણ ચાર મિનિટ પહેલાં જ અમારા અવાજથી એ ચાલીને બહાર ગયો હશે. અમારી ગંધને પારખીને તે અમારા જવાની રાહ જોતો આ બોડની કોઈ બખોલમાં બેઠો હશે. એના ડોળા અમારી પર મંડાયેલા હશે. નજર ધીમે ધીમે ચોતરફ ફરતી હતી. મારી ડાબી તરફ એક જ માણસ પસાર થઈ શકે તેવો ખાંચો હતો. તે પૂરો થાય ત્યાં આડો પથ્થર પડેલો હતો. મારા જમણા હાથે જોગંદરની બેઠક જેવું હતું. ઉપર પથ્થરોનાં પોલાણમાંથી આકાશના ટુકડા દેખાતા હતા. સૌથી ઊંચે રહેલા પથ્થરની નીચે બેત્રણ પથ્થરોએ આડો ઘેરો બનાવ્યો હતો. તે પથ્થરોનો ટેકો બનીને નાની મોટી શિલાઓ નીચે સુધી બંધ બેસતી ગોઠવાઈ હતી. વરસાદી પાણીના રેલાઓ ઊતરતા આવીને સુકાઈ ગયા
