Nayopadesha Part 1

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Vijaylavanyasurishwar Gyanmandir Botad

Page 10

मयामृततरङ्गिणी-तरङ्गिणीतरणिभ्यां समलतो नयोपदेशः ।
अङ्काः, विषयः, पृष्ठम् , पङ्क्तिः १०५ फलबलेन वैजास्यकल्पनया तेजःसंयोग
मात्रजन्ये पाकरूपोभयजन्ये रूपमात्रजातिरिक्त वा विजातीयचित्रे विजा
तीयतेजःसंयोगादेः हेतुत्वोद्भावनम् । ६१ १ 1०६ नव्यनैयायिकप्रकाण्डशिरोमणिभट्टाचार्य
मतानुसारिणां चित्रपटे अव्याप्यवृत्तिनानानीलपीतादिरूपाभ्युपगमः एकरूपमितिप्रतीतः समूहकत्वविषयकत्वं, सविषयावृत्तिव्याप्यवृत्तिवृत्तिजातेरव्याप्यवृत्तिवृत्तित्वविरोधस्याप्रामाणिकत्वम् " लोहितो यस्तु" इत्यादि
स्मृतिवचनोपष्टम्भकत्वं च । १०७ अव्याप्यवृत्तिनीलादिनानारूपाभ्युपगमे
प्रतिबन्ध्य प्रतिबन्धकमावकल्पना गौरवाशङ्का प्राचीनाभिमतामुत्थाप्य पल्लवीकृत्य च नवीनाभिमतं तत्प्रतिविधानं नवीनाभिमतं विस्तरत उपपाद्य
दर्शितम् । १०८ प्राचीनमतानुयायिना कृतं नवीनमत
खण्डनमुपपाद्य विस्तरतः प्रपञ्चितम् । ६४ ५ १०९ चित्ररूपाभ्युगन्तृप्राचीनमतमेव प्रका
रान्तरेण उपपादयतां केषाञ्चित् मत
माविर्भावितम् । ११. प्राचीनमत एव किञ्चित् कार्यकारण
भावादिलक्षण्यमाश्रयता मतत्रिक क्र.
मेण उद्दङ्कितम् । १११ चित्ररूपाभ्युगमपक्ष एव किञ्चिद् वै
लक्षण्यमुररीकुर्वतामुच्छतलानां मतं प्र
कटीकृतम् । ११२ चित्ररूपे नानाविधोपदर्शितनैयायिक
मतं प्रन्थकृता जैन सिद्धान्तावलम्बिन। अपाकृतम् , तत्र सम्मतिटीकाकृद्धचनसम्बादप्रदर्शनम् ।
१ ३ ११३ शुक्लरूपादिव्यतिरिक्तचित्ररूपाभ्युपगमे
प्रन्थकृतापादितस्य शुक्लावयवाच्छेदेनापि चक्षुःसन्निकर्षेण चित्रोपलम्भस्य परिहारप्रकारो नैयायिकैराशङ्कितः। ७२ ।
अङ्काः, विषयः, पृष्ठम् , पक्तिः ११४ “तत्र त्र्यणुकचित्रं चक्षुषा न गृह्यते" ..
इत्याचार्यवचनसम्बादः, ग्रन्थकृदापादितदोषपरिहरणं प्रकारान्तरेण कुर्व
तोऽन्यस्याशङ्का नेयायिकेनापाकृता। ७२ १ ११५ उक्तनेयायिकाशङ्काऽपाकरणम् । ११६ अवयवगतोत्कृष्टापकृष्टाभ्यामपि चित्रस्य
सम्भवेन नीलेतररूपादिषदकस्यैव चि. त्ररूपे हेतुत्वमित्यतो न निर्वाहः, उत्कर्षापकर्षाश्च विचार्यमाणा अनन्ता एवेत्यत्र सिद्धसिद्धसेनदिवाकरगाथास
म्वादकतयाऽभिहिता व्याख्याता च । ५३१० ११७ नव्याभिमताव्याप्यवृत्तिरूपपक्षेऽपि अ
वयवगतोत्कृष्टाभ्यामवयविनि तयोरवच्छिन्नयोः अवच्छिन्नस्य नीलस्योत्पत्तिप्रसजनम्, तत्र नैयायिकप्रतिविधान
माशय प्रतिक्षिप्तम् । ११८ अनेकवर्णविशिष्टद्रव्यपरिणामाभ्युगम
स्यावश्यकत्वेन अव्याप्यवृत्तिनीलादिकल्पेन प्राहकान्तरकल्पनमन्यथोपपत्ते
रिति नव्यकल्पनाऽपाकृता । ११९ यथा रूपस्यैकानेकरूपतया चित्रत्वं तथा
अखिलस्यैव ग्राह्यग्राहकस्वरूपवस्तुनः चित्रत्वमुपसंहृतम्, तत्र ज्ञानेऽखण्डाकारसखण्डाकारादिबहुविधविषयताभा
वतः चित्रत्वं तत्रागमसम्वादश्च । ७७ १० १२० सप्तनयात्मक महावाक्यार्थजज्ञाने प्र
माणनयविषयत्वादीनां बहूनामनुभव
सिद्धत्वम्। १२१ नैयायिकानां मते विशिष्टवैशिष्ट्यबुद्धि
चातुर्विध्य-तत्कारणोपदर्शनम् मूलोप
पदर्शिताशेषस्फुटीकरणं व्याख्यायाम्। ७८ ६ १२२ विशेष्ये विशेषणमितिरीत्या बुद्धित्वस्य
लक्षणं, तत्रातिप्रसङ्गभावः, विशेष्ये विशेषणमितिरीत्या ज्ञानीयविषयतायाः समूहालम्बनध्यात्तत्वं व्यवस्थापितम्, टीकायां तद्विशदीकरणम् ।. .. ७९ ४
पा