Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1034

હમકું.
૮૯
ઠમકું ન. જિઓ ‘કમક + ગુ. “ઉ” ત. પ્ર.] “ઠમક' (૯) ને માટે)
અવાજ થાય એમ પગનું જમીન સાથે અથડાવવું એ ક(-)રાવ છું. જિઓ “કરવું’ + ગુ. “આવ' ક. પ્ર.] નિર્ણય, ઠમકે પું. [જ “ઠમકું.'] જ “ઠમકું.' (૨) પગનાં નિશ્ચય. (૨) નિયમ, ધારો, કાનૂન. (૩) પ્રસ્તાવ, “રેકોઘરેણાંને મધુર નાદ, (૩) કેડને મેડ દઈને ઘરેણાંના કયૂશન'. (૪) બંદોબસ્ત, વ્યવસ્થા અવાજથી ચાલવું એ
[અવાજ થાય એમ ઠરાવણી સ્ત્રી, જિએ “કરાવવું' + ગુ. “અણી' કુ. પ્ર.] નક્કી ઠમ ઠમ ક્રિ. વિ. [જ “ઠમ,'દ્વિર્ભાવ.] “ઠમ ઠમ' એ કરવાની ક્રિયા, ‘ફિકસેશન” ઠમઠમવું અ. ક્રિ. [જ “ઢમ ઢમ, - ના. ધા.] “કમ કમ” ઠરાવ-પત્ર ૫. [ , ન.] ઠરાવને કાગળ. (૨) કરારનામું,
એવો અવાજ કરો. ઠમઠમા ભાવે, ક્રિ. કમકમાવવું “કીડ ઍફ સેટલમેન્ટ.” (૩) હુકમનામું D., સક્રિ.
[‘ઠમ ઠમ' એવો અવાજ કરાવવું જ “ઠરમાં . (૨) ઠરાવ કરે, “ટુ રિકત્વકમકમાટ . [જ “ઠમઠમવું' + ગુ. “આટ' ક. પ્ર.] નિર્ણય લાવવા ઠમઠમાવવું, ઝડમાવું જુઓ ‘કમઠમ”માં.
ઠરાવેલ વિ. જિઓ “ઠરાવવું' + ગુ. “એલ દ્ધિ. . ક] કમરવું સ. જિ. [૨વા] કંઠેરવું, ઢાળવું. (૨) ખરું નિયત કરેલું, “પ્રિસ્ક્રાઈડ' [પાડવામાં આવતી ગાંઠ કરવું, અધકચરું કરવું. (૩) ખંખેરવું (અગ્નિને). ઠમઠરાવું ઠરાંકિયે ૬. દોરડું સરકી ન જાય એ માટે એને છેડે કર્મણિ, ક્રિ. ઠમઠરાવવું છે., સ. ક્રિ.
કરેલ વિ [જ “ઠરવું' + ગુ. એલ' ત્રિ. બુ. કુ-અવિકમઠરાવવું, ઠમઠરાવું જ “ઠમઠોરવું’માં..
કારી પ્ર.] (લા) પરિપકવ બુદ્ધિવાળું, પ્રૌઢ, પુખ્ત ઠમ-૧)ણી સ્ત્રી. [સં. સ્થાવના > પ્રા. કવળમાં, કમળમાં] ઠ(-)લવવું સ. મિ. [ જ “ઠાલું, -ના ધા.] એક વાંચતી વખતે ખુલ્લું રહે એ રીતે પુસ્તક પાનાં વગેરે વાસણમાંથી ખાલી કરી બીજામાં નાખવું અને ખુલ્લામાં રાખવાની x આકારની ઘોડી
નાખવું, ખાલી કરવું. ઠલવાવું કર્મણિ, ક્રિ. ઠલવાવવું ઠેર-ઠરાવ . જિઓ “ઠરાવ, પહેલી પ્રતિ દ્વિર્ભાવ.] ., સ. ક્રિ. ઠરાવેલી વિગત, પાકે ઠરાવ. (૨) નકકી કરેલો આંકડો ઠલવાવવું, ઠલવાવું એ “&(-4)લવવુંમાં.
ઠલવું વિ. [જ “ઠાલું' + ગુ. “ઉ” ત. પ્ર.] (લા.) ધંધાકર-કામ ન. [૩. fઆર> પ્રા. ઉઠમ + જુઓ “ઠામ.”], ઠર- ધાપા વિનાનું, બેકાર [જવું, ઝાડે જવું, ખર્ચ જવું] ઠેકાણું ન. [ + જુએ “ઠેકાણું.”] ચોક્કસ સ્થાન, ચક્કસ ઠલો છું. [જેન.] મળશુદ્ધિ. [-લે જવું (રૂ. પ્ર.) જો જરૂ સરનામું
કવણી સ્ત્રી. [ જુઓ મણી.'] જુઓ “કમણી.... (૨) ઠર પું, હથ સ્ત્રી. [ જુએ “કરડવું.”] (લા.) સખત કામ (રાસયુગના રાસમાં “કડવું'ને સ્થાને “ભાસ” કે “ઠવણ' કરવાથી થાકી જવાની પરેશાની, ઠસ. [૦ કાઠ, ૦ કાઢવી પણ પ્રજાતાં.) ભાસ, ઢાળ, કડવું (રૂ. પ્ર.) તદ્દન થકવી નાખવું. ૦નીકળ, ૦ નીકળવી કસ કિ. વિ. [રવા. ઠસોઠસ, ખીચોખીચ, સજજડ ભર્યું (૨. પ્ર.) તદ્દન થાકી જવું
હોય એમ. (૨) થાકી જવાયું હોય એમ [ગર્વ, દર્પ કરવું સ. ક્રિ. [૨વા.] બે કે બેથી વધારે દોરાઓને સાથે કસક છું. (-) સ્ત્રી. [૨વા.] ઠસ્સ. (૨) ભપકે, ઢણકે. (૩)
વળ દેવો. ઠરાવું કર્મણિ, ક્રિ. ઠરાવવું છે, સ. જિ. ઠસકણિયું ન. [ઓ “કસકવું' + ગુ, “અણું' કુ. પ્ર. + કરઢાઈ સ્ત્રી. [જ એ “કરડ” + ગુ. “આઈ' ક. પ્ર.), - “છયું' ત. પ્ર] પગની આંગળીઓમાંથી કરડા ન નીકળી
પું. જિઓ ‘કરડવું’ + ગુ. “આટ કુ. પ્ર.] ઠરડાવાની જાય એ માટે આગળ રખાતે ચપચપ થતે કરડે ક્રિયા. (૨) (લા.) મિજાજ, ફાંકે, તોર
ઠસક-દાર, ઠસક-બાજ વિ. [ઓ “કસક' + ફા. પ્રત્યય.] કરાવવું, ઠરાવું જ “ઠરડવું'માં.
ઠકવાળું હરડું વિ. જિઓ “ઠરડ” ગુ. “ઉં' ત. પ્ર.] ઠરડવાળું. ઠસકલાં ન., બ. વ. [જ “ઠસકલું.'] હાથની માપ કરતાં (૨) વાંકું. (૩) ન. ડાળાં પાંદડાં કપાઈ ગયાં હોય તેવું મેટી બંગડીઓ કે ચડીઓ. (૨) (લા.) હાથ-કડી, હાથ-બેડી ઝાડ, ઝરડું
[થીજી જવું એ ઠસકલું ન. [જુએ “કસક' + ગુ. “હું' ત. .] (.) મર્મઠરણ ન. જિઓ “કરવું' + ગુ. “અણુ” કુ. પ્ર.] ઠરવું એ, વચન, મર્મ-બેલ કરવાક છું. કુવામાં કેસ ખેંચનાર માણસ
ઠસકવું અ. જિ. [રવા.] અચકી પડવું, અટકવું. (૨) કરવું અ. મિ. (સં. સ્થિર > પ્રા. થિર, ડિર, –ના, ધા] (વાસણનું) ભાંગી પડવું. ઠસકવું ભાવે, જિ. ઠસકાવવું નીતરી નીચે સ્થિર થવું. (૨) ઠંડીની અસરથી જામવું, પ્રે., સ, જિ. થીજવું. (૩) ધીરું પડવું, સરી પકડવી (૪)(લા.) એલવાઈ કસકાદાર વિ. [ઓ “કસક' + ફ. પ્રત્યય.] કસકાવાળું જવું, બુઝાઈ જવું. (૫) શાંતિ થવી, સંતોષ થવો. (૬) કસકારે છું. [ઇએ “સ” દ્વારા.] ઉધરસનું ઠસકું. (૨) રાજી થવું, પ્રસન્ન થવું. (૭) ગરમી હઠી જવી. (૮) નક્કી ઑખારે. (૩) (લા) મહેણું, ટોણું. (૪) મર્મ-વચન થવું, નિશ્ચિત થવું, નિર્ણય થા. (૯) ગણાવું, લેખાવું. દસકાવવું, ઠસકાવું જ “ડસકવું'માં. [ કરી ઠામ બેસવું (બેસવું) (રૂ. પ્ર.) સ્થિર થઈ રહેવું ઠસકાવું જ “કસકવું.” ડરવું ભાવે, ફિ. કારવું છે., સ. મિ. (“કરવું' (૧) થી કસકું ન. જિઓ “કસક' + ગુ. “ઉં' ત. પ્ર.] જાઓ (૭) ને માટે), ઠરાવવું, ઠેરવવું છે, સ. કિં. (“કરવું” (૮) “ઠસકારે.”