Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1056

ડાબડિયું
૧૦૧૧
હામક-ડાળ
સર કરેલો ટુકડો
હાથનો ખેલ (રૂ. પ્ર.) સરળતાથી થઈ શકવાનું કાર્ય. હાબડિયું ન. [જુઓ ‘કાબ' + ગુ. “ધયું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] -બા(-ભા, બે,-ભે) હાથે મુકવું (રૂ. પ્ર.) બેધ્યાનપણે જુઓ “દાબઢિયું.”
[‘દાબડી.' ન મળે તેવા સ્થાને મુકાઈ જવું. બી-ભી) આંખ ફરકવી હાબડી સ્ત્રી. [ઓ “બડો' + ગુ. “ઈ' પ્રત્યચ.] જુઓ (-આંખ્ય-) (રૂ. પ્ર.) ડાબી આંખ ફરકતાં અપશુકન થયાં હાબડે જુઓ ‘દાબડો.'
ગણવાં. ૦ કરવું (રૂ. પ્ર.) વીસરી જવું. ૦ ઠોકવું (રૂ. પ્ર.) હાબણ જુઓ “દાબણ.”
[જુઓ “દાબણિયું.' દરકાર ન કરવી. ૦ મૂકવું (રૂ. પ્ર.) અણગમતું કરવું] હાબણિયું ન. [જ ઓ “દા-દા)બણ.” + ગુ. “યું' ત. પ્ર. ડાબેરવું, દાબેરિયું વિ. [જ “ડાબું દ્વારા.] કાબેડી હાબર ન. બે, હાબલો
[વાનું વાસણ ઢાબેરી વિ. જિઓ ડાબું દ્વારા.] જએ “ડાડી'.-“ડાબેરહાબર ન. નાનું તળાવ. (૨) પાણીનો ઘડે. (૩) હાથ વું – ડાબેરિયું.'(૨) (લા.) રાજકીય સિદ્ધાંતમાં ઉદ્દામવાદી, ઢાબર વિ. મા, જમ્બર
લેક્ટિસ્ટ' ટાબરિયું ન. [ ઓ “કાબર" + ગુ. ઈયું” સ્વર્ગે ત. પ્ર.] બેટે મું. ગળિયલ રંગનું લૂગડું. (૨) ઘેડાને પગે ઝાંઝર જઓ કબર.” (૨) ઓ “દાબરિયું.”
બાંધતી વેળા ઝાંઝર નીચે બાંધવાને રૂમાલ. (૩) લટપટિયું હાબલ' છું. જિઓ “હાબલો.] ઘાણીના બળદની આંખે બેટર , સ્ત્રી, એક પ્રકારની લોટ જેવી દળેલી ખાંડ, બંધાતી અંધારી
દાબો
[જ એ “ડાબેરવું.” હાબલ? વિ. ઘણું, પુષ્કળ
(-)દિયું, હાબે(-)ડી વિ. [જએ “ડાબું દ્વારા.] હાબલાડૂબેલી ન, બ. વ. [જુઓ ‘કાબલો+પ.વિ, ડાભ' . [સં.મે >પ્રા. રૂમ, ઢમ યજ્ઞ વગેરે કાર્યોમાં
બ.વ. ‘આ’ અંગ, દ્વિર્ભાવ + ગુ. ઈ” ત. પ્ર.] ડાબલા પવિત્ર ગણાતું ધારદાર અને અણીવાળી લાંબી પત્તીવાળું વગેરે વસ્તુઓ, ડબલાં-ડબલી
એક ઘાસ, દર્ભ હાબલિયાળ, -ળું જુઓ “દાબલિયાળ, છું.”
હાભ? પં. તલવારને પટ્ટો. (૨) આંબાને મેર. (૩) માણેક હાબલિયું વિ. [ઓ “બલ + ગુ. ઈયું'ત...] કાબલાના અને પન્નાની ઝીણી લંબચેરસ ટુકડી
જેવા આકારનું. [૦ કમાઠ (રૂ. પ્ર.) વેણુ-ઘોક જડ્યાં હોય ઠાભહિયું ન. [જઓ ડાબડો' + ગુ. ‘છયું” ત. પ્ર. બ> તેવું બારણું
“ભ થી] વાટકાના આકારને નાને ડાબડો હાબલિ . બે આંગળ પહોળી પાટીવાળો ઢોલિયે ડાભડી સ્ત્રી. જિઓ “ડાભડો+ગુ. “ઈ' પ્રત્યય.] ડાભની હાબલિ છું. કપાસની એક જાત. (૨) ભી દાના દેખાવને જાતનું એક ઘાસ
[દાભડો, એ “ડાભ." એક વગડાઉ છોઢ
[ બી હાભ . જિઓ “ડાભ" - ગુ. “હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] હાબલી શ્રી. જિઓ “કાબલો' + ગુ. “ઈ' શ્રીપ્રત્યય.] ભડે જઓ “દા(-ડા)બડે.' હાબલી*(-ળી) સ્ત્રી, એ નામનો એક છોડ, ખપાટ હાભ-સળી સ્ત્રી. [જ ડાભ' + “સળી.”], લાભ-સૂળ, હાબલો ૫. જિઓ “બો' દ્વારા ] ઢાંકણાવાળો છે. (૨) ળિયું ન. [+ જ “સૂળ+ગુ. ઈયું સ્વાર્થે ત.] ડાભની વાડા વગેરે પશુઓની આખી ખરી. (૩) ઘોઢાને આંખે અણીવાળી પત્તી. (૨) એ નામનું ડાભ જેવું એક ઘાસ બંધાતી અંધારી. (૪) (લા) ચશ્માં (કાંઈક તિરસ્કારના કામું જુઓ ‘ડાબું.' ભાવથી). (૫) એક પ્રકારનું હસ્ત-વાદ્ય
હાભૂર ન. હલકી જાતનું એક ઘાસ, (૨) ઘાસમાં થતો એક હાબળી એ “હાબલી.
જાતને કાંટે. (૩) વિ. (લા.) બીજાને વ્યથા કરનારું હાબા-જમણી સ્ત્રી. [જુઓ કાબુ + “જમણું” + ગુ. “ઈ' (માણસ). (૪) બધાંને ખંચે તેવું (માણસ)
સ્ત્રીપ્રત્યય.] ડાબું જમણે અને જમણું હાબે મકવાની ડાભૂરિ-ળિયું વિ. [જુઓ ‘ડાભર' + ગુ. “ઈયું' સ્વાર્થે ક્રિયા. (૨) ક્રિ. વિ. ડાબા-જમણી થાય એમ [૦ કરવું ત. પ્ર. જુઓ “ડાભર(૧)(૨).' (રૂ. પ્ર.) પક્ષપાત કરવો.] [‘ઢાબા-જમણી(૨).” હા ઓ “ડાં.” ડાબા-જમણું ક્રિ. વિ. [ઓ ‘કાબુ' + “જમણું.'] જ હાદિયું ન. જિ એ “ડાભ' દ્વારા] ડાભની સળી કે છોડ બિયાળ વિ. જિઓ ‘કાબુ' + ગુ. “છયું + “આળ” ત...] હાડિયું વિ. [ઓ “ડાભ દ્વારા. જેમાં દર્ભ ઘણે હાબા હાથથી કામ કરવાની ટેવવાળું, છાબડી. (૨) વિ, હોય તેવું. પું, ઘેસરીમાં ડાબી બાજુ જોયાતે બળદ કે ડે. (૩) ઢાડિયું, ઢાડી જુઓ “ડાબડિયું – ડાબોડી.” ન. ઘાણીના બળદની ઘોંસરીની બીજી બાજુ જાંગીના છેડા ઢાળિયું ન. તરણું (૨) ઘાસને કાંટે. (૩) (લા.) નડતરખેસવાનું નાનું લાકેટિયું
રૂપ માણસ કાબિયેલ, -ળ વિ. જિઓ “કાબું' + ગુ. થયું + એલ'- હમ (ડામ) . [દે. પ્રા. હૃમ માં હું મૂળ] ધગધગતી એળ' ત, પ્ર] ડાબોડી, હાબેરી
સળી ચામડી ઉપર ચાંપવાની ક્રિયા. (૨) એવી રીતે કાબુ(મું) વિ. [દે. પ્રા. ટુર્વમ, સુર્વેમ-] પૂર્વ દિશાએ ચામડી ઉપર થયેલી દાઝ, ટાઢે. (૨) (લા.) ડાઘ, લાંછન.
જોતાં ઉત્તર દિશા બાજનું, જમણાની વિરુદ્ધ બાજુનું. [-બા- [૦ ચાંપા, ૦ દે (રૂ. પ્ર.) હંભાણું તપાવી ડામ (-ભા) પગનો અંગારે (અરે) (રૂ. પ્ર.) નજર ઉતારવા ચબકાવા. કપાળમાં હામ (રૂ. પ્ર.) કશું જ ન આપવાનું બાળકને માતા ઢાબા પગની ધૂળ ચાંલ્લો કરે એ. બા(-ભા) કામક-ળ (-રોળ) ૫, જિઓ “મા” + “ડળ.] ખે