Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1077

૧૦૩૨
હળવું
દ્વાટી સ્ત્રી, ઘોડાના નાક સાથે બાંધેલો ગાળિયાવાળે અછડો. ટાલકાકાર વિ. [ઓ ‘કાલ' + ગુ. “ક સ્વાર્થે ત.પ્ર. + [૦ ચડા(-ઢા)વવી, ૦ દેવી, ૦ લગાઢવી (રૂ પ્ર.) ઘેડાને માં-] ઢાલન જેવા ખભાના હાડકાના આકારવાળું મોઢે અછોડા ગાળિયે બાંધવો]
ઢાલ-કાચબે (ઢાક્યો એ ઢાલ"+“કાચબ-'] સર્વ ઢાઠું ! મેલ લંછવાને કપડાને ટુકડો
સામાન્ય મોટો કાચ (ખાસ કરી પાણીમાં રહેનાર, હાસ (સ્ય) સ્ત્રી. મનનું મક્કમપણું. (૨) આરામ, વિશ્રાંતિ. જેના કેચલાની ઢાલ બનાવાય છે.) [કરનારે કારીગર (૩) ઉત્તેજન
[(૩) વધારાનું ઢાલગર વિવું. [જુએ “ઢાલ' + ફા.પ્ર.] હાલ તૈયાર ઢાઢ વિ. નકામું, રદી, જરૂર વિનાનું. (૨) સત્વ વગરનું. ઢાલગર-વાટ (ઢાચગર-વાઘ) સ્ત્રી, જિઓ ‘વાડ.3, - ઢાઢ(૮)ણ (-શ્ય) સ્ત્રી. [જ એ ‘ઢાઢી' + ગુ. ‘અમે)” . [ + જ એ “વાડે.'] ઢાલગર લેકોને લત્તો કે મહોલ્લે ત...] ઢાઢી સાથે રમત વેશધારી પુરુષ, (૨) “ઢાઢી' હાલડી (ઢાર્થડી) સ્ત્રીજિએ ‘ાલ' + ગુ. “ડી' સ્વાર્થે જ્ઞાતિની સ્ત્રી. (સંજ્ઞા.)
[મટેથી રહેવાની ક્રિયા છે.પ્ર] નાની ઢાલ હાઢિયે પં. [જ આ “ઢાઢી' + . “વું' ત. પ્ર.] (લા.) ઢાલ-લકડી. સી. [જ ‘ઢાલ' + ‘હિં.] (લા.) કસરતની ઢાઢી ! ત્રિજ, હિ.] ઢાઢણ સાથે રહી કૃષ્ણની લીલા રમતને એક દાવ
[ઢાલધારી ગાનારે પુરુષ. (૨) એ નામની એવી ધંધાદારી જ્ઞાતિને ઢાલી વિ. જિઓ “કાલ' + ગુ. “ઈ' ત...] ઢાલવાળું, પુરુષ, (સંજ્ઞા.)
ઢાલ . ગમ્મત, આનંદ, મેજ, હિલાળા ઢાઢી-મેળે મું. જિઓ “ઢાઢી' + મેળો.”] (લા.) હલકી ઢા પું. ઠેકાણું વ૨ણનાં ઘણાં માણસને મળેલ સમૂહ
ઢાળ છું. [જએ “ઢાળવું.”] નીચેની તરફ ઢળતો જતો ઢાઢીલીલા શ્રી. જિઓ “ઢાઢી' + સં.] વૈષ્ણવ મંદિરોમાં જમીનનો ભાગ, ઢળાવ. (૨) ઉતરાણ. (૩) ઢાળો, ઢબ, તેમજ રાતે મળેલા વણના સમૂહમાં ઢાઢી અને ઢાઢણ પદ્ધતિ. (૪) ગેય પદ આખ્યાન વગેરેમાં પ્રવપદ પરું થયે ટપ ખેલતાં શ્રીકૃષ્ણની લીલાનાં પદ ગાય એ પ્રકારની અંતના થોઠા શબ્દોના આવર્તનથી શરૂ થતો ગેય બાંધે. ક્રિયા. (પુષ્ટિ.)
[૦ ઉતાર (રૂ. પ્ર.) ઘાટ લાવ. ૦ઊતર (રૂ. પ્ર.) ઢાહેણ (શ્ય) જુએ “ઢાઢણ.'
અનુકૂલતા થવી. ૦૫ (રૂ.પ્ર.) એક બાજુ નમતું રહેવું. ઢાણું કશું ન. મૂળાક્ષરની પાટ લેતાં “ઢ' વર્ગને બેલ ૦ પર (રૂ.પ્ર.) નિયમસર થાય એમ કરવો. ૦માં આવવું ઢાત, -ને પું. (શેરડીને) વાડ
(રૂ. પ્ર.) મન ડેકાણે થવું. ૦માં ગાવું (૨.પ્ર.) તાલમેળમાં ઢાબર' વિ. મેલું, ગંદુ
ગાવું. -ળે પવું (રૂ.પ્ર.) વ્યવસ્થિત થવું. -ળે પાડવું ઢાબર* ન. (આકાશમાં ક-ઋતુએ ચડી આવેલો વાદળાંના) (રૂ.પ્ર.) વ્યવસ્થિત કરવું] વઘર, દુર્દિન
[એ, સખત માર ઢાળ (બ) સ્ત્રી, જિએ “કાળવું.'] ઢાળવાની ક્રિયા. ઢાબર-પાક યું. જિઓ ‘ઢાબરયું' + સં.] (લા.) ઢાબરવું (૨) ઢાળવાની રીત કે પદ્ધતિ ઢાબરવું સ.. [૨૧] સખત માર માર. (૨) લા.) ઢાળકી સ્ત્રી, જિઓ ‘ઢળકે' + 5, ‘ઈ' શ્રીપ્રચય.] ધાતુના
છેતરી વધારે કિંમત લેવી (વેચાઉ માલની). ઢબરાવું રસના ના ઢાળ, લગાડી કર્મણિ, ક્રિ. ઢબરાવવું છે. સ કિ.
ઢાળકે પં. [જઓ “ઢાળો' + ગુ. “ક” સ્વાર્થે ત.પ્ર.) ધાતુના ઢાબરી શ્રી. બુતરખાનું
રસનો ઠારેલો ઢાળો. (૨) (લા.) વર્તન, વર્તણક, ઢગ. ઢામ ન. એ નામની એક વનસપતિ
(૩) કામકાજની સફાઈ. (૪) સમઝણ. [૨ આવ (રૂ.પ્ર.) ઢામ ન. ઢીમણું
[એક ઝાડ સરખાઈ આવવી, ઘેડ પડી] ઢામણ ન. સાબરકાંઠાના પહાડી વિસ્તારમાં થતું એ નામનું હાળ-ક્રમ પું. [જ “ઢાળ' + સં.] ઢોળાવ, વાંસ ઢામણું ન. એ નામને એક છોડ
ઢાળ-ગર વિ. [જુઓ ‘ઢાળ' + ફા.પ્ર.] ઢળાઈ કાર, બીબાંહાથણી સ્ત્રી, જિએ ‘ારણી.’-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] જુએ કર, મેકડ૨,’ ‘કાસ્ટર” ઢારણી.'
[ઢારણું.” ઢાળી સ્ત્રી, જિઓ ‘ઢાળવું' + ગુ. અણું ન.પ્ર. + ગુ. “ઈ' ઢાયણુ ન. જિઓ “ઢારણું,'-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ ] જએ શ્રીપ્રત્યય.] ઢાળવાની ક્રિયા. (૨) જેમાં ઢાળ પાડવામાં ઢાયા ., બ.વ. [હિં. “ઢાઈ '; જુઓ ‘અઢી.”] જ એ “ઢાંઉં.’ આવે છે તે સાધન. (૩) બીબાં પાડવાની પદ્ધતિ. (૪) ઢારણી સ્ત્રી, પાક ઉપ૨ આવી ગયેલા અનાજની લણણીની બીબાં પાડવાની આદત. [૦ પાઠવી (૩.પ્ર.) લણણીને સમ, ઢાયણી
સમય થવો] ઢારણું ન. રેટની ઘડ (મીની), ઠાણું
ઢાળ-દાર વિ રિએ “ઢાળ' + ફા. પ્રચય.], ટેળ-મેયું હાલ' સ્ત્રી, સિ, ઢ૪ ન.] કાચબાનું ઉપરનું ચામડાનું વિ. [જ ઓ ઢાળ" દ્વારા.] ઢાળવાળું, ઢળાવવાળું, ઢળતું જાડું કોચલું. (૨) શત્રુનો તલવાર કે બીજા શસ્ત્રો ધા ઝીલવાનું ઢાળવું જ એ ઢળવુંમાં. (૨) અફીણ વગેરે એકરસ કરવું. ચામડાનું બનાવેલું ગળાકાર સાધન, “શિડ.' ) (લા) (૩) જમીનના ઉપનના અંદાજ કાઢવા ાિળી દેવું રક્ષક વસ્તુ, (૪) એક બીજાનું રાખવું
(રૂ.પ્ર.) મારી નાખવું ઢળાવવું પુનઃ પ્રે., સક્રિ. દ્વાલ (-૧૫) સ્ત્રી. [ દે.મા. ઢાઢ ફિ. દ્વારા] જેમાં પ્રવપદ ઢાળવું વિ. [જ “ઢાળ' દ્વારા, એ વળી ‘ઢળવું'માં પછી “ળ”- પ્રકારની રચના છે તેવી ગેય રચના. (જૈન) ઢાળવાળું, ઢળાવવાળું. (૨) સીધા ચઢાણવાળું