________________
બત્રીશી-૧૭, લેખાંક-૯૫
૧૦૩૩
એ શાતાના ઉદયથી યુક્ત છે. આ શાતાનો ઉદય જ એની ગતિ એવી રીતે બદલી નાખે છે કે જેથી ખાડાવગેરેનો પરિહાર સ્વતઃ થઈ જાય છે. ને એ અંધપુરુષને કોઈ પીડા થતી નથી. આ રીતે ખાડા વગેરેનો પરિહાર થવો એ સદધન્યાય કહેવાય છે. આ રીતે ચારિત્રવાન્ આત્માને એવો ક્ષયોપશમ હોય છે કે જેથી માર્ગાનુસારિતા આવે છે. એટલે આ જીવ સત્સાતોદય સંયુક્ત હોય છે. અર્થાત્ અતિદૃઢ હોવાના કારણે સુંદર એવા સાતોદયથી સંયુક્ત હોય છે. આનો પ્રભાવ એવો હોય છે કે શ્રુતચક્ષુવિહીન હોય તો પણ સહજ રીતે પાપાદિનો પરિહાર થયા કરે છે. અહીં, વિશેષરૂપે શ્રુતજ્ઞાન ન હોય કે એ હોવા છતાં જ્યારે એનો ઉપયોગ ન હોય ત્યારે જીવ શ્રુતચક્ષુવિહીન કહેવાય છે. આવો વિહીન હોવા છતાં એની પ્રવૃત્તિ ઉચિત જ થાય છે, અનુચિત નહીં. એટલે જો માર્ગાનુસારિતા ન હોય તો અજ્ઞાનકાળે કે અનાભોગકાળે અનાદિકાલીન સંસ્કારાદિવશાત પાપાદિ પ્રવૃત્તિ થવાની સંભાવના રહે છે ને પછી તો ચારિત્ર સંભવી જ શી રીતે શકે ? ચોવીશે કલાક સતત ઉપયોગ બહુ મુશ્કેલ વાત છે. તેથી, ચારિત્ર એ માત્ર બોલવાનું રહે છે, વાસ્તવિક હોતું નથી. આમ તો અવિરત સમ્યક્ત્વી પણ માર્ગાનુસારી હોય છે. છતાં કર્મો વિચિત્ર હોવાથી એ પાપાદિપરિહાર કરી શકતો નથી. માટે ચારિત્રથી વિકલ હોય છે.
જો શુદ્ધ અનુષ્ઠાન અંગે તીવ્રરુચિ ન હોય તો ક્યારેક અનુષ્ઠાન કરે ક્યારેક ન કરે. કરે તો પણ ઓછુંવત્તું કરે. પછી ચારિત્ર માટે પ્રશ્ન ઊભો થાય જ. તેથી (૨) શ્રદ્ધા પણ જોઈએ.
પ્રાજ્ઞ એટલે પંડિત એટલે બહુશ્રુત મહાત્મા.. જીવને સંયમ સ્થાનમાં આગળ વધારવા (કે પતન પામતો હોય તો પતન અટકાવવા) વિશેષ પ્રકારે જે દેશના આપે=સમજણ આપે એ સાંભળવાની ને એને અમલમાં મૂકવાની રતિ= આસક્તિ ન હોય તો પ્રગતિ રુંધાઈ
