Sutrakrutanga Sutram Part 03

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 478

४६६
सूत्रकृताङ्गसूत्रे तेन प्रकारेण 'साहु' साधुः सम्यगववोधयेत्, मृोऽयमिति कृत्वा तं नाबमानयेत् ‘ण कत्थइ मासं' न कत्थयेद् भाषाम्-भ्रूभङ्गविकारादिभिरनादरेण न कधयेत् मष्टुमनसि अल्पीयसीमपि पीडां लोत्रादयेत् । यथा-'हे मूर्ख ? संस्कृतमते ! धिक्त्वाम्' इत्यादि मोच्चारणेन ‘ण विहिसइज्जा' न पिहिस्यात्-नैव तिरस्कुर्यात् । असंबद्धभापादोपहारोप्य तं न विडम्पयेत् । तथा-निरुद्धगं वावि' निरुद्ध वापि निरुद्धमल्पार्थम् । यहा निरुद्धमल्पकालिक व्याख्यानम्, व्याकरणतर्कादिप्रवेशान्निरुद्धद्वारेण 'ण दीहज्जा' न दीर्घ पेत् यदल्प वाक्यं तदीघकालिकं न कुर्यात् । तथा चोक्तम्
'सो अत्यो बत्तनो जो भाइ अव वरेहि थोदेहि ।
जो पुण थोबो बहु अक्सरेहि सो होड निस्तारो' ॥११॥ वैसा ही साधु प्रयत्न कर के भरज्ञावे । मौह चना का अथवा किसी अन्य प्रकार का विचार प्रदर्शित करके नशन करता हुन पूछने वाले के मन में लेश मात्र भी पीडा उत्पन्न न करे । 'अरे सूखं असंस्कृत! तुझे धिक्कार है।' इत्यादि कह कर तिरस्कार न करे । अरद्ध भापा के दोष का आरोप करके उसकी विडमना न करे । थोडी बात को पहत लम्बी करके न कहे अथवा अल्पकालीन व्याख्यान को व्याकरण तर्क आदि घुसेड कर लख्या न करे । छोटे वाक्य को दीर्घकालीन न करें। कहा भी है
'सो अत्यो बत्तव्यो जो भण्ण' इत्यादि ।
'ऐसे अर्थ की व्याख्या करनी चाहिए जो थोडे अक्षरों द्वारा कहा जा सकता हो । जो घोडा अर्थ बहुत अक्षरों द्वारा कहा जाता है, वह निस्सार हो जाता है।' ઠીક ઠીક સમજી શકે, એ જ પ્રમાણે સાધુ પ્રયત્ન કરીને સમઝાવે. ભમર ચડાવીને અથવા કોઈ અન્ય પ્રકારનો વિકાર બતાવીને કથન કરનાર પર પૂછવાવાળાના મનમાં લેશમાત્ર પણ પીડા ઉત્પન ન કરે. અરે મૂર્ખ હે મંદ બુદ્ધિવાળા તને ધિક્કાર છે, વિગેરે પ્રકારથી કહીને તેને તિરસ્કાર ન કરે. અસંબદ્ધ ભાષાના દેશને આરોપ કરીને તેને પીડા ન કરે, થેડી વાતને ઘણું મોટું સ્વરૂપ આપીને ન કહે, અથવા થોડા સમયના વ્યાખ્યાનને વ્યાકરણું, તર્ક વિગેરે ઉમેરીને તેને વિસ્તાર ન કરે. નાના વાક્યને લાબા સમય वाणान मानावे. यु पर छे 3-सो अत्थो वत्तव्वा जो भण्णइ' त्याह
એવા અર્થનું વ્યાખ્યાન કરવું જોઈએ કે-જે થોડા અક્ષરો દ્વારા કહી 'શકાય તેમ હય, જે છેડે અર્થે ઘણે અક્ષર દ્વારા કહેવામાં આવે છે,