________________
સપ્તભંગી પ્રદીપ.
સરવાસવરૂપ ઉભયને પણ કથંચિત ભિન માનવું જોઈએ. આ વાતનું પ્રતિપાદન પહેલાં સ્પષ્ટપણે કરવામાં આવ્યું છે, એટલે પુનરૂક્તિના દોષમાં ઉતરવાની જરૂર નથી. * તથા ઉભયથી વિલક્ષણ ધર્માન્તરરૂપ વસ્તુનું સ્વરૂપ માનવું જોઈએ. જેમ બદામ, સાકર, ગુલાબનાં ફુલ, વરીયાળી, કાળાં મરી, ઇલાયચી, વિગેરે અનેક વસ્તુના સમુદાયથી જે ઠંડાઈ બનાવવામાં આવે છે, તેની અંદર પ્રત્યેક વસ્તુ છેવા છતાં પણ સર્વથી વિલક્ષણ જાત્યન્તર (ઠંડાઈ) ના નામથી વ્યવહાર કરવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે પ્રકૃતિમાં પણ સવાસસ્વરૂપ ઉભયથી વિલક્ષણ જાત્યનરરૂપ વસ્તુના સ્વરૂપને અવકતવ્ય શબ્દથી વ્યવહાર કરવામાં આવે છે.
બીજું કેવલ જાયન્તરપણું પણ વસ્તુનું સ્વરૂપ નથી. કેમ કે- તેજ ઠંડાઈની અંદર બદામ-સાકર વિગેરે પ્રત્યેક વસ્તુને રસનાદ્વારા અનુભવ થવાથી એક એક વસ્તુ પણ અલગ માનવી જોઈએ. એવી રીતે અવક્તવ્યરૂપ જાત્યન્તરની માફક કથંચિત સવ અને કથાચિત અસત્ત્વને પણ પૃથક માનવું જોઈએ.
આવા પ્રકારની શૈલીથી ઉપર બતાવેલી દરેક શંકાનું સમાધાન થઈ જાય છે. પ્રસ્તુતમાં ઉપર્યુક્ત સાત ધર્મોની સિદ્ધિ થવાથી સંશો પણ સાત જ છે. એ વાત નિર્વિવાદ સિદ્ધ થાય છે. અને જ્યારે સંશયો સાત સિદ્ધ થાય છે, ત્યારે તેનું નિરાકરણ કરવામાં કારણભૂત જિજ્ઞાસાઓ પણ સાતજ છે. અને જિજ્ઞાસાએ સાત પ્રકારની હોવાથી તેને દૂર કરવાના કારણભૂત પ્રશ્ન સાત જ ઉપસ્થિત થાય છે અને જ્યારે અને સાત થાય, ત્યારે તેના ઉત્તરો પણ સાત પ્રકારેજ આપી શકાય. બસ આનું નામજ સપ્તભંગી છે.
इति द्वितीयः प्रकाशः
