________________
અંગ્રેજી-સલ્તનતની સામે સંગ્રામ
કાવાદાવા, કપટ અને ખટપટોથી ખરડાયેલી બુદ્ધિ માટે બ્રિટિશ પહેલેથી જ કુખ્યાત રહેતું આવ્યું છે. એથી જ તો વેપારના નામે ભારતમાં પ્રવેશેલા થોડા અંગ્રેજો ધીમે ધીમે પગ પહોળા કરીને વર્ષો સુધી અહીં એક છત્રી રાજ્ય કરી શક્યા. આજથી થોડા દાયકા પૂર્વે અંગ્રેજોએ ભારતમાંથી બિસ્તરા-પોટલાં બાંધીને રવાના થઈ જવાનો દેખાવ જરૂર કર્યો. પણ શિક્ષણ અને શાસનના નામે તેઓ એવી માયાજાળ બિછાવીને ગયા કે, અંગ્રેજો જવા છતાં અંગ્રેજિયત તો ધીરે ધીરે ભારતમાં વધુ ને વધુ જમાવટ સાધતી જ રહે ! એથી જ તો અંગ્રેજોના અનુશાસનપૂર્વકની જ, શિક્ષણ અને શાસનની વ્યવસ્થા કહેવાતી સ્વતંત્રતા મળ્યા બાદ પણ આ દેશમાં આજેય બદ્ધમૂલ બનીને વિસ્તરતી જ રહી છે.
ભારતમાં અંગ્રેજી-રાજ્યનાં મૂળિયાં હજી બદ્ધમૂલ નહોતાં બન્યાં, પરંતુ ખૂબ જ ઝડપથી એની જડ જમીનમાં જમાવટ સાધી રહી હતી, ત્યારના દિવસોમાં ઘણા ઘણા રાજા-રજવાડાઓ તો ઉગતાં સૂરજ સમા અંગ્રેજી-રાજ્યની આરતી ઉતારવા મંડી પડ્યા હતા, પરંતુ ત્યારેય થોડાઘણા એવા રાજ્યો અને રાજવીઓ પોતાનું અસ્તિત્વ જાળવી રહ્યા હતા કે, જેમણે અંગ્રેજોની સામે અણનમ રહીનેય એમના દાંત ખાટા થઈ જાય, એવી લડત આપી હતી, એ વખતે સંખ્યાબળનો વિચાર કર્યા
૭૪ @ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
