________________
કુદરતની
પ્રાચીન નિયમો રચી વ્યાકરણમાં ગુંથણી કરી અને અનેક ભાંજગડમાં, લગભગ ૨૦-૨૫ વરસ વહી વિદ્યાર્થીઓ તે શાખામાં તૈયાર કરવા માંડ્યા. પછી ગયા અને અવાર નવાર યવનાધિપતિઓ હિંદ તે ધીમે ધીમે રાજકીય દફતરોમાં, હુકમમાં આજ્ઞા- ઉપર આવી ગયા હતા. તે પણ છેવટે તેમના પત્રિકામાં પણ ‘ખન પદ્ધતિને વિશેષ ને વિશેષ ઉપ- સરદાર સેલ્યુકસ નીકેટરને ઈ. સ. પૂ. ૩૦૪=મ. સં. રોગ થતાં એકદમ તેને ગતિ મળી. પત્રવ્યવહાર પણ ૨૨૩ માં હિંદી સમ્રાટ અશોકવર્ધન સાથે તહ વધી પડ્યો અને અન્ય પ્રજાના અરસપરસના વિચારો કરવી પડી;૧૩૩ તેમાં એક શરત એ પણ હતી જાણી લઈ આપલે કરવાનું સાધન ઉભું થયું. ખેપી- કે તેણે પિતાની કુંવરી હિંદી સમ્રાટને પરણાવવી. આ ધારા ટપાલો ચાલવા માંડી. ને ભરતખંડની આ લગ્નગ્રંથીથી, પૂર્વ અને પશ્ચિમના લોહીનું કીતિ જે માત્ર તેની ઉત્તરે પાર્વતિય હદમાં અને દક્ષિણે મિશ્રણ વધ્યું, ૧૩૪ અંદર અંદર ભાઈચારો વધવા સામુદ્રિક તટની સાથેજ અફળાઈ રહી સંકુચિત માંડયો, રાજકીય કારભારમાં પણ માણસની સ્વરૂપમાં ગંધાઈ રહી હતી, તેની પાંખો બહુજ ભરતી થવા માંડી. એટલે લેખનકળા વધારે ને વિસ્તૃત થઈ. આ કીર્તિની મધુર ભૂરકીઓ થવાના વધારે સ્થિર થતી ગઈ. તેના પરિપાક તરીકે કાને પહોંચતાં તેઓ ચમક્યા. અને ગમે તેમ થાય આપણે સુદર્શન તળાવની પ્રશસ્તિ તેમજ સમ્રાટ તે પણ એક વખત ભરતખંડ તે નીહાળો પ્રિયદર્શિનના અનેક ખડક તથા શિલાલેખે જોઈએ. એવા રમ્ય સ્વપ્નાં તેઓના હૃદયમાં સેવાતાં સાક્ષાત નજરે અદ્યાપિ પર્યત નીરખતા થયાં. તેટલામાં યવનાધિપતિ એલેકઝાંડરને બધા રહ્યા છીએ. પ્રકારે કાંઇક અનુકૂળતા સાંપડી ગઈ ને તેણે પરદેશી પણ એથી એમ સમજવાનું નથી કે તરીકે ભરતખંડ ઉપર સૌથી પ્રથમ પગ મુ. આ સમય પહેલાં લેખન કળા કે લિપી જેવું કાંઈ તે કેટલેક દરજે ફાવ્યો પણ ખરો. પણ પિતાને હતું જ નહીં, બને અસ્તિત્વ તે ધરાવતાંજ, પણ મુલક છોડયાને વખત થઈ ગયેલ. જેથી સામાન્ય જનતાને તેને ઉપયોગ કરવાની આવલશ્કરમાં અસ તેષે ઘર કરવા માંડયુ હતુ અને શ્યકતા પડતી નહોતીજઃ કેમકે, બધું કામ તેનું જોર વૃધિંગત થતાં, પિતાના કેટલાક સરદારે- સ્મરણશકિતથીજ લેવામાં આવતું હતું. પણ જ્યારે ને પાછળ મૂકી, હિંદની કેટલીક સંરકૃતિ લઈને ૧૩૨
રાજ તરફથી કોઈ મોટું એવું દાન કરવામાં આવતું તે પાછો પિતાના દેશ ફર્યો. તેની પીઠ ફરી કે, તેના
કે જેની ઘેપણું લાંબા સમય સુધી જળવાઈ સરદારે અંદર અંદર વઢવા મંડયા. તેમજ હિંદુ
રહેવાની સંભાવના દેખાતી હોય અથવા પ્રજામાંની સરદારની પણ તેજ સ્થિતિ થઈ; આ બધી કેાઈ ધનાઢય વ્યક્તિ, દેવમંદિર બનાવતું કે
ઉપગ શરૂ કરેલ હશે. સરખાવો પુ. ૧ ૯ પૃ. ૧૩૭માં ભાષા, લીપી, અને લેખન વિદ્યાવાળી હકીકત. ' (૧૩૨) ખરી રીતે આ સમયથી પૂર્વ અને પશ્ચિમ ની સંસ્કૃતિનું મિશ્રણ થવા માંડયું એમ કહી શકાયઃ વળી જુ નીચે નું ટી. ૧૩૪. - (૧૩૩) તેની સરતો માટે જુઓ આશોધનનું ચરિત્ર.
(૧૩૪) અત્રે જોકે “મિશ્રણ વધ્યું ” એમ જણાવ્યું છે. પણ ખરી રીતે તો અંહીથીજ મિશ્રણની શરૂઆત થવા મા ડી કહીએ તો બસ છે.
અત્યાર સુધી વિદ્વાની માન્યતા એમ છે કે, ચંદ્રગુપ્ત (જેને સેંકેટસ ઠરાવાયો છે) સૌથી પ્રથમ અહીંદી રાણી સાથે લગ્ન કર્યું હતું તથા સુર્દશન તળાવની પ્રશસ્તિમાં પલ્લવ સરદારની જે હકીકત છે તેને ૫૯હવ જાતિને હરાવી દી છે. આ બે હકીકતના આધારે ચંદ્રગુપ્તના સમયથી લોહીનું મિશ્રણ થયાનું મનાયું છે. પણ સે કોટસ તે ચંદ્રગુપ્ત નથી તથા પલવ તે પહૃવ જતિ નથી તેમ અહિંદી પણ નથી; પણ તે તો લચ્છવી ક્ષત્રિયનો એક પેટા વિભાગ છે. એમ આ પુસ્તકમાં સાબિત કરાયેલું છે (જુઓ પુ. ૧લુંછ. ૩૦૬ ૩૧૩, ૩૭૭)
