Parvna Vyakhyano

Author(s): Kirtipurnashreeji
Publisher: Kirtipurnashreeji

Page 6

* મનુષ્યની પાસે જ્ઞાન ન હોય તો કેવું થાય? ગુરૂને એકેન્દ્રિય અને પોતાને બેઈન્દ્રિય, ગાયને પંચેન્દ્રિય ગણાવી અજ્ઞાનતા અંગે ગામડાનું આ દૃષ્ટાંત છે.
એક માણસે પોતાની હોંશિયારીથી વા તોલાને બદલે સવાપાંચ તોલા હિંગાષ્ટક લઈ લીધું અને વૈદ્ય પાસે ગયો. - જ્ઞાન ન હોવા છતાં જ્ઞાનના અભિમાનમાં રાચે છે તે જ્ઞાની નથી બની શકતો. - જ્ઞાની બનવા પાંચ શરત જોઈએ.
(૧)નિરોગી શરીર જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે નિરોગી શરીર જોઈએ. શરીર ઘોડા જેવડું મોટું હોય અને બુદ્ધિ બળદ જેવડી હોય તો શાની ન બની શકે.
(૨) તીક્ષણ બુદ્ધિ બુદ્ધિ હોય તો જ આગળ ભણી શકે. ' (૩) વિનય બુદ્ધિ હોય પણ વિનય ન હોય તો ન ચાલે. વિનયપૂર્વક જ્ઞાન લેવાથી વિદ્યા આવે છે. વિનયી શિષ્ય ઉપર ગુરૂની કૃપા ઉતરે છે અને મૂરખ પણ પંડિત બને છે.
માસતુષ મુનિનું દૃષ્ટાંતઃ
બે વાક્ય યાદ કરવામાં બાર.વર્ષ વીતી ગયાં, ગુરૂ ભૂલ સુધારવામાં ખિન્ન ન બન્યા, શિષ્ય સુધરવામાં ખિન્ન ન બન્યો અને તેઓ વિનયના કારણે કેવલજ્ઞાન પામી ગયા. આ છે વિનયનો પ્રભાવ,
બે અક્ષર યાદ ન રહેતા એવા મુનિને કેવલજ્ઞાનની સીધી જ લોટરી લાગી ગઈ. વિનય હોય પણ પુરૂષાર્થ ન હોય તો શાની ન બની શકે.
(૪) ઉદ્યમ દિવસમાં ગોખેલું યાદ ન કરે તો રત્રિમાં યાદ કરવું જોઈએ. જેથી યાદ રહે. જેને જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું હોય તેણે સુખ અને નિદ્રાનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
अलसस्य कुतो विद्या, अविद्यस्य कुतो धनम् । अधनस्य कुतो मित्रं, अमित्रस्य कुतः सुखम् ॥ विद्यार्थीनां कुतः निद्रा कुतः सुखं ।
સુલાથીનાં જ્ઞાન પહેલાં જ્ઞાનની જરૂર હતી, આજે ગુરૂ ભણાવવા માંગે તો ય શિષ્યોને ભણવાની પડી નથી. કારણ ગોચરી પાણી સહજ રીતે મળી જાય છે.
ज्ञानीना अपि मर्त्तव्यं अज्ञानीना अपि मर्त्तव्यं ।
उभयोमरणं दृष्ट्वा, कंठ शोषं करोतिकः ॥ તો પછી જ્ઞાન મેળવવાની શા માટે મહેનત કરવી જોઈએ ? જે પ્રમાદી હોય તે ક્યારેય જ્ઞાની ન બની શકે. બ્રાહ્મણો રાત્રે ગોખતાં ગોખતાં ઉંઘ આવે તો ચોટી બાંધી બાંધીને પણ ભણતા. રાત્રે પુનરાવર્તન કરતા.