________________
અહીં આનૈગમનય ઘડામાં રહેલ સામાન્ય અંશ માટીને પણ સત્ય માને છે, અને વિશેષ અંશ આકૃતિને પણ સત્ય માને છે.
સામાન્ય સિવાય વિશેષ અને વિશેષસિવાય સામાન્ય કોઈ પણ સ્થળે દૃષ્ટિગોચર થતું નથી. જ્યાં જોઈએ ત્યાં સામાન્યથી યુક્ત વિશેષ, અને વિશેષથી યુક્ત સામાન્ય જ દૃષ્ટિગોચર થાય છે. અર્થાતુ દેખાય છે. આથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે આ નય સામાન્ય અને વિશેષ એ બન્ને અંશોને ગૌણમુખ્ય પણે માનનાર છે.
વિશેષને મુખ્ય રાખીને આનૈગમનય વ્યવહાર ચલાવે છે, તેમજ તેને માન્ય પણ રાખે છે. આ દાંત વિશેષની મુખ્યતા જણાવે છે.
(૨) એકદા રામજી નામનો પ્રજાપતિ-કુંભાર પોતાના ગામની સીમમાં આવ્યો, અને ત્યાંથી ધીરેધીરે ચાલતાં પોતાના ઘરે પહોંચવા થયો. ત્યાં સુધીમાં કોઈએ તેને પૂછયું કે, "ક્યાં આવ્યો?" ત્યારે તેણે કહ્યું કે મારા ગામમાં.
અહીં સામાન્યને પ્રધાન રાખીને કહેવામાં આવ્યું છે તેને પણ આ નૈગમનય માન્ય રાખે છે. આ દૃષ્ટાંત સામાન્યની મુખ્યતા જણાવે છે.
(૩) સીતારામ નામનો એક બુદ્ધિશાલિ સૂત્રધાર-સુથાર હતો. તેને ચંદનના કાષ્ઠમાંથી એક મનોહર મંજુષા-પેટી, બનાવી. એ સમયે કોઈએ તેને પૂછયું કે "આ શું છે?" ત્યારે તેણે કહ્યું કે
આ પદાર્થ છે, આ અચેતન વસ્તુ છે, આ પુદ્ગલ દ્રવ્ય છે,
[ 23
