Book Title: Gujaratno Rajkiya ane Sanskritik Itihas Part 07 Maratha Kal
Author(s): Rasiklal C Parikh, Hariprasad G Shastri
Publisher: B J Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
4 ]
સરાહા કાલ
[ પ્ર.
મિશ્રભાષામાં, ૧૪ ખાસ કરીને સંસ્કૃત-ગુજરાતીમાં છે. આમાંનાં ગુજરાતી લખાણામાં એ કાલની ગુજરાતી ભાષાનું સ્વરૂપ યથાવત્ જળવાયું છે તે ભાષાની દૃષ્ટિએ અગત્યનું ગણાય. ઈડર રાજ્યનાં તામ્રપત્રામાં મારવાડીની છાંટવાળી ગુજરાતી ભાષા પ્રત્યેાજાઈ છે. ૧૫
દેવાલય–નિર્માણુને લગતા શિલાલેખામાં નિર્માતા તરીકે કયારેક વડાદરાના ગાયકવાડ રાજ્યના અમલદારાનાં નામ આવે છે,૬ પરંતુ તે તે સમયના છત્રપતિ અને/અથવા પેશવાના નિર્દેશ ભાગ્યેજ મળે છે. સૌરાષ્ટ્રના શિલાલેખામાં તે તે રાજ્યના સમકાલીન રાજાના ઉલ્લેખ કેટલીક વાર થયા છે.
ઈડર રાજ્યનાં તામ્રપત્રામાં૧૭ તે તે સમયના રાજા, લાગતા વળગતા બ્રાહ્મણા, તેએનાં નિવાસસ્થાન, એ સમયના વિવિધ વેરા ( જે એ બ્રાહ્મણા માટે માફ કરવામાં આવેલા), ખતના લેખક કોતરનાર વગેરેને લગતી માહિતી મળે છે. અમદાવાદના ત્રણ દરવાજાના એક ગેાખલામાં રાખેલા શિલાલેખ ગાયકવાડ રાજાની પધરામણી, એમની મુલાકાત લેનાર સ્થાનિક મહાજન અને મિલકતના વારસાને લગતા પ્રચલિત કાયદા વિશે મહત્ત્વની માહિતી પૂરી પાડે છે. ૧૮ પાળિયા લેખા કેટલાક મોટા સામાને લગતા છે; જેમકે ભૂજ મ્યુઝિયમમાંના સ. ૧૮૨૬ । પાળિયા૧૯ સ. ૧૮૧૯ ના ઝારાના યુદ્ધમાં વીરગતિ પામેલા સૈનિકના છે. ચેોબારીના ૫૬ પાળિયા૨ે સિંધના મીર ફતેહઅલી અને જોધપુરના મહારાજાની સેના વચ્ચે સ. ૧૮૩૯( ઈ. સ. ૧૭૮૩ )માં થયેલા સંગ્રામ પર પ્રકાશ પાડે છે. એટના છ પાળિયા૨૧ સં. ૧૮૫૫( ઈ. સ. ૧૭૯૯) માં ત્યાં અંગ્રેજો સાથે થયેલા યુદ્ધને ખ્યાલ આપે છે. સ. ૧૮૬૦( ઈ. સ. ૧૮૦૪ )ના શત્રુ ંજયના લેખમાં૨૨ ફિરંગી રાજાનું કૃપાપાત્ર એવા દમણ અંદરના અમુક રહેવાસીના જે નિર્દેશ છે તે પણ રાજકીય ઈતિહાસની દૃષ્ટિએ નેોંધપાત્ર છે.
અન્ય અભિલેખો મુખ્યત્વે પૂકાર્યોને લગતા છે. એમાંના ઘણા લેખ મદિશના નિર્માણની અને/અથવા પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠાની હકીકત નોંધે છે. એમાં હિંદુ ધર્માંનાં મ ંદિરની સરખામણીએ જૈન ધર્મનાં દેરાસરાની સંખ્યા ઘણી વધારે છે. હિંદુ મ દિશમાં માંડવી( જિ. સુરત )નુ નીલકંઠમ ંદિર,૨૭ જૂના રાજપીપળાનું નીલકć મંદિર૨૪ અને રાજક મદિર,૨૫ ચૂવાળમાંનું બહુચરાજી મદિર, દ્વારકાનું રધુનાથ મંદિર,૨૬ ઝાલાવાડનાં તરણેતર તથા જડે. શ્વરનાં ૨૮ પ્રસિદ્ધ મંદિર, ધાળકાનું માજી મદિર અને અમરેલીનુ નાગેશ્વર મંદિર૩- નોંધપાત્ર છે, જ્યારે જૈન દેરાસરામાં શત્રુ ંજય પરતું સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથ મંદિર,૩૧ રાધનપુરનું શાંતિનાથ દેરાસર,૩૨ ુવા( જિ.
