Agam Suttani Satikam Part 02 Sutrakrutang

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 431

४२८
सूत्रकृताङ्ग सूत्रम् २/६/-/७५२
-
मू. (७५२) आगंतरागेर आरामगारे, समणे उभीते न उवेति वासं।
दक्खा हु संती बहवे मणुस्सा, ऊणातिरित्ता यलवालवा य॥ वृ.सविप्रतिपन्नः सन्नाईकमेवमाह-योऽसौ भवत्संबन्धीतीर्थकरःस रागद्वेषभययुक्तः, तथाहि-असावागन्तुकानां-कार्पटिकादीनामगारमागन्तागारंतथाऽऽरामेऽगारमारामागारंतत्रासौ 'श्रमणो' भवत्तीर्थकरः, तुशब्दएवकारार्थे, भीत एवासौतदपध्वंसनमत्वात् 'तत्र' आगन्तागारादौ 'नवासमुपैति' न तत्रासनस्थानशयनादिकाः क्रियाः कुरुते । किं तत्र भयकारणमिति चेत्तदाह'दक्षाः' निपुणाःप्रभूतशास्त्रविशारदाः, हुशब्दो यस्मादर्थे, यस्माद्बहवः सन्ति मनुष्याः तस्मादसौ तभीतो न वासं तत्र समुपैति-न तत्र वासमातिष्ठते । किंभूताः ?-न्यूनाः स्वतोऽवमा हीना जात्याद्यतिरिक्तावाताभ्यां पराजितस्य महाश्छायाभ्रंशइति।तानेव विशिनष्टि-लपन्तीति लपावाचालाःघोषितानेकतर्कविचित्रदण्डकाः तथा अलपा-मौनव्रतिकानिष्ठितयोगाःगुडिकादियुक्ता वा यद्वशादभिधेयविषयावागेवनप्रवर्ततेतस्तद्भयेनासौयुष्मत्तीर्थकृदागन्तागारादौ नैवव्रजतीति मू. (७५३) मेहाविणो सिक्खिय बुद्धिमंता, सुत्तेहि अत्थेहि यनिच्छयन्ना।
पुच्छिंसु माणे अनगार अन्ने, इति संकमाणो न उवेति तत्य॥ वृ. पुनरपि गोशालक एवाह-'मेहाविणो' इत्यादि, मेघा विद्यते येषां ते मेघाविनोग्रहणधारणसमथाः, तथाऽऽचायदिः समीपे शिक्षा ग्राहिताः शिक्षिताः तथौत्पत्तिक्यादिचतुर्विधबुद्धयुपेता बुद्धिमन्तः, तथा 'सूत्रे' सूत्रविषये विनिश्चयज्ञाः तथा अर्थविषयेच निश्चयज्ञा यथावस्थितसूत्रार्थवेदिना इत्यर्थः । ते चैवंभूताः सूत्रार्थविषयं मा प्रश्न कार्युरन्येऽनगारा एके केचनेत्येवमसौ शङ्कमानः-तेषां बिभ्यन्न 'तत्र' तन्मध्ये उपैति-उपगच्छतीति, ततश्चनऋजुर्मार्गः, इति भययुक्तत्वातस्य, तथाम्लेच्छविषयं गत्वा न कदाचिद्धर्मदशनाचकरोति, आर्यदेशेऽपिन सर्वत्र अपितु कुत्रचिदेवेत्यतो विषमष्टित्वाद्रागद्वेषवय॑साविति।। मू. (७५४) नोकामकिच्चा न य बालकिच्चा, रायाभिओगेण कुओ भएणं।
वियागरेज पसिणं नवावि, सकामकिच्चेनिह आरियाणं॥ वृ. एतद्गोशालकमतं परिहतुकाम आर्द्रक आह-स हि भगवान्प्रेक्षापूर्वकारितया नाकामकृत्योभवति, कमनं कामः-इच्छान कामोऽकामस्तेन कृत्यं कर्तव्यंयस्यासावकामकृत्यः, सएवंभूतोन भवति, अनिच्छाकारीनभवतीत्यर्थः, यो ह्यप्रेक्षापूर्वकारितया वर्ततेसोऽनिष्टमपि स्वपरात्मनोर्निरर्थकमपि कृत्यं कुर्वीत, भगवांस्तु सर्वज्ञः सर्वदर्शी परहितैकरतः कथं स्वपरात्मनोर्निरुपकारकमेवंकुर्यात्, तथा चबालस्येव कृत्यंयस्य स बालकृत्यो, नचासौ बालवदनालोचितकारी, नपरानुरोधान्नापिगौरवाद्धर्मदेशनादिकं विधत्तेअपितुयदिकस्यचिद्भव्यसत्त्वस्योपकाराय तद्भाषितं भवति ततः प्रवृत्तिर्भवति, नान्यथा, तथा न राजाभियोगेनासौ धर्मदेशनादौ कथञ्चिप्रवर्तते।
ततः कुतस्तस्य भयेन प्रवृत्तिः स्यादित्येवं व्यवस्थिते केनचित्क्वचित्संशयकृतं प्रश्न व्यागृणीयाद्यदितस्योपकारो भवति, उपकारमन्तरेण 'नच' नैवव्यागृणीयाद्, यदिवाऽनुत्तरसुराणांमनःपर्यायज्ञानिनांच द्रव्यमनसैव तन्निर्णयसंभवादतोनव्यागृणीयादित्युच्यते।यदप्युच्यते भवता-यदि वीतरागोऽसौ किमिति धर्मकथां करोतीति चेदित्याशङ्कयाह-‘स्वकामकृत्येन'