Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 01 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
View full book text
________________ જૈન ધાર્મિક પારિભાષિક શબ્દકોશ અ-આ અંગપૂજા જે પૂજા કરતી વખતે પ્રભુજીની પ્રતિમાજીના અંગનો | કલ્પવૃક્ષોથી જ જીવવાનું છે એવાં 5 હિમવંતક્ષેત્ર, 5 સ્પર્શ થાય છે. જેમકે જલપૂજા, ચંદનપૂજા, અને પુષ્પપૂજા. હરિવર્ષક્ષેત્ર, પ રમ્યકુક્ષેત્ર, 5 હિરણ્યવંત ક્ષેત્ર, પ દેવગુરુ, ને અંગપ્રવિષ્ટ H દ્વાદશાંગીમાં આવેલું, બાર અંગોમાં રચાયેલું. ' 5 ઉત્તરકુરુ. અંગબાહ્ય : દ્વાદશાંગીમાં ન આવેલું, બાર અંગોમાં ન રચાયેલું. અકર્ભાવસ્થા: કર્મરહિત આત્માની શુદ્ધ અવસ્થા, સિદ્ધિગત અંઘોળે : અર્ધસ્નાન, હાથ-પગ-મુખ ધોવા તે. અવસ્થા. અંજન : આંખમાં આંજવાનું કાજળ. અકચ્છ : ન કલ્પે તેવું, જે વસ્તુ જે અવસ્થામાં ભોગયોગ્ય ન અંજનગિરિ તે નામના શ્યામ રંગવાળા નંદીશ્વર દ્વીપમાં આવેલા | હોય તે. પર્વત, અકલ્યાણ આત્માનું અહિત, નુકસાન, આત્માને થતી પીડા. અંજનચૂર્ણ : કાજળનો ભુક્કો, કાજળનું ચૂર્ણ. અકસ્માભય : આગ લાગે, જલ-પ્રલય આવે, મકાન બેસી અંજનશલાકા : પ્રભુજીની પ્રતિમામાં આંખની અંદર ઉત્તમ સળી | જાય ઈત્યાદિ ભય. વડે અંજન આંજવું તે, પ્રભુત્વનો આરોપ કરવો તે. અકિંચિત્કરઃ જે વસ્તુ કામ કરવામાં નિષ્ફળ હોય, બિનઉપયોગી અંજના : તે નામની સતી સ્ત્રી, પવનકુમારની પત્ની, હોય તે. હનુમાનજીની માતા. અકુશલ: માઠા સમાચાર, જે વ્યક્તિ જે કામ કરવામાં હોશિયાર અંડજ : ઈંડા રૂપે થતો જન્મ, ગર્ભજ જન્મનો એક પ્રકાર. | ન હોય. અંતરંગ પરિણતિ : આત્માના અંદરના હૈયાના ભાવ, હૈયાના અકૃતાગમઃ જે કાર્ય કર્યું ન હોય અને તેનું ફળ આવી પડે તે; પરિણામ. કાર્ય કર્યા વિના ફળની પ્રાપ્તિ થાય તે. અંતરંગ શત્રુ આત્માના અંદરના શત્રુ, રાગ, દ્વેષ, મોહ, અજ્ઞાન | અખંડજાપ સતત જાપ કરવો તે, વચ્ચે અટકાયત વિના. વગેરે. અખાત્રીજ: 8ષભદેવ પ્રભુનો વર્ષીતપનો પારણાનો દિવસ; અંતકરણ : આંતરું કરવું, વચ્ચેની જગ્યા ખાલી કરવી, મિથ્યાત્વ ગુજરાતી વૈશાખ સુદ ત્રીજ. મોહનીય કર્મની સ્થિતિના બે ભાગ કરી વચ્ચેનો ભાગ ખાલી અખેદ ઉગ-કંટાળો ન આવવો, નીરસતા ન લાગવી. કરવો, દલીકોનો ઉપર-નીચે પ્રક્ષેપ કરવો. અગમિક: જે શ્રુતશાસ્ત્રમાં સરખે-સરખા પાઠો ન હોય તે. અંતરકાલઃ વિરહકાળ, પ્રાપ્ત થયેલી વસ્તુ ગયા પછી ફરી ક્યારે , | અગમ્યાર્થ: ન જાણી શકાય, ન સમજી શકાય તેવા અર્થો. મળે. અગાધ ઊંડું, જેનો તાગ ન પામી શકાય તેવું. અંતરદૃષ્ટિ આત્માની અંદરની ભાવષ્ટિ, આત્માભિમુખતા. { અગાર: ઘર, રહેવા માટેનું સ્થાન. અંતરાયકર્મ દાનાદિમાં વિઘ્ન કરનારું આઠમું કર્મ. અગારીઃ ગૃહસ્થ, ઘરબારી, ઘરવાળો, શ્રાવક-શ્રાવિકા. અંતર્લીપ: પાણીની વચ્ચે આવેલા બેટ, હિમવંત અને શિખરી ! અગુરુલઘુ: જેનાથી દ્રવ્ય ગુરુ કે લઘુ ન કહેવાય તે, દ્રવ્યમાં પર્વતના છેડે બે બે દાઢા ઉપરના સાત સાત દ્વીપો. રહેલો એક પ્રકારનો વિશિષ્ટ ગુણ અથવા સ્વભાવ. અંતર્મુહૂર્તઃ અડતાલીસ મિનિટમાં કંઈક ઓછું. બે-ત્રણ સમયથી અગોચર: ન જાણી શકાય તે, અગમ્ય, ન સમજી શકાય તે. પ્રારંભીને 48 મિનિટમાં એક બે સમય ઓછા. અગોરસઃ ગાયનું દૂધ, અથવા દૂધમાંથી બનેલી વસ્તુઓને છોડીને અંત્યજ : ચંડાલ, ઢેઢ, ભંગી ઈત્યાદિ માનવજાતમાં અન્ને | બાકીની બીજી વસ્તુઓ. ગણાતા મનુષ્યો. અગ્રપિંડ ગૃહસ્થને ઘેર રસોઈ તૈયાર હોય, હજુ કોઈ જગ્યું ન અંધપંગન્યાય: આંઘળો અને પાંગળો ભેગા થવાથી જેમ ઈષ્ટ હોય, ત્યારે રસોઈમાં પ્રથમ ઉપરનો આહાર ગ્રહણ કરવો તે. નગરે પહોચે છે તેમ જ્ઞાન અને ક્રિયાયુક્ત જીવ મોક્ષે જાય છે તે | અગ્રપૂજા : પ્રભુજીની સામે ઊભા રહીને જે પૂજા કરાય છે. અઘાતી આત્માના ગુણોનો ઘાત ન કરે તેવા કર્મો. અંશરૂપ: એક ભાગ સ્વરૂપ, આખી વસ્તુના ટુકડા સ્વરૂપ. અચરમાવર્તઃ જે આત્માઓનો સંસાર એક પુદ્ગલ પરાવર્તનથી અકર્મભૂમિ: જ્યાં અસિ-મષિ-કૃષિ નો વ્યવહાર નથી, માત્ર અધિક બાકી છે તે, સંસારમાં હજુ વધુ પરિભ્રમણવાળા. આઠમું : ખરી લો એક પ્રકા
