________________
ષડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ કારણકે કાર્પણ અને ઔદારિકમિશ્ર અપર્યાપ્તાવસ્થામાં જ હોય અને આહારકહિક ચૌદપૂર્વ સંયમીને હોય અહીં અપર્યાપ્તાઅવસ્થા કે સંયમ નથી તેથી બાકીના યોગ સંભવે નહિ.
યથાપ્યાત ચારિત્રમાં ૧૧ યોગ હોય. આ ચારિત્ર ૧૧થી ૧૪ ગુણઠાણે સંભવે છે. તેથી ઔદારિક કાયયોગ, ચાર મનના, ચાર વચનના યોગ હોય અને કેવલી સમુદ્દઘાતમાં કાર્પણ અને ઔદારિકમિશ્ર યોગ પણ હોય છે. ૧૩ મે અને ૧૪ મે ગુણઠાણે કેવલજ્ઞાન હોવાથી મનના અને વચનના બે યોગ સંભવે, પણ અગ્યાર બારમા ગુણઠાણે રહેલા જીવો છદ્મસ્થ હોવાથી ત્યાં મનના અને વચનના ચારે પણ યોગ સંભવે. બાકીના યોગ સંભવે નહિ. કારણકે યથાખ્યાત ચારિત્રવાળો અપ્રમત્ત હોવાથી લબ્ધિ ફોરવે નહિ. માટે વૈક્રિયદ્ધિક અને આહારકહિક એમ ચાર યોગ હોય નહિ. આ પ્રમાણે દર માર્ગણાઓને વિષે યોગ દ્વારનું વર્ણન કર્યું.
બાસઠ માર્ગણામાં ઉપયોગ तिअनाण नाण पणचउ, दंसण बार जिअलक्खणुवओगा । विणुमणनाण दु केवल, नव सुर तिरिनिरय अजएसु ॥३०॥
શબ્દાર્થ નિવઘણુવો - જીવનાલક્ષણ માણું - અવિરતિમાં
રૂપ ઉપયોગો છે. || ગાથાર્થ :- ૩ અજ્ઞાન, પાંચજ્ઞાન અને ચાર દર્શન એમ બાર જીવના લક્ષણરૂપ ઉપયોગી છે. તેમાંથી મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવલહિક વિના શેષ નવ ઉપયોગ દેવગતિ-તિર્યંચગતિ-નરકગતિ અને અવિરતિ ચારિત્રમાર્ગણામાં હોય છે. (૩૦)
વિવેચન - ઉપયોગ એટલે પદાર્થમાં રહેલાં સામાન્ય અને વિશેષ ધર્મોને જાણવાની આત્માની શક્તિનો વપરાશ તે ઉપયોગ કહેવાય. આ ઉપયોગ એ જીવનું લક્ષણ છે કારણકે જીવને જ ચૈતન્ય શક્તિ છે. અજીવમાં હોય નહિ.
