________________
બાસઠ માર્ગણામાં ઉપયોગ
૭૧ દેવગતિ-નરકગતિ-તિર્યંચગતિ અને અવિરતિ ચારિત્રમાં ૯ ઉપયોગ હોય છે. તે આ પ્રમાણે. સમ્યગૃષ્ટિ નરક વગેરેને ૩ જ્ઞાન અને ત્રણદર્શન; મિથ્યાદષ્ટિને ૩ અજ્ઞાન હોય સર્વને ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શન હોય. આમ ૯ ઉપયોગ હોય. બાકીના ઉપયોગ ન હોય કારણકે તિર્યંચને પાંચ ગુણસ્થાન અને દેવાદિને ચાર ગુણસ્થાનક હોય.
જ્યારે મન:પર્યવજ્ઞાન છટે અને કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન ૧૩-૧૪મે હોય છે માટે આ માર્ગણાઓમાં તે ત્રણ ઉપયોગ ન સંભવે.
तसजोअ वेअ सुक्का, हार नर पणिदि सन्नि भवि सव्वे । नयणेअर पण लेसा, कसाय दस केवलदुगूणा ॥३१॥
શબ્દાર્થ ગોડ - ૩ યોગ | | નયર - ચક્ષુ-અચક્ષુદર્શન
ગાથાર્થ :- ત્રસકાય, ત્રણયોગ, ત્રણવેદ, શુક્લલેશ્યા, આહારી મનુષ્યગતિ પંચેન્દ્રિયજાતિ, સંસી અને ભવ્ય એમ ૧૩ માર્ગણામાં સર્વ (બાર) ઉપયોગ હોય છે. તથા ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન, પાંચલેશ્યા, અને ક્રોધાદિચાર કષાય એમ ૧૧ માર્ગણામાં કેવલદ્ધિક વિના ૧૦ ઉપયોગ હોય છે. (૩૧)
વિવેચન - ત્રસકાય વગેરે ૧૩ માર્ગણામાં સર્વ ઉપયોગ (૧૨) હોય, કારણ કે આ માર્ગણાઓમાં કોઈ તેર ગુણઠાણા સુધી અને કોઈ ચૌદ ગુણઠાણા સુધી હોય છે. તેથી મિથ્યાદષ્ટિ જીવોને ૩ અજ્ઞાન, સમ્યગુદૃષ્ટિ જીવોને ૩ જ્ઞાન અને ત્રણદર્શન, સર્વવિરતિધરને મન:પર્યવજ્ઞાન અને કેવલીભગવંતને કેવલજ્ઞાન, અને કેવલદર્શન આ પ્રમાણે સર્વ ઉપયોગ હોય.
ચક્ષુદર્શન વગેરે ૧૧ માર્ગણામાં ૧થી ૧૨ સુધીના યથાયોગ્ય ગુણસ્થાનક સંભવે છે. તેથી ૧૦ ઉપયોગ હોય. ૧૩મું ૧૪મું ગુણસ્થાનક ન હોય તેથી કેવલદ્ધિક ઘટે નહીં.
