________________
૧૬
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ સ્પર્શમાંથી નિષ્પક્ષમાં કઈ એક તથા શીત-ઉષ્ણમને કેઈએક એમ બે સ્પર્શ હોય છે.
પરમાણુને લંબાઈ-પહોળાઈ, ઊંડાઈકે ઊંચાઈ હતી નથી, એક પરમાણુ બીજા પરમાણુ સાથે જોડાય છે તેમાં પરમાણુના વર્ણ, ગંધ અને રસ કારણ નથી બનતા. પરંતુ માત્ર સ્પર્શ કારણ બને છે.
જેમ એક મેટા ટબમાં ગળીના રંગને એક કણ નાંખતા, બે કણ નાંખતા, ત્રણ કણ નાંખતા એમ કણ કણ વધુ નાંખતા જતાં દરેક વખતે જુદે જુદે ભૂરે રંગ બનતું જાય છે. પહેલે કણ નાંખે ત્યારે ખૂબ આછા ભૂરે રંગ હા, લાખે કણ નાંખ્યાં ત્યારે ખૂબ ઘેરે ભૂરો રંગ હતું, કરોડમે કણ નાંખ્યો ત્યારે વધુ ઘેરે ભૂરે રંગ હતો. આમ પ્રત્યેક કણ નાંખતા દરેક વખતને ભૂરે રંગ પૂર્વના કે પછીના ભૂરા રંગ કરતાં કાંઈક પણ જુદે દેખાય છે. એ ઉપરથી સાબિત થાય છે કે ભૂરા રંગના કરેડે, અબજો અરે, અનંત પ્રકારે છે.
આ જ રીતે બીજા બધા લાલ વગેરે રંગના, બે ય પ્રકારની ગંધના, પાંચે ય પ્રકારના રસના અને આઠે ય પ્રકારના સ્પર્શના દરેકના અનંત ભેદ પડે છે.
એટલે એક સ્નિગ્ધતા પણ અનંત જાતની ! એક રુક્ષતા ય અનંત પ્રકારની
એમ આઠેય સ્પર્શ અનંત પ્રકારના. આપણે જોયું કે એક પરમાણુ સાથે બીજા પરમાણુનું સંચજન થવામાં વર્ણ
