________________
૫૦
નયકર્ણિકા
છે કે “૧. અતિચાર આલોવવાથી. ૨. ગુરુ સાક્ષીએ વ્રત ગ્રહણ કરવાથી. ૩ સકલ જીવને ખમાવવાથી. ૪. અઢાર પાપ સ્થાનકને વિધિપૂર્વક તજવાથી. ૫. ચાર શરણને નિત્ય અનુસરવાથી. ૬. દુરિત આચારને નિંદવાથી. ૭. શુભ કરણી અનુમોદવાથી. ૮. શુભભાવ રાખવાથી. ૯. અનશન મૃત્યુ વખતે આદરવાથી અને ૧૦. નવપદનો જાપ જપવાથી. એમ દશ અધિકારથી સુજ્ઞજન મોક્ષમાર્ગ આરાધી શકે છે.” આ દશ અધિકારનું આમાં ટૂંક વર્ણન છે. મોક્ષમાર્ગની કૂંચીરૂપ આ દશ અધિકાર હંમેશાં દૃષ્ટિ સમીપ રાખી ભાવવા યોગ્ય છે.
૪. શ્રીપાલરાસ (પૂર્વાર્ધ) આ રાસના બે ખંડ પૂરા કરી અને ત્રીજા ખંડની ચાર પૂરી અને પાંચમી અધૂરી ઢાલ સંવત ૧૭૩૮માં રાંદેર કરેલા ચોમાસામાં લખી રાસ પૂરો કર્યા પહેલાં આપણા ચરિત્રનાયક કાલધર્મ પામ્યા છે* ત્યાર પછી તેમના જ કહેવાથી શ્રી યશોવિજયજીએ આ રાસને ઉત્તરાર્ધ કરી સંપૂર્ણ કર્યો છે. એટલે આમાં ઢાલ ૪૧ છે અને ગાથા ૧૨૫૧ છે, તેમાંની ૭૫૦ રચી શ્રી વિનયવિજયજી દેવલોક પહોંચ્યા; તેના વિશ્વાસના ભોજનરૂપ શ્રી યશોવિજયજીએ વિનયવિજયજીના કહેવાથી બાકી ભાગ સંપૂર્ણ કર્યો. (આ માટે જુઓ પૃ. ૩૬ની ફૂટનોટ) નવપદની પૂજારૂપ આ રાસ છે. નવપદની ઉત્તમ રીતે પૂજા કરનાર તરીકે મુખ્ય ઉદાહરણ શ્રીપાળ રાજા છે. શ્રીપાલ રાજાનું ચરિત્ર આ કૃતિની પૂર્વે સંસ્કૃતમાં અને પ્રાકૃતમાં અનેક આચાર્યોએ લખેલું છે, તો તે સર્વનો આધાર લઈને આ રાસ રચવામાં
* આ પાંચમી ઢાલની ૧૯ ગાથા પૂરી કરી ૨૦ મી ગાથામાં કર્તાએ નીચે પ્રમાણે શબ્દો મૂક્યા છે.
વીણા એક અનુપમ, દીધી તસ કરે, હો લાલકે, દેખાડે સ્વર નાદ, ઠેકાણાં આદરે, હો લાલકે, ત્રટ ત્રટ તૂટે તાંત, ગમા જાયે ખસી, હો લાલકે, તે દેખી વિપરીત, સભા સઘલી હસી, હો લાલકે. ૨૦.
આ શ્રી વિનયવિજયજીએ કરેલી છેલ્લામાં છેલ્લી ગાથા છે. તેમાંના ત્રટ ત્રટ તૂટે તાંત, ગમા જાયે ખસી' એ શબ્દો શ્રી વિનયવિજયજીએ પોતાના સાંધા સ્વર્ગગમન નજીક હોવાને લીધે તૂટતા હતા તે વખતે નીકળ્યા છે એમ કોઈ અનુમાન કરે છે.
