________________
પ્રથમ ગુણ અક્ષકપણું ઉપર નારદ અને પર્વતકની કથા. (૧૩) સૂમ દષ્ટિવાળ-સારી રીતે વિચાર કરીને કાર્ય કરનારે કહેવાય છે. તે જ આ ધર્મને ગ્રહણ કરવા માંગ્ય-અધિકારી છે. આ ઉપર નારદ અને પવતકનું દષ્ટાંત છે.
– – નારદ અને પર્વતકની કથા. ચેદી નામના દેશના અલંકારરૂપ શુકિતમતી નામની નગરીમાં સ્વભાવે કરીને જ પાપથી ભય પામનાર, સરળ અને નિર્મળ હૃદયવાળ તથા વેદ અને વેદાંતના તત્ત્વને જાણનાર ક્ષીરકદંબક નામે બ્રાહ્મણ રહેતો હતો. તેની પાસે પોતાનો પર્વતક નામનો પુત્ર, અન્ય સ્થાનથી આવેલ નારદ નામનો ધર્મપુત્ર અને વસુ નામને રાજાને પુત્ર; એ ત્રણ મટી (સૂક્ષ્મ) બુદ્ધિવાળા તથા બીજા પણ તથા પ્રકા રના બ્રાહ્મણદિકના પુત્રો ભણતા હતા. એકદા તેને ઘેર ગોચરીએ નીકળેલા બે સાધુએ આવ્યા. ત્યાં તે ત્રણ વિદ્યાથીઓને જોઈ અતિ શાયી જ્ઞાનવાળા એક સાધુએ બીજા સાધુને કહ્યું કે “આ ત્રણ છાત્રામાંથી બે નરક ગતિને પામશે, અને એક સ્વર્ગે જશે. ” આ તેમનું વચન ભીંતની એથે રહેલા ક્ષીરકદંબકે સાંભળી વિચાર્યું કે
આ મહા ભાગ્યવાન મુનિઓ વીતરાગના માર્ગને અનુસરનારા હોવાથી અન્યથા-અસત્ય બોલતા નથી. તેમાં રાજપુત્ર નરકે જાય, તે તે સંભવે છે, પરંતુ બીજા બેમાંથી કેણ અધર્મને કરનાર સંભવે છે? તે આ બન્નેની હું પરીક્ષા કરૂં. ત્યારપછી જેમ હશે તેમ કરીશ. કારણ કે સ્મૃતિઓમાં કહ્યું છે કે-“ભાર્યા પાપ કરે, તો તે તેના પતિને લાગે છે, શિષ્યનું પાપ ગુરૂને લાગે છે, દેશની પ્રજાએ કરેલું પાપ તેના રાજાને લાગે છે અને રાજાનું પાપ તેના પુરોહિતને લાગે છે.” આ પ્રમાણે વિચારીને તેણે કૃષ્ણ ચતુર્દશીની રાત્રિએ લાખને એક કૃત્રિમ બક બનાવી નારદને આપે, અને તેને કહ્યું કે –“હે વત્સ, આ બકરે મેં મં કરીને ચેતના રહિત કર્યો છે, તે પણ જ્યાં કેઈ દેખે નહીં ત્યાં જઈને આને હણ લાવ. બીજા કેઈને
