________________
( ૧૨ )
ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
છે અર્થાત્ આવ! ગુણવાળા પુરૂષને સુખે કરીને શીખવી શકાય છે-ધર્મોપદેશ આપી શકાય છે ૨૧. આ એકવીશ ગુણુાએ કરીને યુક્ત પુરૂષ ધર્મ રત્નને ચેાગ્ય છે, એમ પૂર્વે કહ્યું જ છે. આ પ્રમાણે ત્રણ દ્વારગાથાના શબ્દાર્થ થયા. ૫-૬-૭
આ ત્રણ ગાથાના ભાવાર્થ પ્રકરણકાર પોતેજ કહે છે. खुद्द ति गंभीरो, उताणमई न साहए धम्मं । સપરોવવારતત્તો, અવુદ્દો તે હૈં નોમ / દ ||
મૂલા—ક્ષુદ્ર એટલે ગંભીરતા રહિત, તે બુદ્ધિની નિપુણતા રહિત હોય તેથી ધર્મ સાધી શકતા નથી, તેથી કરીને અક્ષુદ્ર એટલે સ્વપરના ઉપકાર કરવામાં શક્તિમાન જે હાય તે અહીં ચાગ્ય છે.
ટીકા—અહીં જો કે ક્ષુદ્ર શબ્દના ઘણા અર્થ છે, તે આ પ્રમાણે-ક્ષુદ્ર એટલે તુચ્છ, ક્ષુદ્ર, એટલે ક્રૂર, ક્ષુદ્ર એટલે દરિદ્ર, ક્ષુદ્ર એટલે લઘુ ( નાના ) વિગેરે તા પણુ આ ઠેકાણે ક્ષુદ્રના અર્થ તુચ્છ લઇને અગંભીર લેવાના છે. તે વળી ઉત્તાનમતિ-અનિપુણ બુદ્ધિવાળા હાવાથી ધર્મને સાધી શકતા નથી આરાધી શકતા નથી. કેમકે ધર્મને સૂક્ષ્મબુદ્ધિવાળા જ સાધી શકે છે. તે વિષે કહ્યુ છે કે-“ ધર્મના અર્થી મનુષ્યે એ નિરંતર સૂક્ષ્મ બુદ્ધિથી ધર્મ જાણવા જોઇએ. અન્યથાનહીં ત। ધર્મની બુદ્ધિથીજ તે ધર્મ ના વિનાશ પ્રાપ્ત થાય છે. જેમ કાઇએ માંદા સાધુને હું ઔષધ આપીશ એવા અભિગ્રહ લીધા. પછી કોઇ માંદો સાધુ નહી મળવાથી તે છેવટ શાક કરવા લાગ્યા કે“ અહા ! મેં ઘણા ઉત્તમ અભિગ્રડુ ગ્રહણ કર્યા, પરંતુ કાઇ ઠેકાણે કાઇ માંદા થયા નહી, માટે હું અધન્ય છુ, મારૂં વાંછિત સિદ્ધ ન થયું. એ મહા કષ્ટની વાત છે. આ પ્રમાણે સાધુઓનું માંદગીપણું ઇચ્છીને જે અભિગ્રહ-નિયમ લેવા, તે તત્ત્વથી દોષ છે, એમ મહાત્માઓએ જાણવુ. ,, આ ક્ષુદ્રથી જે વિપરીત હાય એટલે પેાતાના અને પરના ઉપકાર કરવામાં શક્ત-સમર્થ હાય તે અક્ષુદ્ર એટલે
