________________
-
-
- -
૨૦૮
વાસ્તુનિર્વાહ કવિડ પ્રદેશમાં શિવના નીચેનાં સ્વરૂપ જાય છે
૧. ચન્દ્રશેખર ૨. ઉમામહેશ્વર ૩. વૃષભારૂઢ ૪, નાટય (નટરાજ) ૫. કલ્યાણસુંદર ૬. ભિક્ષાટન મૂર્તિ છે. કામદહન મૂર્તિ ૮. કાલહર મૂર્તિ ૯. મૃત્યુંજયમૂર્તિ ૧૦ ત્રિપુશરિમૂર્તિ ૧૧ જલંધર હરમૂર્તિ ૧૨. બ્રહ્મશિરાછિદ્રમૂર્તિ ૧૩. ગજાસુર સંહાર મૂર્તિ ૧૪. વીરભદ્રમૂતિ ૧૫. હરિહરમૂર્તિ ૧૬. અર્ધનારીશ્વર મૂર્તિ ૧૭. કિરાતાજુંનમૂર્તિ ૧૮. કંકાલસૃતિ મૂર્તિ ૧૯ ચંડેશાનુગ્રહમર્તિ ૨૦. સામાસ્કંદ મૂર્તિ, ૨૧. એક પદ મૂર્તિ ૨૨. સુખાસનમુર્તિ ૨૩. દક્ષિણામૂર્તિ ૨૪. સિંગભવમૂર્તિ ૨૫. શરમૂર્તિ ૨૬ તાંડવમૂર્તિ.
આ સિવાય ૧ રાવણનુગ્રહ ૨ વિષ્ણુ અનુગ્રહ ૩ સંહાર મૂર્તિ ૪ અંધકાસુરમર્દન ૫ મહાકાલ
શિવ, વિષ્ણુ, બ્રહ્મા, સૂર્ય અને ચંદ્રની સંયુક્ત મૂર્તિ હરિહરવિષ્ણુ શિવ. અર્ધનારીશ્વર-ઉમા મહેશનું સંયુક્ત સ્વરૂપ એક રૂપ, ઉમા મહેશ-શિવને ડાબા ખળામાં બેઠેલા ઉમાં હરિહર પિતામહ-વિષ્ણુ, શિવ અને બ્રહ્માનું ત્રીરૂપ ચંદ્રક પિતામહ-ચંદ્ર સૂર્ય અને બ્રહ્માનું ત્રીરૂપ શિવનારાયણ-શિવ અને વિષ્ણુનું સ્વરૂપ. સૂર્ય હરિહર પિતામહ-સૂર્ય, વિષ્ણુ રૂદ્ર અને બ્રાનું ચતુરૂપ. કૃષ્ણકાર્તિકી-કૃષ્ણ અને કાર્તિક
શિવના અાવીશમાં અવતારરૂપ લકુલીશને અવતાર પુરાણમાં કહ્યો છે. તે પશુપત સંપ્રદાયના સ્થાપક કહ્યા છે. લિંગની આગળ આસનસ્થ મૂર્તિના એક હાથમાં દંડ, અને બીજામાં બીજું કે ભસ્મ હોય છે.
ભૈરવ એ શિવનું સ્વરૂપ છે. તેની ઉપાસના નીચલા થરના સમાજમાં પ્રચલિત છે.
સઠ ભૈરવ કર્મકાંડમાં અને ધર્મશાસ્ત્રમાં છે. તેના સ્વરૂપે રુદ્રયામલ ગ્રન્થમાં આપેલા છે. ક્ષેત્રપાલ અને ભૈરવ એ ભિન્ન સ્વરૂપે છે. ૧. ભૈરવ
૯ બટુક ભૈરવ ૨. સ્વછંદ ભરવ
૧૦ વણકર્ષણ ૩. ચંડ ભૈરવ
૧૧ ૮ ભૈરવ ૪. ક્રોધ ભૈરવ
૧૨ અસિતાંગ ભૈરવ પ. ઉન્મત ભૈરવ
૧૩ કપાલ ભૈરવ ૬. ભિષણ ભૈરવ
૧૪ સંહાર ભૈરવ ૭. માર્તડ ભૈરવ.
૧૫ ફાલ ભૈરવ ૮. ઉચ્છિત ભૈરવ,
