________________
૧૮
મેક્ષમાળા-વિવેચન વેદના વખતે, મરણ વખતે કઈ કઈને મદદ કરે એવું નથી. સંસાર તરફ દૃષ્ટિ કરીએ તે બઘાય અશરણ અને અનાથ છે. એ અશરણુતા અને અનાથતા જાય છે શાથી? તે કે ઉત્તમ તત્ત્વજ્ઞાન અને પરમ શીલને સેવવાથી. ઉત્તમ તત્ત્વજ્ઞાન = આત્મજ્ઞાન. પરમ શીલ = આત્મામાં સ્થિરતા કરવારૂપ આચરણ. એ સત્ અને શીલા દ્વારા માનવભવની સફળતા છે. તે પ્રાપ્ત કરવા સદેવ, સઘર્મ અને સદ્ગુરુ એ ત્રણ તત્વ જાણવા અવશ્યને છે.
શિક્ષાપાઠ ૮. સતુદેવતત્ત્વ
સëવ તત્વ એટલે સતદેવનું સ્વરૂપ, તે હવે કહે છે. ત્રણ તત્ત્વ સનાથ થવાને માટે જરૂરનાં છે. “ત્રય તત્વ, ત્રણ રત્ન મુજ, આપ અવિચળ સ્નેહ”. સમ્યક્દર્શન થાય ત્યારે આને ભાવ ભાસે. સમ્યક્દર્શન થતાં-અંતરાત્મા થતાં અત્યારે જે અલ્પ સુખ અને જ્ઞાન છે તેથી જીવને તૃપ્તિ થતી નથી, તેથી પૂર્ણ સુખ અને પૂર્ણ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે પૂર્ણ તત્વરૂપ પરમાત્માની ભક્તિ ભાવના કરે છે. સદેવ, સધર્મ અને સતગુરુ એ ત્રણ તત્વના સ્વરૂપનું અજ્ઞાન હોય ત્યાં સુધી આત્મહિત થતું નથી, સમ્યગ્દર્શનનું કારણ પણ થતું નથી. અહીં પ્રથમ સદેવનું માહાસ્ય ગાયું છે –
જેઓને જ્ઞાનદર્શન પૂર્ણપણે છે. સામાન્યપણે વસ્તુને જાણે તે દર્શન અને વિશેષપણે વસ્તુને જાણે તે જ્ઞાન પાંચે જ્ઞાનમાં ઉત્તમ જ્ઞાન તે કેવળજ્ઞાન છે. જ્ઞાનાવરણીય એક અંશ પણ ન હોય ત્યારે કેવળજ્ઞાન કહેવાય. પૂર્ણ
