Book Title: Mokshmala Vivechan Author(s): Bramhachari Publisher: Shrimad Rajchandra Mumukshu Catalog link: https://jainqq.org/explore/007128/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA vivecana zrI brahmacArIjI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500e tr zrI laghurAja-smAraka-graMthamALA puSpa agiyAramuM mokSamALA-vivecana zrI brahmacArIjI prakAzaka zrImad rAjacaMdra mumukSu (anuyAyI) maDaLa, zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa __5000Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : manaharalAla goradhanadAsa kaDIvAlA, pramukha zrImad rAjacaMdra mumukSu (anuyAyI) maMDaLa zrImad rAjacaMdra Azrama sTe. agAsa, vAyA ANaMda pisTa borIA-388130 (gujarAta) dvitIyAvRtti-prata 5000 vikrama saMvata 2045 isvI sana 1989 vIra saMvata 2515 mudraka : mAdhavalAla bI. caudharI rAjIva prinTarsa viThThala udyoganagara pina-388121 phona : 30974 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRttinuM nivedana mekSamALA-vivecananI A prathamavRtti pragaTa karatAM ati AnaMda thAya che. pU. zrI brahmacArIjIe saMvata 2005 ane 2008nI sAlamAM bahenenA vargamAM mokSamALA be vakhata samajAvelI. tenI noMdha eka vAra zrI sAkarabahene ane bIjI vAra zrI vimubahene karelI. te banne vakhatanI upalabdha neMdha uparathI zrI sAkarabahene A vivecana taiyAra kareluM. tene pharIthI mULa sAthe meLavI zrI kArabhAI, zrI pArasabhAI tathA zrI azokabhAIe maLI tenuM saMpAdana karyuM che, je mekSamALAnA mULa zikSA pAThone samajavAmAM bahu upayogI che. tethI dareka mumukSu bhAI bahenoe mekSamALAne svAdhyAya karatAM A vivecana sAthe rAkhI vicAravA egya che. A vivecanamAM ( ) AvA kausamAM Apela AMka "zrImad rAjacaMdra graMthanI Azrama prakAzita AvRttine kramAMka sUcave che. mekSamALAnA svAdhyAyamAM sarva mumukSuone A vivecana prabala sahAyarUpa bane e ja zubhecchA saha viramuM chuM. sUrata | li. saMtacaraNasevaka kArtika pUrNimA, saM. 2039 manaharalAla goradhanadAsa kaDIvAlA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 B . (c) 26 (c) O) zrImanA patramAMthI-mokSamALA viSe 0 "mekSamALA ame seLa varasa ane pAMca mAsanI uMmare traNa divasamAM racI hatI. 67mA pATha upara zAhI DhaLAI jatAM te pATha pharI lakhave paDyo hato, ane te ThekANe "bahu puNyakerA puMjathI'nuM vi amUlya tAttvika vicAranuM kAvya mUkayuM hatuM. jaina mArgane yathArtha samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinektamArgathI kaMI paNa nyUnAdhika temAM phI kahyuM nathI. vItarAgamArga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hRdayamAM pAya tevA hetue bAlAvabegharUpa yojanA tenI karI che. te zailI tathA te beghane anusaravA paNa e namUne Apela che. ene "prajJAbegha bhAga bhinna che te kaI karaze. POST 09 O . cha 06 NCO e chapAtAM vilaMba thayela tethI grAhakenI AkuLatA TALavA "bhAvanAbAi tyAra pachI racI upahArarUpe grAhakone Apyo hate. ka 2 - -zrImad rAjacaMdra -upadeza nedha-7 06" 0 0 0 0 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA zikSApATha viSaya che 1 13 0 15 18 21 zikSaNa paddhati ane mukhamudrA 1 vAMcanArane bhalAmaNa 2 sarvamAnya dharma 3 karmanA camatkAra 4 mAnavadeha 5 anAthI muni, bhAga 1 ,, bhAga 2 bhAga 3 8 sadevatatva 9 satudharmatatva 10 sadUgurutattva, bhAga 1 ' , bhAga 2 12 uttama gRhastha 13 jinezvaranI bhakita, bhAga 1 14 bhAga 2 bhakitano upadeza 16 kharI mahattA 17 bAhubaLa 18 cAra gati 19 saMsArane cAra upamA, bhAga 1 20 , , ,, bhAga 2 21 bAra bhAvanA 22 kAmadeva zrAvaka 23 satya 33 36 38 41 43 46 40 50 para Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6ra. 70 91 74 76 78 80 kara 83 84 86 89 (6) zikSApAThI viSaya 24 satsaMga 25 parigrahane saMkocavo 26 tattva samajavuM 27 yatnA 28 rAtribhojana 29 sarva jIvanI rakSA, bhAga 1 30 , bhAga 2 31 pratyAkhyAna vinayavaDe tattvanI siddhi che. 33 sudarzana zeTha 34 brahmacarya vize subhASita 35 navakAra maMtra 36 anAnupUrvI 37 sAmAyika vicAra, bhAga 1 38 , bhAga 2 bhAga 3 pratikramaNa vicAra 41 bhikhArIne kheda, bhAga 1 42 bhAga 2 43 anupama kSamA 44 rAga 45 sAmAnya manoratha 46 kapilamuni, bhAga 1 47 bhAga 2 48 , bhAga 3 49 tRSNAnI vicitratA 92 93 96 99 100 102 103 104 106 108 111 111 112 113 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) pRSTha zikSApATha viSaya 50 pramAda 116 51 viveka eTale zuM? 120 pa2 jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyo? 122 53 mahAvIra zAsana 126 54 azuci kone kahevI ? 133 papa sAmAnya nityaniyama 134 pa6 kSamApanA 136 pa7 vairAgya e dharmanuM svarUpa che 139 58 dharmanA matabheda, bhAga 1 141 pa9 ,, ,, bhAga 2 143 bhAga 3 145 61 sukha viSe vicAra, bhAga 1 147 62 , , bhAga 2 148 63 , , bhAga 3 150 bhAga 4 15ra bhAga 1 153 66 , ,, bhAga 6 156 67 amUlya tattvavicAra 160 68 jitendriyatA 165 69 brahmacaryanI navavADa 17) 70 sanatkumAra, bhAga 1 . 172 71 ,, bhAga 2 173 72 batrIza yoga 174 73 mokSasukha 186 74 dharmadhyAna, bhAga 1 187 7pa ,, bhAga 2 191 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 193 78 , 76 8O ( 8 ) zikSApATha viSaya 76 dharmadhyAna, bhAga 3 77 jJAnasaMbaMdhI be bola, bhAga 1 195 ' , bhAga 2 196 , bhAga 3 197 bhAga 4 199 81 paMcamahAla 201 82 thI 98 tattvAvabodha, bhAga 1thI17 203 99 samAjanI agatya 229 100 monigrahanAM vidana 230 101 smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo 238 102 vividha prazno, bhAga 1 243 103 che , bhAga 2 245 104 , - , bhAga 3 250 105 , , bhAga 4 251 106 , , bhAga 5 253 107 jinezvaranI vANI 254 108 pUrNAlikA maMgala 259 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana zikSaNa paddhati ane mukhamudrA zrImad rAjacaMdra seLa varSa ane pAMca mAsanI ummare mekSamALAnuM pustaka traNa divasamAM racyuM hatuM. e pustakamAM je prastAvanA lakhI che tenuM nAma zikSaNa paddhati ane mukhamudrA rAkhela che. zikSaNa paddhati eTale e pustaka kema zIkhavavuM athavA zIkhavuM? tenI rIta. mukhamudrA eTale jema keInuM moTuM joIne lAge ke A zAMta che, A kodhI che, tema A pustakamAM zuM kahevuM che te A prastAvanA vAMcIne kahI zakAya che. dareka vastu tenA guNothI oLakhAya. anaMta guNaghothI yukta vastunA svarUpane samajAvanArI apekSA sahita kathana paddhati te svAduvAda che. A mekSamALA syAdvAda tattvajJAnarUpI vRkSanuM bIja che. tatvajJAna eTale AtmajJAna thAya te pariNAme mokSa thAya. A graMthamAM keI divyazakti che. e graMtha vAMce tene mokSanI ruci thAya, evuM emAM divyapaNuM che. ET. jajo Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana zikSApAne jema bane tema vicAra kare. gharmarAjA yudhiSThira nizALe gayA tyAre zikSake "sarva vara" eTale pATha Ape. paMdara divasa sudhI teo nizALe paNa na gayA. pachI jyAre satya balavAne abhyAsa thaye tyAre gayA ane bIje pATha lIdhe. tema mekSamALAnA pATha eka pachI eka vAMcIne manamAM tene vicAra kare ane tenuM rahasya zuM che te samajavuM. samajIne vAMcavuM. na samajAya tyAM pUchavuM. je jANatA heya evA jJAtA, zikSaka ke AtmajJAnI munio pAse ene marma samajI le. eve vega na hoya te pitAnI meLe pAMca-sAta vakhata eka pATha vAMcI ja. pachI artha ghaDI eTale 10-12 miniTa te para vicAra kare ke emAM zuM AvyuM?te khabara paDe. emAM heya eTale tajavA gya zuM che? 3ya eTale jANavA yogya zuM che? ane upAya eTale grahaNa karavA yogya zuM che? ema dareka zikSA pATha manana karavAthI A graMtha samajI zakAze. mekSamALA barAbara zIkhe te mAna na thAya, hRdaya kemaLa thAya, dayA Ave, vicArazakti khIle. jeNe rAgadveSane jItyA te jina athavA vItarAga kahevAya che. jeNe rAgadveSane jItIne je ta kahyAM che te jenata para A pustakathI rUDI zraddhA thaze. A pustaka eka vakhata vAMcIne mUkI devAnuM nathI. vAraMvAra vicAra karavA jevuM A pustaka che. eka pachI eka pAThamAM navA navA zabdo AgaLa para vizeSa vizeSa artha samajAya ema Ave che, evI artharUpa keLavaNInI yojanA emAM karI che. ke emAM vicAra karavo ja eTale eTale Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana bAlAvabadha =bALaka paNa samajI zake evuM. *meAkSamALA pustaka paheluM, bAlAvabodha, vivecana ane prajJAvadha ema mAkSamALAnA cAra pustakAnI yojanA paramakRpALudeve vicArelI, ema mAkSamALAnI bIjI AvRttinI prastAvanAmAM chapAyeluM che. temAMthI A khAlAvagha zikSApAyarUpa meAkSamALAnuM bIjuM pustaka che. jJAnazALAnA vidyArthIone AnA pATho mukhapAThe karAvavAM. A pusta khALa, yuvAna, vRddha baghAne kAmanuM che. A pustakamAM madhyasthatAthI tattvajJAna eTale AtmajJAna ane zIla eTale AcAra saMbaMdhI kahyuM che. dharma vagaranuM zikSaNa saphaLa na kahevAya. tenI kheATa pUravA mATe A mAkSamALA-mAlAvAdha pustaka lakhyuM che. AtmA jANavA mATe sadAcAranI jarUra che. tethI sadAcAra, samajaNu e vastuo emAM mukhyapaNe kahI che. atyAre nizALAmAM, dehathI AtmA bhinna che e saMbaMdhI jJAna apAtuM nathI. e viveka vagaranI vidyA, AtmasiddhithI bhraSTa kare che. te ajJAna dUra karavA mATe A meAkSamALA kRpALudeve lakhI che. 3 lokA taraphathI joIe tevuM uttejana maLyuM nathI, paNa kALe karIne A pustaka uttama phaLadAyaka thaze. zALAnA zikSakAne bheTa ApavA ane jaina pAThazALAmAM pAThyapustaka tarIke upayAga karavA bhalAmaNa che. * pravezikA (mokSamALA pustaka paheluM) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana zikSApATha 1. vAMcanArane bhalAmaNa je A mekSamALA pustaka vAMce te vAMcanArane ATalI bhalAmaNa eTale zikhAmaNa che - je vAMcanAra thAya te vAMcanArarUpI AtmAne pustaka belAve che ane kahe che ke Aje huM tamArA hastakamaLamAM AvuM chuM. mane sAcavIne AtmAnA lakSe vAMcaje. mArA vacanene premathI AtmAnA hitarUpa jANIne hRdayamAM ghAraNa karaje-smRtimAM rAkhaje. ane huM je je vAta kahuM tene vivekathI eTale satyane satya svarUpe, asatyane asatya svarUpe nirNaya karavArUpa vivekathI vicAra karaje. ethI tame jJAna, dhyAna, nIti, viveka, sadguNa ane AtmazAMti pAmI zakaze. ' mokSamALAmAM je kahevAnuM che tene nirdeza pahelA pAThamAM karyo che. pachI te viSe pATha Avaze tyAre vizeSa samajAze. AkhI mekSamALA barAbara samaje tyAre pahele pATha samajAya ane pahele pATha barAbara samaje te AkhI mekSamALA samajAya evuM che. Aje ghaNA leke navalakathA, chApAM vagere vAMcIne AtmAne nukasAna kare che. tene badale A pustaka vAMce te saguNa prApta thAya ane sArAM kAma karI kIrti meLave ane parabhavamAM uccagati pAmI mekSe jAya. A pustaka amUlya che mATe tenI AzAtanA karazo nahIM. emAM bhagavAnanAM vacane hevAthI enuM bahumAnapaNuM kare. pUjyabuddhi heya te vAMceluM phaLe. vicakSaNa puruSoe kahyuM che ke viveka tyAM ja dharma che. vicakSaNa eTale AregyatA, - - - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana mahattA, pavitratA ane phaja emAM khAmI na AvavA de te. pUjavA yAgya evA at bhagavAna vAMcanAranuM hita kare evI bhAvanA kRpALudeva kare che. parApakAra, dayA, kSamA, viveka viSe buddhizALI abhayakumAra, gajasukumAra vagerenAM dRSTAMta AgaLa Avaze. zikSApATha 2. sarvamAnya dharma amuka jaina, vaiSNava ema sAMprAyika dharma nahIM, mAnya AtmAnA dharma. paNa sarvamAnya dharma. sarva jIvAne sahune sarakhA lAgu paDe. (1) kRpALudeva kahe che ke dharmatattva eTale dharmanuM svarUpa mane pUche che, te te mane ghaNuM priya hovAthI tamane snehathI samajAvuM chuM. ahIM dayA e dharmanuM svarUpa che ema kahevuM che. te sarva zAstrAnA sAra che, athA dharmAMne mAnya che ane sarva jIvAnuM hita karanAra che. dayAdharma pALe te sukha thAya ja. divyadhvanithI kahyuM ke dayAdharma sarvotkRSTa che. (2) bhagavAne samavasaraNamAM dayA samAna bIjo koI dharma nathI. tethI doSone daLavAnAza karavA mATe jIvAne abhayadAna ane saMtASa ApeA. (3) satya, zIla ane saghaLA dAna dayA hoya to ja zeAle-vAstavika kahevAya. jema sUrya hoya teA kiraNA prakAze tema yArUpI sUrya hoya teA satya, zIla, dAna vagere zAle. (4) eka puSpapAMkhaDIne phUlavavA jeTalI paNa bhaga ----- Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka mokSamALA-vivecana vAnanI AjJA nathI ane sarva jIvanuM sukha Icche evI mahAvIra bhagavAnanI mukhya AjJA che. (5) badhA dharmomAM dayAne ja upadeza che, paNa te ekAMte che eTale svAduvAda pUrvaka nathI ane vizeSa eTale bhedapUrvaka nathI. paNa zrI jinezvara bhagavAnane begha te sarva prakAre nirmaLa dayA - nirdoSa dayA ane avidha dayA arthAt munine pALavAnI dayA, gRhasthane pALavAnI dayA ema syAdvAda pUrvaka che. kaI rIte virodha na Ave, deSa na lAge evo pavitra bodha bhagavAne karyo che. (6) dayA pALavI e saMsAra taravAne suMdara mArga che. mATe evo gharma dhAraNa karIe ane saMsArasAgara taravAne puruSArtha utsAhathI karIe. baghA gharmanuM pavitra mULa dayA che. dayA na hoya te gharma adharmarUpa che. (7) dayA-dharmanuM svarUpa yathArtha je oLakhe te zAzvata sukhe eTale mele jAya. zrI rAjacaMdra kahe che ke zAMtinAtha bhagavAna dayAnA prabhAve siddha thayA e vAta prasiddha che. trIje bhave megharatharAjAnA bhAvamAM kabUtara pratye dayA darzAvI, tene jeTaluM pitAnA zarIramAMthI mAMsa ApavA mAMDayuM paNa kabUtarane mAravA dIdhuM nahIM. e dayAnA prabhAvathI megharatharAjA zAMtinAtha bhagavAna thaI meNe gayA. zikSApATha 3. karmanA camatkAra karmanA camatkAra eTale karmane prabhAva. karmane laIne zuM zuM thAya che te A pAThamAM kahevAnuM che. karmanI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtrA - - - - * * * - * * e. * * * * -~-. , , ~ kama - ~ jana mokSamALA-vivecana vicitratA eTale vividha prakAra jeIne pUrvabhavanI ane bhaviSyanA bhavanI zraddhA vRDha thAya che. cakravatI ke dhanADhya hoya tene tyAM zayana, khAvuM, pIvuM, paheravuM, oDhavuM vagerenI joIe tethI ghaNI vadhAre suMdara sAmagrI hoya che ane koI nirdhana hoya tene phATela geraDI, kALI jAra (juvAra) jevI sAmagrI paNa durlabha heya che eka vakhata je bhegavAya te bhega ane je vastu vAraMvAra bhegavAya te upabhoga kahevAya che. karma eTale puNya pApane anusarIne darekane bhega-upabheganI sAmagrI * prayatnapUrvaka ke prayatna vinA maLe che. zarIrathI bhega bhagavAya che. zarIra sAruM maLavuM e paNa karmAdhIna che. koIne adhikAra maLe te kaI parAdhInatA bhagave vagere ghaNA prakAre vicitratA che. ekane dIna duniyA eTale garIba duniyAnuM leza-jarA paNa bhAna nathI garIbAI joI ja nathI, garIba leke haze ke nahIM hoya tenI paNa khabara nathI, ane eka janmathI ja duHkhI che, duHkhane pAra nathI. sukha haze ke nahIM hoya tenI paNa tene khabara paDatI nathI. uparAuparI duHkha AvyA ja kare che. A jagatanI vicitratA kevI che ! kaI jIva garbhAdhAnathI hara = garbhamAM ja marI jAya. kaI janmIne tarata marI jAya. keI marele janma, te keI so varSane vRddha thAya ema AyuSyakarma dareka jIvanuM juduM hovAthI phera paDe che. rAjAno chokaro mUrkha hoya te paNa tene gAdI upara besADe ane khamA khamA pikAre ane keI vidvAna Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana hoya te ghakkA khAya. kRpALudeva pUche che ke A badhI jagatanI vicitratA jotAM tamane vicAra Ave che ke enuM kAraNa zuM haze ? bhagavAne kahyuM che ke A zubhAzubha karma bAMdhIne saMsAramAM bhame che. keI parabhava na mAnate hoya ene pUchIe ke A saMsAramAM ATalI badhI vicitratA kema che? koI sAje, koI mAMdo, darekanA mukha, bhASA ane sthiti judA e zAthI? te e ene javAba na ApI zake eTale pachI ApaNI A karmanI vAta e paNa mAnya rAkhe. eka bIjA pAThene anya saMbaMdha che. A pAThamAM karmane camatkAra batAvyA. e karmane kSaya karavA mATe dharmanuM avalaMbana levuM jarUrI che. e kyAre bane? te ke manuSyabhava maLe tyAre. manuSyabhavamAM gharmanI prApti thaI zake che. mATe have manuSyabhava saMbaMdhI kahe che. , , .* * * * zikSApATha 4. mAnavadeha kRpALudeve kahyuM che ke "aho A dehanI racanA!" (hA. 2-11) manuSyadehanI racanA evI che ke te badhA karmane kSaya karI zake. sarvottama sukha mekSamAM che ane te mAnavadehathI ja meLavI zakAya che. jIva zAtAne sukha mAne che, te te puNyanA udayamAM maLe che, paraMtu te kharuM sukha nathI. saMsAra bahu duHkhathI bhareluM che. kharuM sukha te AtmAnuM che ane te mekSamAM che. prazna-te badhAya mAnava mekSa kema pAmatA nathI? uttara-jeo saMsArane duHkharUpa mAne che teo Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 9 chUTe che. jemane saMsAra sArA lAge che, temAM mIThAza che, tene tAmAkSa pratye dveSa thAya, jemake eka rAjavALA mANasane valUratAM nakha ghasAI gayA. teNe DAbhano pULA laI jatA vaidya pAse thADuM DAba mAgyuM. vaidya kahe ke aThavADiyAmAM maTADuM. te ke nA, pachI valUravAnI mIThAza kyAMthI Ave ? tema saMsArI jIva duHkha maTADavA paisA vagere icche, paNa jJAnI janmamaraNu maTADavAnuM kahe te na mAne. pachI tene mokSasukha kyAMthI maLe ? kharA prazna--mAnavapaNuM vidvAnA kone kahe che ? uttara--jenAmAM vivekabuddhi eTale A satya che, A asatya che ema nirNaya karavArUpa vivekabuddhi pragaTI hAya, cha dravya, navatattva, emAM paramatattva zuddha AtmA che, te AtmAmAM lInatA karavA mATe pAMca mahAvrata vagere uttama AcAra pALIne ane samyakdarzana--jJAna- cAritrarUpa sadharmanuM sevana karIne je anupama meAkSa-sukhane pAme che te kharA mAnava kahevAya che. mAkSamArgamAM pravRtti kare te mAnava. AtmasvarUpane oLakhavuM, AtmAmAM sthira thavuM te dharma. asaMsAragata vANIthI saMsAra nirAkAratAne pAme che. manuSya, vAMdarA vagere AkArA kharA nathI. nirvikAra tattva jaNAya tyAM khAdya AkArA vilaya thAya che. "vivekabuddhi jenA manamAM uDDaya pAmI che, te ja manuSya; bAkI badhAya e sivAyanAM te dvipAdarUpe pazu ja che.........vivekabuddhinA uddaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnavadehanI uttamatA che. tA paNa smRtimAna thavuM yathAcita Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 meAkSamALA-vivecana che ke, te deha kevaLa azucimaya te azucimaya ja che. enA svabhAvamAM anyatva nathI." (bhAvanAdha-5) mAnavapaNAmAM paNa AyuSya aniyamita che mATe utAvaLe Atmahita karI levuM, jhamake motI parovI levuM. ayamaMtakumAra gautamasvAmIne vaheAravA teDI lAvyA, pachI pAchAM vaLatA pAtarAM upADavA kahyuM tyAre gautamasvAmI kahe ke amArA jevA thAya teA ApIe. pachI ayamaMtakumAre mAbApa pAse AvI je jAyuM te nava jANuM ane nava jANuM te jANuM" eTale manuSyabhava durlabha che, maraNa AvavAnuM che e huM jANuM chuM paNa maraNu kyAre Avaze te huM jANatA nathI, ema kahI samajAvyA. mAbApanI AjJA meLavI nAnI uMmaramAM dIkSA lIdhI. pachI cAmAsAmAM bALakabuddhi hAvAthI pANImAM pAtarAM tarAvatAM doSa lAgelA tenI nivRtti mATe bhagavAna pAse AvI iriyAvahI pATha khelatAM kevaLajJAna thayuM. jJAnI ( bhagavAna ) pAse hatA tethI saheje vicAraNAmAM UtaratA, AtmA tA kaMI karatA nathI' ema thatAM, sthira thaI gayA ne kevaLajJAna pragaTayuM. gajasukumAranI vAta AgaLa 43mA pAThamAM Avaze. manuSyabhava mekSane mATe maLyA che ema jANe te samajayA kahevAya. mANasamAM vicArazakti che tethI hAthI, siMha jevAne vaza karI le che paNa te ja zaktivaDe potAnA manane vaza kare--jIte teA keTaluM kalyANa thAya ! manuSyamAM zakti che paNa tene viSayabhAgamAM ane kaSAyamAM veDaphI nAkhe che, tene badale AtmAne mATe puruSArtha karavAmAM vApare te * doSone dUra kare. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana mekSane rAjamArga = sarvaviratipaNuM. keTalAka mUrto A manuSyabhava durAcAramAM eTale pApa baMghAya evA kharAba AcAramAM, ajJAna eTale viparIta jJAnamAM, pAMca indriyanA viSaya--rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabda-mAM ane mada eTale ahaMkAramAM gumAvI de che. ahaMkAra karavAthI AtmAne kaMI lAbha thatuM nathI. sAcI vastu bhUle tyAre maMda thAya che. amUlya ratnamAM kaustubha uttama rata che. te zrIkRSNa meLavyuM hatuM. te ghaNuM durlabha che. temAMthI tenuM jhare. mAnavadeha tevA rananA je durlabha che. vakhata nakAme javA de te A amUlya kaustubha je mAnavadeha hArI bese. manuSyabhava kyAre chUTe te ApaNe jANI zakatA nathI. AyuSya para AdhAra che. te udIraNAthI paNa pUruM thAya te meta Ave. mATe dharmanuM kAma tvarAthI eTale utAvaLathI karI levuM. jAgRti rAkhavI. tharmamAM DhIla na karavI. kALajI rAkhavI. eka kSaNa paNa nakAmI na gALavI. zikSApATha 5. anAthI muni, bhAga 1 A kathA uttarAdhyayana sUtramAMthI che. rAjagRhI pAse maMDikula nAmanA yakSanA caityavALA vanamAM anAthI muni pAse zreNikarAjA samakita pAmyA hatA. mAnavadehanuM sArthaka samakita prApta karavAthI che, tethI A kathA saMbaMdhapUrvaka che. sukumAra = kemaLa zarIravALo. sukhocita = sukha bhegavavAne yogya. suMdara vana tathA suMdara munine joIne kevA bhAva thAya che te zreNika rAjA varNave che. samakita Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana thatAM pahelAM thatA bhAva varNavyA che. bahirAtmadazA hovAthI rAjA bahAranuM ja varNana kare che. A munine ke adbhuta varNa eTale raMga che ! enuM kevuM manehara rUpa eTale suMdara AkRti che! saumyatA = zAMtasvabhAva. kSamA = kaI jIvane virAdhe nahIM. vairAgyane prakAza = emane kaMI joItuM nathI ema joIne bIjAne paNa vairAgya thAya, meha na thAya. nirlobhatA = jaMgalamAM vRkSa, phaLa vagere pratye emanI vRtti nathI. nirbhaya namrapaNuM = vanamAM siMha, vAgha hovA chatAM e saMyati (muni) nirbhaya beThA che; vaLI huM mahAtmA chuM ema nathI te namrapaNuM che. bhegathI virakta = pAse koI bheganI vastu nathI chatAM saMtoSa che. - vaghAre samIpa bese te munine avinaya thAya. bahu dUra hoya te muninuM lakSa te pratye na jAya. megya rIte vinaya karIne rAjA beTho. Arya = uttama AcaraNavALA puruSa, sAdhu. pApathI dUra hoya te Arya. muni = zramaNa. mauna uparathI paNa "muni" nAma paDyuM che. je svarUpane jANe te muni. pachI rAjA pUche che ke saMsAramAM je sukha gaNAya che te choDIne munipaNuM ghAraNa karI Apa zA kAraNathI udyama kare che ? te mane anugrahathI eTale kRpA karIne kahe. | munine rAjAnI kaMI paDI na hatI, te te nispRha hatA. tethI TUMkAmAM patAvavA kahyuM ke huM anAtha hate. je saMsAramAM pUrve prApta thaI nathI evI apUrva vastu = AtmajJAna, tene vega = prApti karAvanAra tathA kSema = prApta thayela vastune jALavI rakhAvanAra tathA parama sukha = Atmasukha = Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana 13 mikSa meLavI ApanAra e mAre kaI mitra thayo nahIM. mokSane mArga batAve te maitrI." (zikSApATha-24) zikSApATha 6. anAthI muni, bhAga 2 anAthI muninuM kahevuM ema hatuM ke huM anAtha hate. muninuM kahevuM ane rAjAnuM samajavuM juduM che. muni mekSa saMbaMdhI vAta karatA hatA ane zreNika rAjA saMsAra saMbaMdhI vAta samajate hate. mATe te pUche che ke tame riddhivAna dekhAo cho chatAM anAtha kema cho? je kaI nAtha nathI te huM thauM chuM. bhayatrANa = bhayathI bacAvanArA, abhayadAna ApanArA. mitra ane jJAti eTale svajane sahita manuSyabhava durlabha che, te manuSyabhava tame saMpatti vagerenI prAptithI sulabha = sArA lAbhavALo = saphaLa kare. zreNikane hamaNAM saMsAra sukharUpa lAge che tethI munine kahe che ke tame saMsAramAM Avaze eTale sukhI thaze. zreNika pitAnI dazAne sukhI mAnatA hatA ane muninI dazAne duHkhI mAnato hato. muni te kharekharI vAta kahe che ke tuM pite ja anAtha che te mAre nAthe zuM thaIza ? Aja sudhI rAjAne anAtha kahenAre kaI maLe nahote, ane jyAre munie anAthe kahyuM tyAre rAjAne ema lAgyuM ke A muni samajIne kahe che ke samajyA vagara mane anAtha kahe che? muni te jUThuM bole nahIM. tethI rAjAnA manamAM zaMkA thaI ke e ema kema kahetA haze ? Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. mokSamALA-vivecana rAjAne anAtha kema kahevAya? aneka prakAranA vaibhava, pAMce prakAranI saMpatti mAre ghera che pahele ghAna, bIje ghana, trIje strI, ethe tana; pAMcame hAya pazune saMca, lakhAya kAgaLamAM zrI paMca." Ave huM mahAna chatAM anAtha kema hAuM? rakhe = kadAca tame mRSA = jUThuM bolatA hai. munie kahyuM ke jene A badhI vastuo hoya che te paNa anAtha hoya evuM mAruM kahevuM tuM nyAyapUrvaka samajyo nathI. nyAyapUrvaka eTale je apekSAthI kahuM chuM te apekSAthI mAro je Azaya che te tuM samajyo nathI. ekAgra = lakSapUrvaka, mana na bhaTake tema. sAvadhAna = yAda rahe tema sAMbhaLa. pachI satyAsatyane eTale huM sAcuM kahuM chuM ke huM tene nirNaya karaje. jIrNa= jUnI. vaja = iMdranuM hathiyAra, dAruNa = bhayaMkara. aMdhelaNa = ukALelA pAMdaDA vagere. cUvAdika = cUvA nAmane eka jAtane sugaMdhI padArtha. | munie pitAnuM anAthapaNuM siddha karavA pharI pharI vAraMvAra ekanI eka rIte kahyuM. mA, bApa, ghana, strI, bhAI, bahena sarva hovA chatAM anAthapaNuM baLavAna zailIthI batAvyuM che. mULa uttarAdhyayanasUtramAM paNa e ja zailI che. pachI prapaMcI eTale pAMca iMdriyanA viSayabhagavALA saMsArathI huM kheda pAmyo ke A asAra saMsAramAM kaMI sAra nathI. pravajyA = dIkSA. khetI = mahAkSamAvaMta, daMtI = iMdriyane nigraha karavAvALuM ane nirAraMbhI = AraMbha-upAdhithI rahita evuM aNagAratva = munipaNuM meM ghAraNa karyuM. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 *Ara " mokSamALA-vivecana zikSApATha 7. anAthI muni, bhAga 3 he zreNikarAjA ! tyAra pachI eTale dIkSA lIdhA pachI huM AtmA - parAtmAne nAtha thayo. badhA jIvonI rakSA kare tethI nAtha. tane zaMkA thaI hatI ke "huM anAtha kema hauM? mRSA te nathI besatA ?" te have TaLI gaI haze. e rIte cakavartI paNa anAtha che. vedanIne tIvra udayamAM kaI madada karI zake nahIM. karmanA udaya AgaLa sarva anAtha che. karma te bhagavAnane paNa bhegavavAM paDyAM. jyAM upAdhi che tyAM anAthatA che, jyAM samAdhi che tyAM sanAthatA che. paravastune saMga che te upAdhi che. bahAranI upAdhi che tyAM samAdhimAM rahI zakAya nahIM, tethI anAthatA che. mATe huM kahuM chuM te tuM manana karI jaje. prathamathI kahyuM che ke A pATha paThana karavA karatA manana karavAnA che. nizcaya mAnaje ke ApaNe AtmA ja narake laI janAra che. taMdula matsya pApabhAvanAthI narake jAya che. tyAM vaitaraNI nadImAM charapalAnI ghAra jevuM pANI hoya che te pIe te jIbha kapAI jAya. zAlmalI vRkSa paNa narakamAM hoya che. tenA DALA, thaDa badhe kAMTA hoya. kAmadhenu ane naMdanavana e banne devakanAM sukhanA dRSTAMta che. sukhaduHkhanAM sthAna game tyAM hoya paNa tenI prApti karAvanAra AtmA ja che. pitAnA hAthanI vAta che. jevA thavuM hoya tevA thaI zakAya. AtmAmAM zakti che. karma bAMdhe paNa kharA ane choDe paNa khare. anAthI munine dukha AvyuM tethI bhAva pharyA. temanuM vRttAMta sAMbhaLIne rAjAnA paNa bhAva pharyA. bhavya jIvonuM " , : - PT : : - - * , * : Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 - jAma mokSamALA-vivecana lakSaNa ja e che ke palaTAI jAya che. sAcI vAta kAne Ave te grahaNa karI le. bAhya vastuone laIne rAjA pitAne meTo mAnate hatuM, paNa muninuM kathana sAMbhaLIne badhI vastuo uparathI vizvAsa UThI gayo ke e vastuo kaMI kAmanI nathI. ApaNe AtmA ja pitAnA deSathI narake jAya che. devagatinuM kAraNa paNa AtmAnA zubha bhAva ja che. je thAya che te ApaNuM AtmAthI ja thAya che. emAM bIjA keIne vAMka nathI, paNa ApaNe ja vAMka che. pUrve jevuM karyuM che tevuM phaLa atyAre dekhAya che ane atyAre jevuM kare che tevuM pAmaze. pote ja pitAnuM kAraNa che. saMsAra Ubhe paNa pote ja kare che. sukhaduHkha paNa pite ja upArjana kare che. mitra, vairI e badhuM ApaNe AtmA ja che. kaniSTha AcAra = kharAba AcAra kRpALudeve kahyuM che ke "gya sAmagrI nahIM meLavavAthI bhavya paNa e mArga (mekSamArga) pAmatAM aTakayAM che, tathA aTakaze ane aTakyA hatA te mArga AtmAmAM rahyo che. AtmaprApya puruSa - nigraMtha AtmA - jyAre yegyatA gaNa te Atmatva arpaze - udaya Apaze - tyAre ja te prApta thaze, tyAre ja te vATa maLaze, tyAre ja te matabhedAdika jaze." (54) mahApuruSa pAse kaLA che. e Takera kare tyAre jIva jAgRta thaI jAya. zreNikane bhIlanA bhavanA saMskAra hatA te jAgRta thaI gayA. anAthImunine AtmaprakAzaka bodha sAMbhaLIne zreNikarAja bahu saMtoSa pAme. tene lAgyuM ke AvI vAta karanAra mane kaI maLe nahIM ane samajAyuM ke A muninI vAta mAnya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 17 mokSamALA-vivecana karavA gya che. e mane keI AtmA tarapha laI jAya che, emanuM eka eka vacana mArA hadayamAM eMTI jAya che. anAthapaNuM samajAyuM tyAre vairAgya thayo ane lAgyuM ke A muni sukhI che ane huM te duHkhI chuM. tethI be ke he bhagavAna! tame mane bhalI rIte upade, kaMI paNa svArtha vagara mane baLa Ape. AtmA keI apUrva vastu che, ane te sukhasvarUpa ja che. sadganA bAdathI teNe AtmAnuM svarUpa jANyuM. sadUgurune upadeza vinA svarUpa samajAtuM nathI. zreNikarAjA have ziSya thaIne kahe che ke huM anAtha chuM ane Ape paramAtmasvarUpa jANyuM tethI sanAtha che, sammacAritra vagere hovAthI sabaMghava cho, AtmAnA svabhAvamAM rahe che tethI tame sagharma che. tame badhA anAthone sanAtha banAvanArA che. tamArI jJAnI zikSAthI eTale jJAna bharelI, jJAna thAya tevI zikhAmaNathI huM lAbha pAme chuM eTale mane samyaphadarzana thayuM che. zreNika rAjA pahelA dezane guNa mAnatA hatA paraMtu have deSane doSa ja mAne che tethI bhega bhogavavA saMbaMdhInA AmaMtraNa ApavA mATenA aparAdhanI kSamA mAge che. mahAtapayana = tapane ghana mAne te tapaghana, tapadhanamAM paNa uttama te mahAtapeina. mahAprajJAvaMta =je buddhi mekSamArga batAve, deha ane AtmA bhinna oLakhAve te mahAprajJA ane tethI je yukta te mahAprajJAvaMta. mahAnigraMtha = rAgadveSa ajJAnarUpa graMthi jeNe chedI nAkhI che te nigraMtha, temAM je mahAna te mahAnigraMtha. mahAkRta = jeNe sarva zrata jANyuM che te mahAzruta. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 mekSamALA-vivecana vedanA vakhate, maraNa vakhate kaI kaIne madada kare evuM nathI. saMsAra tarapha dRSTi karIe te baghAya azaraNa ane anAtha che. e azaraNutA ane anAthatA jAya che zAthI? te ke uttama tattvajJAna ane parama zIlane sevavAthI. uttama tattvajJAna = AtmajJAna. parama zIla = AtmAmAM sthiratA karavArUpa AcaraNa. e sat ane zIlA dvArA mAnavabhavanI saphaLatA che. te prApta karavA sadeva, sagharma ane sadguru e traNa tatva jANavA avazyane che. zikSApATha 8. satudevatattva saeva tatva eTale satadevanuM svarUpa, te have kahe che. traNa tattva sanAtha thavAne mATe jarUranAM che. "traya tatva, traNa ratna muja, Apa avicaLa sneha". samyakdarzana thAya tyAre Ane bhAva bhAse. samyakdarzana thatAM-aMtarAtmA thatAM atyAre je alpa sukha ane jJAna che tethI jIvane tRpti thatI nathI, tethI pUrNa sukha ane pUrNa jJAnanI prApti mATe pUrNa tatvarUpa paramAtmAnI bhakti bhAvanA kare che. sadeva, sadharma ane sataguru e traNa tatvanA svarUpanuM ajJAna hoya tyAM sudhI Atmahita thatuM nathI, samyagdarzananuM kAraNa paNa thatuM nathI. ahIM prathama sadevanuM mAhAsya gAyuM che - jeone jJAnadarzana pUrNapaNe che. sAmAnyapaNe vastune jANe te darzana ane vizeSapaNe vastune jANe te jJAna pAMce jJAnamAM uttama jJAna te kevaLajJAna che. jJAnAvaraNIya eka aMza paNa na hoya tyAre kevaLajJAna kahevAya. pUrNa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 19 svarUpa viSe prathama kahyuM, pachI te kema prApta thayuM te kahe che. mahAgratadhyAna = mahA + ugra + tapa + upadhyAna = mahA baLavAna tapa ane dharmadhyAna. e sAtamA guNasthAna sudhI hoya che. zukaladhyAna = sAtamA guNasthAna pachI zreNI mAMDe tyAre pragaTe che. mahA baLavAna tapa ane dharmadhyAnathI vizodhana karI karIne karmanA samUhane bALI nAkhe che. sAtama guNasthAna sudhI ghaNe puruSArtha kare, pachI e mAMDe tyAre ati ujajavala zukla dhyAna pragaTe. gRhastha avasthAmAM paNa cakravartI rAjAdhirAja ke rAjaputra vagere padavI ghArI hoya che chatAM saMsAramAM ekAMta eTale kevaLa anaMta duHkha ane zeka che ema jANIne tene tyAga kare che. kevaLa dayA = ahiMsA guNanI siddhi thAya che. AtmasamRddhi = AtmabhAvanI saMpUrNatA. trividha tApa = Adhi. vyAdhi, upAdhirUpa. Adhi, vyAdhi, upAdhi kevI rIte TALe che? kevaLa dayA, zAMti, kSamA, nIrAmItva ane AtmasamRddhithI trividha tApane zAMta kare che. cAra ghAtiyAM karma kSaya karI, mAtra svasvarUpathI ja vicare che. mehanIyakarma kSaya thavAthI jyAM jAya tyAM AtmAmAM ja rahe che. ekAMta TALI = kevaLa kSaya karI. pAtaLAM paDelA = cAra ghAtiyAM karma javAthI aghAtiyAM karma baLahIna thaI jAya che, meha javAthI vedanI Adi kaMI duHkha ApI na zake. AtmAnA anaMta sukha AgaLa tenuM jera cAlatuM nathI tethI baLI sIMdarIvata' che. sarva karmanuM mULa mehanIya javAthI ane darzanAvaraNIyanI prakRti nidrA vagere ghAtiyA karma javAthI vedanI vagere aghAtiyAM karma baLahIna thaI jAya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mokSamALA-vivecana che. e pAtaLAM paDelAM aghAtiyAM karma rahe tyAM sudhI uttama zIlanuM sevana kare che arthAta terame yathAkhyAta ane caudame paramayathAkhyAta cAritranuM sevana kare che. virAgatAthI eTale vItarAgatAthI upadeza kare che, tethI temane begha asara kare che. unALAnA tApathI akaLAyelAne vRSTithI zAMti maLe tema karmathI akaLAyelA pAmara saMsArI jIvene parama zAMti maLavA meghaghArA jevI vANI eTale pAMtrIsa guNothI yukta divya davani vaDe zuddha bobIja eTale zuddha samakita prApta thAya te upadeza kare che. mehanIya karma kSaya thavAthI samavasaraNamAM birAje chatAM kaI paNa samaye vaibhava vilAsanI leza paNa IcchA thatI nathI. jJAnadarzanane AvaraNa karanAra karma rahe tyAM sudhI eTale bAramA guNasthAna sudhI chadmasthA avasthA hoya che, tyAM sudhI upadeza karatA nathI. mehanIya kSaya thavA chatAM jyAM sudhI jJAna-darzana Adi saMpUrNa pragaTe nahIM tyAM sudhI upadeza karatA nathI. bhagavAnanuM bahumAnapaNuM jaNAvavA zrImukha' zabda che. pAMca prakAranA aMtarAya (1) dAnatarAya, (2) lAbhAMtarAya, (3) bhegAMtarAya, (4) upabhegAMtarAya, (5) vIyAMtarAya ane (6) hAsya, (7) rati, (8) arati, (9) bhaya, (10) jugupsA, (11) zeka, (12) mithyAtva, (13) ajJAna, (14) apratyAkhyAna athavA avirati, (15) rAga, (16) dveSa, (17) nidrA, ane (18) kAma e aDhAra dUSaNa gaNAvyA te sadevamAM hetA nathI. jeo sata cit ane AnaMda eTale anaMta darzana, anaMta jJAna Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana ane anaMta sukhathI virAjamAna eTale zele che ane mahA udyotakara eTale prakAzakara evA bAra guNa jeomAM pragaTe che te sadeva che. te bAra guNa A pramANe che:- ATha prAtihArya - azeka vRkSa, surapuSpavRSTi, divya dhvani, cAmara, siMhAsana, bhAmaMDaLa, duMdubhi ane chatra; ane cAra atizaya-- apAya-apagama-atizaya, jJAna-atizaya, pUjA-atizaya ane vacana-atizaya. A sadevatattva, uttama sUtrathI eTale Agama athavA bIjA salphAstrothI jANavuM avazyanuM che. sarvathI zreSTha deva che tethI pahelA sadevanuM svarUpa kahyuM, temaNe upadezele gharma te pachI kahyo ane pachI te gharmane samajAvanAra gurunuM svarUpa kahyuM. ziSyanI apekSAe guru prathama che, kAraNa ke te deva ane gharmane oLakhAve che; tethI "sapuruSamAM ja paramezvarabuddhi ane jJAnIoe parama gharma kahyo che." (254) jene ghame svAduvAda che. navakAramaMtramAM paNa siddha pahelA ahaMtane namaskAra karyA che. - - - - zikSApATha 9. sadharmatatva zikSApATha bIjAmAM sAmAnyapaNe gharma viSe kahyuM hatuM, have ahIM vizeSapaNe bheda pADIne kahe che. vastusvabhAva dharma, ratnatraya dharma, dazalakSaNadharma, ahiMsA dharma ema aneka prakAre gharma kahevAya che te sadharma che. bAkI gharma zabda aneka arthamAM vaparAya che. rAjAne gharma, strIne gharma vagere - ahIM "gharma" zabda pharajanA * ke * * * * Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - mokSamALA-vivecana arthamAM che. anAdikALathI A AtmA karmajALanAM baMdhanathI saMsAramAM rajhaLyA kare che. jema mAchalAM jALamAM sapaDAI jAya che tema jIva karmarUpI jALamAM sapaDAI jAya che ane duHkhI thAya che. samaye mAtra paNa tene kharuM sukha nathI. kharuM sukha = samAdhi sukha. samakita na thAya tyAM sudhI eka samaya paNa tenI prApti nathI. AtmAnuM zAzvata sukha samakitanI pharasanA thAya tene samajAya. A AtmA agatine sevyA kare che. saMsAramAM duHkhanA pramANamAM sukha ati alpa che. anaMtakALanI apekSAe duHkhamAM ghaNuM bhava gALyA pachI ekAda bhavamAM sArI gati maLe ne zAtA sukha maLe. dharma ArAdhe tyAre sArI gati thAya ane mekSa paNa pAme. gharma AtmAne agatimAM paDatA aTakAve che. adhogati eTale narakatiryaMcamAM na javA de ane manuSya, devamAM laI jAya, te gharma. | sarvajJa bhagavAne gharmatatvanA judA judA bheda kahyAM che. tenuM mukhya be bheda cheH vyavahAra gharma ane nizcaya gharma. vyavahAradharmamAM dayA mukhya che. "lA gharano gha" satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha e cAre dayA sahita hoya te ja dharma che. sva para dayAne mATe e cAre che. tethI munigharma, gRhasthagharma e sarva vyavahAradharma dayAmAM samAya che. have dayAnA ATha bheda gaNAve che - (1) dravyadayA-gharanAM ke bIjuM kAma karatAM jema bane tema bIjA jIvene duHkha na thAya, hiMsA na thAya tema yatnAthI vartavuM. daza prANa dravyarUpa che te na haNAya te dravyadaya". 1 . - * * * * * * Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana (2) bhAvayA-bIjA jIvene bhAva sudhare, durgatimAM na jAya ane mokSanuM kAraNa thAya tema karavuM, te "bhAvadayA'. (3) svadayA-pitAnA AtmAnI dayA. A AtmA mithyAtvamAM kheMcAyele tatva pAmatuM nathI ane jinAjJA pALI zakatA nathI, mATe tattva samajI jinAjJAmAM praveza kare te "svadayA". (4) paradayA--pRthvIkAya, apakAya, tejakAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya, e chakAya jIvane jANune sarva jIvanI rakSA karavI te "padayA". (5) svarUpadayA - pitAnuM kharuM svarUpa zuM che? tene vicAra sadgurune baLathI kare. dehathI huM bhinna chuM, mArA guNe jJAna darzana che, mArA bhAva nirmaLa kema thAya ? ema dravya-guNa-paryAya sUkSama vivekathI vicAre te "svarUpadayA". (6) anubaMdhadayA - ziSya gune karyo hoya tene doSa kaDhAvavA guru ghamakAvIne kahe paraMtu aMtaramAM dayA che ane jANe che ke ethI AnuM hita thaze te "anubaMdhadayA'. anubaMdha = pariNAma, phaLa. (7) vyavahAradayA-upayogapUrvaka = lakSapUrvaka. vidhipUrvaka = gya rIte jema bhagavAne kahI hoya te vidhithI dayA pALe, munine kahyuM hoya tema muni varte gRhasthane kahyuM hoya tema gRhastha varte. jema ke pANI gALavAnI vidhi vagere jema kahyuM hoya tema kare te vyavahAradayA". (8) nizcayadayA-sadUgurue je svarUpa kahyuM che ane pragaTa karyuM che, te zuddha svarUpa ja sAdhavA gya che ane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - mokSamALA-vivecana e ja mAruM svarUpa che. arthAta dugurunA svarUpamAM ane mArA svarUpamAM kaI bheda nathI ema vicAravuM te ekatA bhAva, ane samyakajJAna-darzanacAritramaya AtmAmAM lInatA karavI te abheda upaga, te nizcayadayA', nizcayadharma eTale mithyAtva TALavuM ane AtmAne AtmabhAve oLakhave. A saMsAra te mArI nathI. ethI bhinna, paramasaMga, siddha sahuza zuddha AtmA chuM. mehanA vikalpathI huM bhinna chuM. siddha sadnaza eTale siddha bhagavAnanA je. jevA siddha bhagavAna che te ja huM chuM. zuddha eTale vibhAva rahita chuM. evI AtmasvabhAvavartanA eTale AtmAnA zuddha svabhAvamAM pariNamavuM te nizcayadharma che. pitAnA svarUpanI vAta che. bIjI apekSA nathI. ahaMta bhagavAne kahelA gharmathI pitAne bhaya nathI thatuM ne sarva prANI paNa abhaya thAya che. mekSa pAme che. pariNAmanI caMcaLatA te bhaya che. dhyAnamAM pariNAmanI sthiratA che. svarUpadayA e samyaphadarzananuM kAraNa che, nizcayadayAmAM samyakradarzananI prApti che. vyavahAradayA te kAraNa che ane nizcayadayA te kArya che. zikSApATha 10. sadagurutattva, bhAga 1 judA judA pAThamAM lakhavAnI paddhati judI judI che. keImAM kavitA lakhe, keImAM nibaMdha lakhe, keImAM kathA lakhe, tevI rIte A pAThamAM pitA-putrane saMvAda ApyA che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 25 aghare viSaya paNa saMvAdarUpe eTale vAtacItarUpe mUkIne saraLa karyo che. sadguru viSe kahevAnuM che chatAM sAthe sAthe zALAnA zikSake kevA hovA joIe, tenI paNa uttama sUcanA karI che. nIti che te dharmane pAme che te vAta samajAvavA mATe be pATha lakhIne nizALanA zikSake kevA hevA joIe te kahe che zALAnA zikSakemAM vidvattA joIe ane te sArI rIte samaje ne samajAvI zake evA samaju joIe. vidvAna ane samaju hoya te ja prabhAva paDe ane chokarAo enuM mAne. zikSakamAM vidyA sAthe vyAvahArika samajaNa paNa joIe. zikSaka UMcA kuLane ane sArA saMskAravALe joIe. brAhmaNa = jenuM kAma bhaNavuM, bhaNAvavuM hoya te kAryathI brAhmaNa ja kahevAya. enAM vacana bahu madhurAM che eTale keIne avivekathI belAve nahIM, tuMkArA kare nahIM ke karavA de nahIM. zikSaka ke ziSya arasaparasa tuMkArAthI na le. keIne khoTuM lAge tema belatA nathI. bahu gaMbhIra = keI deSa kare te gaMbhIra rahe, ekadama kedha na kare, sahana kare. gaMbhIra che tethI bahu belatA ya nathI. bele che tyAre jANe mukhamAMthI phUla jhare che= suMdara avanavAM vacana bele, je sAMbhaLanArane priya lAge. keInuM apamAna - tiraskAra karatA nathI ane samajaNathI zikSA Ape che, seTIthI nahIM. hA ! mA ! thinI samAna. "tArAthI evuM thAya ? ema premathI sudhAre. zALAe javAne hetu, vicakSaNa thavA ane vyavahAranI nIti, sAMsArika kalA ane sadvartana zIkhavA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana mATe che. zikSaka saguNa hoya che e badhuM zIkhave. zikSaka durAcaraNI ke evA eTale ke niMde evA hoya te te bahu mAThuM thAya. tethI chokarAonI cAlacalagatA ane nIti bagaDe. saMsAramAM paDavA mATe = saMsAra calAvavA mATe. vyavahAra nIti = vyavahArane AcAra. gharmanIti = gharmane AcAra. gharmatattva = dharmanuM svarUpa. parabhava mATe dharmanuM svarUpa jANavuM ane dharmanuM AcaraNa karavuM. sadAcArI = laukika sArA AcAra pALanAre. jema te vyavahArane AcAra sadAcArI zikSakathI uttama maLI zake che tema parabhava mATe eTale AtmakalyANa karavA mATe uttama guru = saddaguru joIe. vyavahAra karatAM dharma caDhiyAta che. benA mahattvamAM bahu phera che. sadAcArI zikSaka bilerIne kakaDA jevA che. (bilerIne kakaDe = pAsAvALe raMgaberaMgI dekhAya te kAca. paisAnA be maLatA.) ane Atmagharma - zikSaka eTale saddaguru amUlya kaustubhamaNinI jema durlabha che. zirachatra! e zabda mAnArthe vAparyo che. chatra, zebhA ane rakSA bane sUcaka che. tema mAthe pitA hoya tyAM sudhI rahyA che ane zobhA paNa che. zikSApATha 11. sadUgurutatva, bhAga 2 gharmaguru paNa traNa prakAranA che. te traNa prakAranI hoDI sAthe sarakhAvyA che. (1) lAkaDAnI sAcI hoDI je pele pAra pahoMcADe. tema kAjhasvarUpa guru pote tare Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 mokSamALA-vivecana ane bIjAne tAre. (2) kAgaLanI ramakaDArUpa heDI taratI dekhAya paNa pote tare nahIM ane bIjAne tAre nahIM, paNa evA kAgaLasvarU5 gurunA AcAra zubha hoya tethI kaMI puNya upArjana karI zake. (3) paththararUpa azubha AcAravALA guru hoya te pite bUDe ane bIjAne buDADe. pathare bAMdhI pANImAM paDe te bUDI javAya, tema asaguruthI saMsAra vadhe. kAgaLa svarUpa ane paththara svarUpa e be prakAranA guru ApaNe kAmanA nathI. jinezvaranI AjJAmAM varte te ja kANasvarUpa sAcA guru-te mAtra jinezvara bhagavaMtanA zAsanamAM che. hare joItA hoya te jhaverI pAse maLe tema uttama vastu mekSa, te uttama guruthI ja maLI zake. guru je uttama hoya te nizcayadharma samajAvI mekSa pamADe. prabhuzrIjI kahetA-tamane kANAM vagaranI navI nAvamAM besADyA che. mATe temAM hAtha-paga lAMbA-TUMkA karyA vinA pAMzarA thaIne besI raheze te TheTha pelI pAra pahoMcI jaze. sadguru pAse zuM zikhAya? (1) tatvajJAnanA bheda- cha dravya, nava tatva vagere. (2) svasvarUpa bheda-AtmAnA dravyaguNaparyAya, samyaphadarzanajJAnacAritra, zubha-azubhazuddha bhAva, guNasthAne vagere. (3) kAleka vicAra- alakAkAzanI vacce kAkAza che, temAM AvelA kSetrenuM varNana vagere. jemAM cha dravyonuM hevApaNuM che te kAkAza, ane jyAM AkAza sivAya bIjuM kaI dravya nathI te alakAkAza. (4) saMsArasvarUpa - cAragatirUpa paribhramaNa, kevA bhAvathI kyAM kayAM janmavuM paDe vagere. tethI vairAgya *- bhA. - - -- - * Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana thAya. bhava - tana - bhegane vicAra karavAthI vairAgya thAya ke saMsAra tajavA gya che. vairAgya hoya te saMsAramAM kyAMya sukha nathI ema lAge. cAre gatimAM duHkha che ema jANe te saMsAra sukharUpa na lAge. evA gurunA lakSaNa kayAM kayAM ? jethI vastu oLakhAya te lakSaNa. jema AtmAnA lakSaNa hoya che tema gurunA paNa lakSaNa hoya che. te lakSaNa A pramANe che (1) bhagavAnanI AjJA karmathI chUTavAnI, rAgadveSarahita samatA kSamA ghAraNa karavAnI che, te jANe ane pALe. bIjAne begha kalpanAthI Ape nahIM, paraMtu bhagavAne kahyuM che tevuM ja kahe. sadgurune oLakhavA mATe A mukhya vAta kahI. have bhagavAne sAdhune AjJA kevI karI che te kahe che (2) kaMcana ane kAminI e bethI saMsAra Takyo che. suvarNa ane strInA te sarvebhAvathI eTale mana vacana kAyAthI tyAgI hoya arthAt e bannenA pralebhanathI sarvathA chUTyA hoya. (3) bhAvanI zuddhi mATe vizuddha eTale keI paNa doSa Ave nahIM evA AhArajaLa letA hoya. (4) bAvIsa pariSaha sahana karatA hoya. (5) zAMta = kSamAvALA. dAMta = damana karanAra, idrine viSayamAM na javA de te. nirAraMbhI = AraMbha upAdhithI rahita heya. jitendriya = iMdrine jItI lIdhI hoya. (6), svAdhyAya AdimAM kALa gALe. (7) zarIrane nirvAha, gharmane mATe puruSArtha karI zake te mATe karatA hoya, paNa kIrti ke zarIrane puSTa karavA arthe nahIM. (8) bhagavAne mokSane paMtha kahyo che te nigraMtha sAdhune AcAra pALatAM kAyara na hoya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 pa - - - - 5 - *- * * -- * * * . . mokSamALA-vivecana eTale thAke nahIM. (9) ApyA vinA kaMI na le. saLI paNa joIe te pUchIne le. (10) rAtre sarva prakAranA AhAra eTale azana, pAna, khAdya ane svAdya khAya nahIM temaja rAkhe paNa nahIM. (11) sumabhAva - samatA _rAkhe. (12) nIrAgatAthI satyapadezaka = rAgadveSarahita satya upadeza kare. AhAra AdinA ke celAelInA pralebhanathI upadeza na kare. TUMkAmAM AvA guNa jenAmAM hoya tene kASThasvarUpa sadguru jANavA. evA kASThasvarUpa guru pite tare ne bIjAne tAre. AgamamAM = AcArAMgasUtra vageremAM sAghuonI rAta-divasanI pravRtti jaNAvI che. Ape mane TUMkAmAM paNa bahu upayogI ane kalyANa maya kahyuM = sadguru viSe jANavAnI khAsa jarUra hatI, kAraNa sAcA guru oLakhavA jarUranA che. te jANavAthI bhaviSyamAM mAruM kalyANa thaze. A mArA hitanI vAta che tethI bhUlIza nahIM, sadA vicArIza. saddagurunA svarUpa saMbaMdhI sadA bhAvanA karavA egya che. ka : zikSApATha 12. uttama gRhastha samaktinI vAta anAthI muninA pAThamAM kahI. samakita thavA sadeva, satadharma ane sadgurunuM svarUpa kahyuM. samyakdarzana sahita dezavatI gRhastha thAya e pAMcamA guNasthAnanI vAta have kahe che. jenI vadhAre zakti heya te muni thAya ane jenI ochI zakti hoya te aNuvrata pALe, jethI te gRhastha kahevAya. munipaNuM na Ave tyAM sudhI gRhastha avasthA kahevAya che. tenI agiyAra pratimAmAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mAkSamALA-vivecana chellI e pratimAvALA uttama zrAvaka kahevAya che. ahI sAmAnyapaNe uttama gRhastha eTale Adarza gRhastha evA arthamAM kaheluM che. jene satpuruSanA yAga thayA che, je dha zravaNa kare che, je vivekI che ane je vinaya kare che te zrAvaka che. gRhasthAzramamAM AtmasAdhana na thAya ema nathI. gRhasthAzramamAM AtmasAdhana sAdhe tene gRhAzrama paNa vakhaNAya che. 66 = jyAM mAhanA vikalpa che te saMsAra che. ghara, parigrahaiM, sagAMvahAlA e mAhunAM nimitta che te rUpa saMsAra tene kAjaLanI koTaDI kahI che. kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDInA vAsathI saMsAra vadhe che." (103 ) ghaNA doSo lAge, mAtra savA vasu dhyA paLe; te paNa A pAThamAM kahyuM che eTaluM to gRhAzramI paNa karI zake. sAmAyika samabhAvamAM rahevAnuM vrata. kSamApanA = potAnA doSa thayA hoya tenI bhagavAna pAse mAphI mAgavI te. AlocanA pratikramaNa kahevAya che. ceAvihAra pratyAkhyAna =rAtre cAra prakAranA AhAranA tyAga yama = aNuvrata vagere AkhI jiMdagI sudhI pALe te ane niyama = amuka maryAdita vakhata sudhI vrata pALe te. parastrI pratye mA- bahenanI dRSTi rAkhe, vikArasRSTithI jue nahIM. te viSe sudarzana zeThanuM dRSTAMta Avaze. satpAtre dAna = sabhyazrRSTi muni ane samyakdgaSTi gRhastha te satpAtra che; satu vastu jeNe prApta karI che te satpAtra. tyAga chatAM samyakdarzana nathI te kupAtra che, temane bhaktipUrvaka dAna ApavA yAgya nathI; anyadarzanI saMnyAsI vagere apAtra che. satpAtre bhakti L Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 mekSamALA-vivecana pUrvaka dAna Ape ane dIna dukhI pratye anukaMpAdAna paNa Ape. ghana dAna mATe vApare. zAMta = kuSAya rahita, maghurI = bIjAne mIThI, sArI lAge tevI ane kemaLa = vinaya vALI, mAna vagaranI bhASA bole. bele che tyAre jANe phUla jhare che. garvayukta hoya te kaThora bhASA che. zAstranuM manana kare eTale vAMce, vicAre. ghaNuM meDhe kare, vAMce paNa vicAre nahIM ema bane che. AjIvikA jethI maLe te upajIvikA eTale vyApAra vageremAM nyAyathI varte. dharmanI kriyA kare, vRSTi sArI rAkhe, satpAtre dAna de, bhASA sArI bele ane manane dharmasaMbaMdhI sanzAstramAM reke. ema badhAM sAghana savaLAM kyAM che. mAbApane upakAra che te bIjA kazAthI vaLe tema nathI. temane paNa gharma pamADe te ja upakAra vaLe, tethI temane carcA vagerethI dharma pamADe. pitAthI na samaje ema hoya te muni dvArA preraNA kare. kRpALudeve pitAnI mAtAne "jJAnArNava munine vaherAvavA sUcana karI pachI munizrI pAse temane bodha apAvyo hate. gharamAM je kAma thatAM hoya temAM paNa svacchatA ane yatnA rakhAve. vicakSaNatAthI vatI pitAnuM vartana uttama rAkhe tethI bIjAne asara thAya. strI, bALake badhA dharmapremI ane vinayI bane. kuTuMbanA nAnA moTA saghaLA mANasamAM saMpa rahe tema kare. kuTuMbanuM vAtAvaraNa sAruM hoya tethI bALake sArI rIte vartatAM zIkhe, dekhe tevuM kare. atithi eTale mahemAna athavA AgaMtukanuM yathArogya sanmAna kare. atithi pratye sArA bhAvathI varte Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana te sanmAna kahevAya che. oLakhANa na hoya te paNa mahemAnagIrI kare. mAna pAna Asana zayana ane saMpatti pramANe anna Ape. jyAM satsaMga thAya evuM hoya tyAM jAya. kRpALudeva kAviThe AvatA tyAre sebhAgabhAI vagere paNa Ave. temane vinaya karatA joIne bIjAo paNa vinaya kare, bedha sAMbhaLe. samaryAda = ATaluM meLavavuM ema maryAdA sahita varte. saMteSayukta = je maLyuM hoya temAM saMtoSa rAkhe. pitAnI pAse jeTaluM ghana hoya tenAthI saMtoSa mAnI haMmezA sukhe varte. bIjAnA gharamAM vAsaNa - kusaNa vagere ghaNe parigraha hoya, zAstra na hoya, paNa mumukSunA gharamAM zAstrasaMcaya thayA hoya che. yathAzakti zAstra gharamAM hoya tene upayoga kare. pite vAMce, vicAre ane bIjAne vAMcavA paNa Ape. ema navA navA pustaka kharIdatAM ekaThAM paNa thAya. sArA upayegI ghArmika pustake rAkhe. AraMbha = hiMsAnA kArya. alpa AraMbha eTale hiMsAnA kArya na chUTake alpa kare. vyavahAramAM vartatA chatAM hiMsApApa na thAya te saMbhALe. A gRhasthAvAsa uttama gati eTale mekSanuM kAraNa thAya. bhava bAkI rahe te devagati thAya, paraMparAe mekSa thAya. "dehanI jeTalI ciMtA rAkhe che teTalI nahIM, paNa ethI anaMta gaNa ciMtA AtmAnI rAkha." (84) ema kare te ja mokSa thAya, anaMta bhava eka bhavamAM TaLI zake. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 mokSamALA-vivecana 33 zikSApATha 13. jinezvaranI bhakita, bhAga 1 gRhastha avasthAmAM bhakti e kArya (kartavya) che. satya eTale sAcuM kahenAra. jijJAsu che tene satya pAmavuM che, ane jeNe asatya TALIne satya prApta karyuM che tene pUche che. jene samyakatva thayuM che tene ahIM satya kahyo che. satya ane jijJAsune guru ziSya jevA kalpI saMvAda lakhe che. jagatamAM gharma ghaNuM che. zaMkara = ziva, mahAdeva. brahmA = cAra maDhAvALI temanI mUrti hoya che. viSNunA avatAra mAne che. sUrya, agni vagerene pUjavAnuM vedamAM batAvyuM che. pArasIo agnine pUje, maMdiramAM caMdanane agni kAyama rAkhe. bhavAnI = bhava eTale zaMkara, tenI strI bhavAnI eTale pArvatI. zaktine bhavAnI kahe che. rAmakRSNa paramahaMsa bhavAnInI pUjA karatA. pegaMbara = allAne pegAma eTale saMdeza lAvanAra, musalamAnI gharmapravartaka allAne mAne, mUrtine na mAne. Izu khrista = khristI dharmapravartaka. teo pelesTAInamAM thayA hatA. emane keTalIka riddhi pragaTI hatI. emane upadeza ekaMdare lekene hita kare te ane sAmAnya nItine hate. khristI dharma yUropa, amerikAmAM phelAye. teo Izune Izvarane dIkare mAne che. khristI ane musalamAnanI mAnyatAo svarga vagerenI maLatI che. e sivAya dareka jAtanA mANaso kaMI ne kaMI mAne. be ITa mUkIne paNa pUje. buddhanuM nAma nathI ApyuM, kAraNa jijJAsue pracalita sAmAnya mAnyatA viSe pUchayuM che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janaka na karava najAra: 34 mokSamALA-vivecana satya kahe che ke e badhA deve aDhAra dUSaNa sahita che tethI pUjavA gya nathI. kAraNa ke e badhAnI pAse strI hoya che tethI viSayI Thare che. zAstrane lIdhe teo dveSI Thare che. japamALA dhAraNa karyAMthI teonuM citta vyagraasthira che ema sUcave che. nyAyayukta karyuM tethI keIne khoTuM na lAge. bhagavadgItAmAM adhyAya 18, zleka 66 mAM zrIkRSNe kahyuM che - sarva dharmAn parityajya mAmekaM zaraNaM vraja / ahaM tvA sarva pApebhyo mokSayiSyAmi mA zucaH // mAre zaraNe Ava, huM sarva pApa harI lau" ema kahenArA abhimAnI ane nAstika kahyA, kAraNa temane AtmA ane karmanI khabara nathI. vastu jema che tema mAne nahIM te nAstika AtmA, karma vagerene jema che tema mAne te Astika kahevAya. keI keInA karma laI zake nahIM. keTalAka ema mAne che ke bhagavAna heya te avatAra le che. gItAmAM zrI kRSNa kahyuM che ke jyAre jyAre gharmane lepa thAya che tyAre tyAre huM janma laIne gharmane uddhAra karuM chuM. viSNunA jevIsa avatAra manAya che. avatAra levuM paDe te tyAM amuka karma bhegavavA bAkI che. ema siddha thAya che. jyAre karma bhegavavAnA bAkI che tyAre teo bhagavAna zAnA? jijJAsu - ATalA badhA te mekSa pAmelA nathI tyAre pUjya keNa? - * * * * * * * patrakAra * * **- * -- . ++ = * * * * * ma ja " - kenanana + + + Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 mokSamALA-vivecana satya - A badhAmAM deharahita evA anaMta siddha ane deha sahita jinezvara - arihaMta pUjya che. temanI bhakti avazya karavA gya che. jinezvarane karmamalahIna kema karI? cAra ghAtiyA karmathI rahita che tethI mukta kema kahyA? te bhavane aMte mekSe javAnA che tethI jIvanmukta kahevAya che. sakaLabhayarahita = mehanIya karma kSaya thayuM tethI bhaya vagere kaSAya -nekaSAyathI rahita thayA che. sarvajJa = sarvane saMpUrNa jANanArA. sarvadarzI = sarvane saMpUrNa dekhanArA. jijJAsu- teo kaMI mokSane pAmyA nathI te pachI upAsakane e mekSa kayAMthI Ape ?" ema Ape kahyuM hatuM te A jinezvara bhagavAna te mekSa Ape ne? satya-nA, e Ape nahIM, paraMtu ApaNane mekSa maLe. anupama = apUrva - pahelA kyAre ya tha nathI e puruSArtha karavAnI jarUra che. ApaNe emanI bhakti karIe te ApaNane emanI dazA samajAya, emane puruSArtha samajAya ane ApaNane paNa te prApta thAya evuM che ema samajA ta prApta karavA a8 bhaktithI puruSArtha thAya che, vikArathI viraktatA thAya che, zAMti ane nirjarA thAya che, AtmasvarUpanuM bhAna thAya che, ane svasvarUpAnaMdanI zreNae caDhatAM meza thAya che. ApaNuM svarUpa jovA mATe bhagavAnanA svarUpanuM ciMtavana darpaNa samAna che. " jema jema huM sUkSma vicArathI UDe UtaruM chuM tema tema tamArA tatvanA camatkAre mArA svarUpane prakAza kare che." Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . -, * mokSamALA-vivecana zikSApATha 14. jinezvaranI bhakita, bhAga 2 AgalA pAThamAM jinezvaranI bhakti karavA viSe sAmAnyapaNe kahyuM. have vyaktigata nAmathI bhagavAnanI bhakti karavAnuM prayojana batAve che. temanAM caritra vAMca hoya te temanuM nAma letAM temane pavitra AcAra, caritra, keTalAne tAryA - e badhuM yAda Ave. anaMta ja siddha svarUpane pAmI gayA. teo je kAraNathI te svarUpane pAmyA te kAraNe kayAM kyAM ? te ke bhagavAne ugra tapa karyA. ugra tapa zA mATe? IcchAnidhi thAya, dehAdhyAsa chUTe, sukhanI icchA na rahe te mATe. keIka ja karI zake evAM ugra tapa bhagavAne karyA che. moTAM rAjya choDI pachI kaMI IcchayuM nahIM, e mahAna vairAgya bhagavAnamAM hatA. anaMta dayA eTale emanI dayAne aMta nathI. manuSya para ja nahIM paraMtu pazu tathA sUkSma jIvenI traNe kALamAM dayA paLe e upadeza bhagavAne Ape. chaThThA guNasthAna sudhI dayAnA vikalpa hoya te pachI te pUrve bhAvelI dayAnA phaLarUpe sahaja svarUpe dayA rahe. badhA jIvonuM kalyANa thAya e upadeza Ape. mahAna dhyAna eTale zukladhyAnathI bhagavAne kevaLajJAna prApta karyuM. Ama nAmathI bhakti karavAthI emanA guNa ane puruSArthanI smRti thAya. mahAvIra gRhastha avasthAmAM pUjya hatA, chatAM te badhuM choDIne cAlI nIkaLyA. badhAnI spRhA choDI. AhAra amuka divase ja le, temAM paNa sAre narase e bhAva nahIM. pAMca iMdriyamAM Asakti nahIM. keI darzana karavA Ave te paNa jue ke bole nahIM. eka AMkha ceLavA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 37 jeTalA paNa pramAda karyo nahIM. e badhuM smRtimAM AvatAM ApaNAmAM paNa vairAgya utpanna thAya. viveka = bhagavAne AtmArthe ja deha gALyA che. gRhastha avasthAmAM paNu AtmAne bhUlyA nathI. avadhijJAna, labdhie chatAM te pratye lakSa nahIM, jema kRpALudevane sobhAgabhAie lakhyuM ke tamane labdhi che ? tyAre temane yAda AvyuM ane joyuM tema ( patrAMka 450 ). peAte dehabhAva bhUlI gayA che ane bIjAne paNa AtmArUpe ja jue che. e badhuM smRtimAM AvatAM evA viveka ApaNA AtmAmAM pragaTe. kALanI sthitinuM sUkSma jJAna = A avasarpiNI kALa hAvAthI UtaratA kALa che. RSabhadeva bhagavAnathI mahAvIra sudhI AyuSya vagere ghaTatA jAya che. kALa anusAra uttama vastunI kSINutA thAya che. A kALamAM hInakarmavALA jIvA janme tethI bhAva paNa tevA thAya. e uparathI kALanuM nAma paDayuM. vAstavika kALa tA eka sarakhA ja che. bhagavAnanAM caritra saMbhAravAthI ApaNA AtmA prakAza pAme che eTale jJAna pAme che. jyAti, prakAza e jJAna mATe upamA che. jaina dharmane viSe vi. saM. 2030 thI dyota thaze ema kahevAya che vikrama vIsAtIsathI, thAze dharma prakAza; dharma mahimA vAdhaze, pAkhaMDa mata khalAso." Adhunika keLavaNI = vartamAnamAM apAtI pAzcAtya keLavaNI dharma vinAnI che. pahelAnI keLavaNI gharmane AdhAre hatI. je mukti pamADe te kharI vidyA che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana siddhAMtathI tA kAI kAryanAM karma laI zake nahI paNa ahaMbhAva maTavA, bhakti karavA ema kahevAya che ke bhagavAna ! mane karmathI mukta kareA. 38 zikSApATha 15. bhakitano upadeza (1) jinezvaranI bhakti kalpavRkSa jevI che. jema kalpavRkSanI zItaLa chAyA paDe tema bhaktithI zAMta pariNAma thAya, keAdha mAna mAyA lAbha zamAI jAya. jema kalpavRkSa icchita phaLA Ape tema bhaktithI vagara icchaye paNa puNya ghaNuM baMdhAya, tenA phaLarUpe bhaviSyamAM je icche te maLe. puNyAnubaMdhI puNyathI phrI bhakti thAya evA manuSyabhava maLe ane mAkSa thAya. mATe he bhavyo ! jinabhakti karIne tame bhavaMta ( bhava + aMta ) eTale saMsAranA aMta pAme arthAt meAkSa pAmeA. (2) muddA = AnaMda. bhagavAnanI bhakti karavAthI AtmasvarUpanA AnaMda pragaTe che ane manamAM saMtApa, utApa thatA hoya te baghA maTe. ghaNuM khoTuM lAgyuM hAya ke jANe marI jAuM, te baghuM bhaktimAM citta jAya teA maTI jAya che. mananA rAga che te bhaktithI maTe. tApa eTale vizeSa tApa, du:kha. ghaNA karmanI nirjarA vagara paisA kharacya ( vadAma = dAma vagara ) thAya che. dAna vagerethI thAya tethI paNa ghaNI vadhAre nirjarA bhaktithI thaI zake che. mATe huM bhavyo ! tame bhagavAnane bhajIne meAkSa prApta karI. (3) bhagavAnane bhajatAM bhagavAnanA guNA sAMbhare, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 39 tethI pAtAnA bhAva paNa tevA rAgadveSa rahita sadA samabhAvavALA thaze. tyAre pApa TaLavAthI jaDa eTale sthAvara ekendriyanA bhava, maMda eTale vikalendriya (eiMdriya, taiiMdriya ane caurendriya) tathA pazupakSInA bhava ane adhogati eTale narakagati TaLI jaze. devamanuSyabhavamAM paNa uttama sadguddhivALA thAya. tethI bhakti e paramArthathI zubha maMgaLarUpa che tene atizaya cAheAA. he bhavyo ! bhagavAnane bhajIne tame meAkSa prApta karI. (4) bhaktithI zubhabhAva thAya che, tethI mana zuddha thAya che. mana zuddha karavA mATe, maMtrasmaraNa e zreSTha bhakti che. navakAramaMtra eTale paMcaparameSThIne namaskAra karavAnA maMtra. e navakArarUpa mahApadanuM niraMtara smaraNa karI. e navakAramaMtra zreSTha che. bIjA saMsAranA maMtrA laukika che. mAkSanA kAmamAM Ave te sumaMtra che. paMcaparameSThImaMtranA sAra 'sahajAtmasvarUpa' che. prabhuzrIjI 'sahajAtmasvarUpa sadA samaro" ema paNa kahetA. he bhavyA ! tame maMtrasmaraNa niraMtara karavArUpa bhakti karIne meAkSa pAme. its (pa) bhakti karavAthI rAgakathAnA sarvethA kSaya thAya. tattvasvarUpa dhAraNa thAya tyAre parAbhakti Ave. jema jema bhagavAnanuM zuddha svarUpa samajAya, te svarUpamAM vRtti lIna thAya, tema tema rAgadveSanI kSaya thAya ane anaMta prapaMca chUTI jAya. anAduithI pAMca indriyanA viSayeyamAM rAgadveSa karavAnA abhyAsa che, te bhaktimAM vadhAre rahevAthI dUra thAya che. jyAM sudhI viSayAmAM citta hAya tyAM sudhI bhaktimAM citta cAMTe nahIM. viSayeAthI virakta thAya tene zaktimAM zuddha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana tattvanA AnaMda Ave. tethI kahe che ke huM rAjacaMdra ! evA anaMta kALanA prapaMcAnA kSaya karo. athavA rAjacaMdra kahe che ke he bhavyA ! bhaktithI saMsAranA prapaMcAne khALI nAkhA ane meAkSa pAmeA. 40 -- vizeSA bhaja eTale javuM. bhagavAnanA svarUpa tarapha javuM te. te tarapha janArAne bhakta kahyo. jagatathI judo thAya tyAre bhakta thAya. navadhAbhaktimAM chellI bhaktinuM nAma parAbhakti che, jemAM bhagavAna ane pAtAmAM bheda na rahe. " jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara hAve che (1) pahelI kaDImAM bhakti viSe sAmAnya kahyuM ke te zAMti Ape, pariNAme puNya phaLa Ape ane chevaTe mokSa Ape. (2) khIjI kaDImAM sAkSAt tatkALa phaLa khatAvyuM ke bhaktimAM ucchvAsa AnaMDha Ave te dehabhAva bhUle, pote aMtarAtmA thaIne paramAtmAnI bhakti kare te te AtmasvarUpa pragaTe ane mananA tApa utApa maTe tathA ati nirjarA thAya. (3) bhagavAnane bhajatAM potAnA bhAva paNa tevA thAya. sadA samabhAvI pariNAma rahe. bhagavAnane bhajatAM bhagavAnanAM guNA sadA sAMbhare tethI potAnA bhAva paNa tevA thAya. (4) zubha bhAva vaDe mana zuddha thAya. e zubhabhAva niraMtara rahe te mATe maMtra e satsAdhana che. tethI mananA vikArA badhA dUra thAya. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 41 (5) e svarUpa jema jema AtmAmAM prakAza pAmaze tema tema rAgadveSa kSaya thaze ane jema jema rAgadveSa kSaya thaze tema tema vaLI AtmasvarUpa vizeSa prakAza pAmaze. AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya. e rIte prapaMcarUpa viSaya-kaSAyane bALI nAkhe. zikSApATha 16. kharI mahattA paramakRpALudeve puSpamALA - 73 mAM vicakSaNanA lakSaNamAM mahattA kahI che. mahattA eTale jethI manane kRtakRtyatA lAge. jJAnI te AtmAnuM hita thAya tene mahattA mAne che ane te ja kharI mahattA che. laukika mahattA kalpita che, AtmAnuM ahita kare che. saMsArI leke paisA, kuTuMba, putra, adhikAra vagerethI mahattA mAne che. ajJAnane laIne AvuM manAya che. AtmajJAna hoya te evuM thAya ke A badhuM te "AtmAthI sau hIna" che. jJAnI puruSa tene mahattA mAnatA nathI paraMtu UlaTI laghutA mAne che. jeTalI pitAnI pudgalika meTAI (mahattA) irache teTalA halakA saMbhave." (85) lamIthI khAvApIvAnuM, mAna vagere maLe, paNa tene mahattA mAnavI gya nathI. lakSmI meLavavA pApa game tevA gharmAtmAne paNa karavuM paDe. "sukha viSe vicAra' nAmanA 63 mA pAThamAM zeTha kahe che--tyAM keTalAka prakArathI mAre pApa karavAM paDyAM hatAM." lakSmI meLavavA IcchA thAya, duHkha thAya vagere pApa ja che. puNyanA udayathI maLe te abhimAna thAya ke "meM meLavyuM', e paNa pApa che. bebhAnatA eTale garIba duHkhI tarapha lakSa na Ape, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 meAkSamALA-vivecana te. dAna vagere na kare, manuSya pratyenI pharajanuM bhAna rahe nahIM mUDhatA e bebhAnatA karatAM bhAre zabda che. mUDhatA eTale hita ahita samaje nahIM tethI karavA ceAgya kare nahIM, avaLuM samaje. kuTuMba moTuM hAya te ghaNI upAdhi karavI paDe. ghaNA hAya tA kleza thAya, saMpa rakhAvavA paDe. upAdhithI pApa thAya. putranI icchA kare che paNa tethI eka-be peDhI saMbhAre pachI koI saMbhAratuM nathI. ene mATe paNa kamAvavuM, ghara karavuM vagere kare che paNa tethI AtmAnuM bhaluM zuM thAya ? adhikAra maLe ane amaladAra thAya tene parataMtratA eTale peAtAnA uparI hoya tenI khuzAmata karavI paDe ane amalamada eTale hAtha nIce hAya tene bhaya pamADavA julama vagere karavA paDe ke thAya che. bIjA karatA hAya tema na kare te virAdha thAya. temAMthI mahattA zI maLe ? UlaTuM pApa vadhe ane tethI manuSyabhava hArI jAya. " vadhavApaNuM saMsAranuM naradehane hArI javA. " ( meAkSamALA - 67 ) AtmAnI mahattA zAthI che te have kahe che. choDavAnI vAta upara kahI, have grahaNa karavAnI vAta kahe che. satyavacana mele, dayALu, kSamAvAna thAya. paropakAra eTale sarvanuM kalyANa thAya tema varte. rAgadveSarahita samatAmAM rahe. samatAmAM siddhanuM sukha che. samatA e meAkSanI vAnagI che. puNyane laIne lakSmI ityAdi maLyA hoya tene savaLAM kare. lakSmIthI dAna Ape, vidyAzALAo sthApe. vidyAzALAo sthApI paraduHkha-bhaMjana kevI rIte thAya ? te ke temAM bhaNanArA vidyA pAmIne sAcI samajaNa pAme, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana yegyatA vadhatAM AtmajJAna thAya; tethI temanA anaMta kALanA duHkha nAza pAme. mAtra svastrImAM ja vRtti rekI suzIla bane, parastrImAM vRtti javA na de. kuTuMbanA mANasene sudhAre tethI janasamudAyanuM hitakAma thAya. putrane gya karI tene gharane bhAra zeMpI pite nivRtta thaI gharmamArgamAM praveza kare. adhikAra hoya te DahApaNa vaDe eTale nyAyanItithI kuzaLatApUrvaka vartI rAjAprajAne nyAyanItivAna banAve ane e rIte gharmanItine vistAra kare. e badhI mahattA kahI, paNa e mahattA cakakasa nathI. pahelAM lakSamI vagere meLavuM, pachI A rIte dAna vagere karIza ema nirNaya karyo hoya tyAM deha chUTI jAya ke kaMI thAya te ghAraNe adhUrI rahe. kadAca lakSamI maLe te paNa paisA chUTe nahIM evI saMsAramehinI che. tethI kharI mahattA te zuddha paMca mahAvrata pALI munidharma ArAdhe temAM ja rahI che. zikSApATha 17. bAhubaLa kharI mahattA kahyA pachI te viSe kathA kahe che. bAhubaLa pUrvabhavamAM muni hatA temaNe pa00 munionuM vaiyAvacca kareluM. koInuM mAthuM dAbe, vihAra karIne Ave tyAre paga dAbe vagere sevA karatA. bharata paNa pUrvabhavamAM muni hatA, te badhAne AhAra-pANa lAvI ApatA. tenA puNyathI bharata cakravata thayA, chatAM sevAthI bAhubaLe zarIrabaLa vadhAre meLavyuM. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana adbhuta-vIrya, yuddha, tapa, kevaLajJAna badhuM adbhuta che. sarvasaMgaparityAga = muni paNuM. AsrAya = zAsana, hakUmata, hukama cAle te. bharate badhA rAjAone jItyA paraMtu caka nagaramAM peThuM nahIM. tyAre khabara paDI ke aThThANuM bhAIoe tathA bAhubaLe temanuM cakravartIpaNuM mAnya karyuM nathI. tyAM dUte gayA ane bharatane adhikAra mAnya karavA kahyuM tyAre aThThANuM bhAIe te kaSabhadeva bhagavAna pAse gayA. bhagavAne upadeza ApyuM ke A manuSyabhava rAjya jogavavA nathI maLyuM, paraMtu Atmahita mATe maLe che. te sAMbhaLI badhA sAdhu thaI gayA. temanA putrane bharate gAdI para besADI pitAnI ANa sthApI. chelle bAhubaLa ekalA bAkI rahyA, tethI temane tyAM dUta gaye. bAhubaLa bharata karatAM baLamAM adhika hatA. nAnA hatA tyAre bharatane UMcA uchALI jhIlI letA. bharatanA dUte bAhubaLane kahyuM ke bhArata 60,000 varSe digvijaya karIne AvyA che mATe temanI AjJA svIkAre. bAhubaLe e prabhutA aMgIkAra na karI. pariNAme bharata ane bAhubaLa vacce yuddha maMDAyuM. bAhubaLa lazkara laIne sImA para AvI UbhA rahyA. tyAM bhArata paNa khUba moTuM lazkara laIne AvI pahoMcyA. devee pUchatAM bAhubaLe kahyuM : mAre kaMI laDavuM nathI, paNa mArA rAjyamAM Ave te laDuM. pachI bharate kahyuM ke caka adhyAmAM pesatuM nathI, tethI mAre laDavuM paDe che. tyAre dee kahyuM? sainyane nAza zA mATe kare? tame bane paraspara laDo. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 45. bhAratanuM baLa, cakravatI hovAthI baghA rAjAonA samUha karatAM paNa adhika hatuM. chatAM vyaktigata yuddha eTale vRSTiyuddha, zabdayuddha, jalayuddha, muSTiyuddha, mallayuddha, ema eka eka yuddha caDatA caDatA prakAre karatAM dareka vakhate bharata bAhubaLathI hAryA ema pAMca prakAranA yuddhamAM hAravAthI bharata keghAvezamAM AvI gayA ane bAhubaLa upara caka mUkayuM te mArI nAkhavA ja. tethI bAhubaLe paNa, pahelAM baLa batAvavA pUratuM laDatA hatA te have mArI nAkhavA ja muThThI ugAmI. pachI vicAryuM ke kadAca bharata marI jAya te paNa mArI niMdA thaze ke moTA bhAIne mArIne rAjya karyuM. pachI mAna AvyuM ke muThThI ugAmI te pAchI kema vaLe? eTalI Teka khAtara sAghu thayA. vaLI mAna naDyuM ke bhagavAna pAse jaIza te nAnA bhAIone namavuM paDaze. tethI vanamAM bhUkhyA-tarasyA sthira UbhA rahyA. bAra mahinA thayA chatAM kevaLajJAna na thayuM. pachI bhagavAne brAhmI ane suMdarIne preraNA karI ane temaNe tyAM jaIne "vIrA mArA, gaja thakI Utare" ema kahyuM tyAre bAhubaLe vicAryuM ke sAvI jUThuM bele nahIM tethI mAre hAthI baLI kADhavuM paDaze. ema vicAratAM mAna pakaDAyuM ane tarata bhAva phayAM ke namaskAra karavA, mAna mUkavuM e ja sAruM che. ema vicArI mAna mUkI nAnA bhAIone vaMdana karavA mATe pagaluM bharyuM ke kevaLajJAnarUpI anaMta AtmasaMpattine pAmyA. digaMbarI kathAmAM ema Ave che ke huM bhAratanI bhUmi para UbhuM chuM e vikalpa bAhubaLane hatuM tyAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana sudhI kevaLajJAna na thayuM. bharate AvI pUjA karI tyAre vicAryuM ke AnA manamAM te kaMI nathI. huM zA mATe vikalpa karuM chuM? ema vikalpathI rahita thayA tyAre kevaLajJAna thayuM mAna e durita eTale aniSTa vastu che. cAra kaSAyamAM mAna meTuM vighra che. mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; | jAtAM saru zaraNamAM, alpa prayAse jAya." -zrImad rAjacaMdra zikSApATha 18. cAra gati keI gatimAM zAtAnI vizeSatA, keImAM azAtAnI vizeSatA, ema cAre gatimAM zAtA-azAtA jIva vedyA kare che. jema vanamAMthI nIkaLavAne raste na jaNAya tema saMsAramAMthI chUTavAne raste na jaNavAthI jIva cAra gatimAM bhamyA kare che. e cAra gati khacIta = avazya jANavI joIe. (1) narakagati :- narakagati pahelI levAnuM kAraNa vairAgya thavA mATe che. mahA AraMbha = laDAI vagere hiMsAnA kAryo te mahA AraMbha che. madirApAna = madirApAnathI bebhAna thAya ane buddhi bhraSTa thavAthI vyasana seve ne bIjA pApa kare. mAMsabhakSaNa = mAsamAM paNa ghaNA jIve che. keI jIvane mAre tyAre mAMsa maLe. mAMsabhakSaNa tIvra hiMsAne pariNAma vinA na thAya. evA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 mokSamALA-vivecana jIve aghera = ati ghera = bhayaMkara narakamAM pApanuM phaLa bhegavavA jAya che. tyAM leza paNa zarIra saMbaMdhI zAtA nathI, duHkhamAM visAme nathI ke sukhanI sAmagrI nathI. nArakane AkAra mANasa jevuM hoya che paNa bihAmaNe hoya ane anya bihAmaNArUpe paNa vikiyA karI zake. charapalAnI dhAra = charI jevAM mejavALuM, jIbha kApI nAkhe tevuM. sAMkaDa = thoDI jagyAmAM ghaNuMne ekaThA kare. narakanI jamIne UMcI nIcI khADAvALI hevAthI khasIne khADAmAM bhegA paDe. azAtAthI bIjA vilApa kare te sAMbhaLavuM paDe. tyAM AMkha mIMcIne ughADIe eTalI vAra paNa sukha nathI. tIrthaMkara janme tyAre narake paNa jarA vAra zAtA thAya. saMsAramAM jIve duHkha ghaNuM bhegavyuM che. sukha te kaI vAra maLe. e parathI vicAre te jIva mekSa mATe puruSArtha kare, pramAda na kare. (2) tiryaMcagati - siMha, vAgha, sarpa, jalacara vagere marIne pAchA prAye narake jAya. tiryaMcagatimAM viveka heya nahIM, tethI game tema karIne iMdriyane piSavA pApa karyA kare. paMcendriya pazu ke manuSyamAMthI ja nArakI ke deva thAya che. tiryaMcagatimAM jIva na sahana thAya evA bhAra vahe ne uparathI mAra paDe ItyAdinA duHkha sahana kare che. (3) manuSyagati - temAM paNa anArya manuSyanI saMkhyA ghaNI vadhAre che. pazune jema khAdya-akhAdyane viveka nathI tema keTalAka anArya jAtinA manuSyo paNa vivekarahita pazu jevA che. teo pAMca indriyane vaza hAya che tethI game te rIte varte che. AryadezamAM paNa matihIna, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mokSamALA-vivecana daridrI, ajJAna eTale viparIta jJAnavALA ane regavALA manuSya hoya che. jyAM juo tyAM duHkha. zikSApATha 63 sukha viSe vicAra mAM brAhmaNe bhAratamAM badhe pharIne joyuM tema badhe vadhAre ochuM duHkha manuSyajIvanamAM che. (4) devagati - puNya bAMdhIne devamAM Upaje. tyAM sukhanI sAmagrI hovA chatAM bhAve azubha thAya che. tyAM paNa jIva kapAya sahita che, tethI jema UnuM dhI bALe tema bhege bhegave chatAM duHkhI ja che. cAra gati sAmAnyarUpe eTale rAjA, Indra vagere vizeSa bheda pADyA vinA kahI. have manuSyagatinA bALa, yuvAna vagere avasthAonuM vizeSa varNana kare che- sukumAra = nAjuka, kamaLa. garbhamAM zarIra bahu ALuM hoya che, tene garamI ke jaMtu aDe te bahu ja lAge. garbhamAM maLa mUtra lehI paramAM nava mahinA rahevuM paDe che. kedakhAnAmAM paNa evuM na hoya. narakanA jevuM duHkha che. janma samaye pradeza saMkecAya tethI garbha karatA anaMta gaNuM vedanA thAya. bALapaNe parAdhIna hoya, zuM thayuM che te jANyA vinA esaDa pAya te pIvuM paDe, mAra mAre te sahevuM paDe vagere. yuvAvayamAM niMghavRSTi = jJAnI puruSa niMde evI vartana, vyasana vageremAM sukhanI mAnyatA thAya che. vRddhAvasthA badhI rIte duHkharUpa che. sukha kyAM che ? maraNa samaye paNa keTalI badhI vedanA che ? baghAna karatAM- janmanI vedanA karatAM paNa maraNanI vedanA vizeSa hoya che. kAraNa AtmAnA pradezone dehathI chUTA paDavAnuM hoya che. te AghApAchA thavA mAMDe tyAre ati vedanA thAya che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 48 mATe pramAda vinA vicakSaNa puruSa AtmakalyANane ArAdhe che. zikSApATha 19. saMsArane cAra upamA, bhAga 1 cAra gati e ja saMsAra che. e cAra gatinA dukhe samajAvavA saMsAranI cAra upamA kahe che. mahAtattvajJAnI eTale kevaLajJAnI saMsArane mukhyapaNe samudranI upamA Ape che. viSayarUpI me jAo eTale iMdri dvArA suMghavuM, sAMbhaLavuM, cAkhavuM ema eka pachI eka je vRttio UThe che te rUpa mojAo che. jyAM kAma - viSayakaSAya ghaNuM hoya tyAM saMsArasamudra bahu UMDe che, temAM meharUpI bhamarImAM gUMcavAye te nIkaLavuM muzkela che. jyAM chIcharuM pAchuM hoya eTale alpa viSaya hoya tyAM jIva tRSNArUpI kAdavamAM kheMcI jAya che. paNa nIce TekarA heya te kharAbA kahevAya. tenI sAthe vahANa athaDAIne bhAMgI jAya. tema saMsAramAM strI-paricaya uparathI sAruM lAge, temAM mIThAza Ave paNa AtmAne te hAni kare che. samudra zItaLa dekhAvA chatAM temAM vaDavAnaLa nAmane agni hoya che, tema saMsAramAM sukha che ema manAya che, te mAyA che. te uparathI zItaLa dekhAya che, paNa aMdarathI AtmAne bALe che. saMsAranAM duHkhane khyAla ApavA upamAo ApI che. vahANa bhAMgI jAya te keTaluM duHkha thAya! tema strIorUpI kharAbA ane kAmarUpI tephAnathI gharmarUpa vahANa DUbI jAya te jIva saMsArane taLIe jaI bese. samudramAM cAre bAju bhaya heya tema saMsAramAM badhe duHkha che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mokSamALA-vivecana bIjI agninI upamA-A leka trividha tApathI baLe che. trividha tApa eTale Adhi vyAdhi upAdhi athavA janmajarAmaraNajanmavuM, meTA thavuM ne marI javuM saMsAramAM badhe evuM cAlyA kare che. pAMca indriyanA viSayamAM meha karavAthI saMsAra agni vadhe che. trIjI aMdhakAranI upamA-mithyAtvarUpI aMdhakArathI satyane asatya, nAzavaMtane nitya, apavitrane pavitra mAnavArUpa viparIta mAnyatA thAya che. saMsAramAM kayAMthI Avyo che, kyAM javuM che tenI jIvane kAMI khabara nathI. bebhAna dazA che. jema aMdhakAramAM vastu oLakhAya nahIM tema saMsAramAM karavA gya, na karavA gya, satsaMgakusaMga, saguru-kuguru vagere na samajAya. jema aMdhakAramAM A phADI phADIne jue teya na dekhAya, tema kevaLajJAna vagere zakti hovA chatAM saMsArarUpa AvaraNathI jIva mehAMdha banI jAya che. aMdhArAmAM ghuvaDa, sApa, ziyALa vagere upadrava kare, tema ajJAna avasthAmAM lebha, mAyA, chaLa-kapaTa vagere jIvane duHkhI kare che. zikSApATha 20. saMsArane cAra upamA, bhAga 2 cathI zakaTacakanI eTale gADAnA paiDAnI upamA - paiDA vacce jema leDhAnI gharI kALI hoya tema mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAya kALA che. saMsAracakamAM zaMkA pramAda Adi rUpa ArA AtmAne saMsAramAM pheravyA kare che, duHkha Ape che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 mokSamALA-vivecana A saMsArane jeTalI nIca upamA Ape teTalI thaDI che. AtmAne saMsAra duHkhakArI che e samajAvavA mATe ahIM cAra upamA ApI che. temaja bIjI paNa aneka upamAo ApI zakAya che. jemake (1) saMsArarUpI vana che jemAM cAra gati rUpI rastAmAM jIva bhaTake che. (2) saMsArarUpI nATakamAM anAdithI jI aneka veza dharIne nAce che. (3) saMsArarUpI kUve che jemAMthI zraddhArUpI deraDAvaDe bahAra nIkaLI zakAya che. A badhI upamAo ApavAne hetu e che ke saMsAra apriya lAge ane tethI chUTavAnI bhAvanA thAya. have tethI chUTavAnA upAya batAve che. | game teTale meTa sAgara paNa kANAM vagaranI sArI nAva ane sArA nAvikathI tarAya, tema saMsArarUpI samudra taravA mATe bhagavAne kahelo gharma ane e gharmane pamADanAra saddaguru e bannenI jarUra che. samudramAM javA AvavAnA mArga nakazAmAM batAvyA hoya che, tema bhagavAne AkhA lekane nakazo ane cAra gatimAM javA AvavAnA mArga guNasthAnarUpe batAvyA che. jemake "apUrva avasaramAM samyakdarzana thAya tyAMthI siddha sudhInI dazAo batAvI che. | game tevI agni lAgatI hoya te pANIthI karI jAya, tema saMsAra agnirUpa lAge te have pharI janmavuM nathI ema vairAgya thatAM vibhAvarUpa baMdhanA mArgane mUkI svabhAvamAM varte. saMsAratApa zamAvavA vairAgya jaLanI jarUra che. vairAgya jaLa hoya te saMsAra-agni vadhe nahIM. gADha aMdhakAra hoya te aMdhArI rAte jANItA mArgamAM paNa bhUlA paDAya, paNa dave heya te dekhAya; - , , , , , , * jana nI , E Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mokSamALA-vivecana tema bhagavAnanuM tatvajJAna eTale AtmajJAnarUpI dI hoya te saMsAramAM bhUluM na paDAya, te mokSamArgarUpa sAcI . ane vastu batAve. - baLada vinA gADuM aTakI jAya tema rAgadveSa mUkavAthI saMsAranuM paribhramaNa aTake che.. RE zikSApATha 21. bAra bhAvanA saMsArarUpI agnine olavanAra vairAgya jaLa che. vairAgya pAmavA mATe bAra bhAvanA lakhI che. (1) anityabhAvanA - jagatanA badhA padArtho anitya che. eka AtmA nitya che. anitya vastune meha che tene lIdhe nitya vastune vicAra thatuM nathI. zarIra najIka hovAthI tenA sauthI vadhAre vicAra Ave che. A saMsAra zarIrane laIne che. zarIra duHkhanuM kAraNa che, nAzavaMta che, mehane laIne sAruM lAge che tene asAra hADakA-cAmaDArUpa jue te zarIra uparathI meha chUTe ane te ja saMsAra chUTe. deha mATe sukhanI sAmagrI ghara vagere te vaibhava che. vaibhava sukhanuM kAraNa nathI. te tRSNA utpanna karAvI duHkhI karI karma baMghAve che. vaibhava lakSamIthI maLe. te lakSmI paNa duHkharUpa che. bahu paisA hoya ne lUMTAI jAya, kheTa Ave tyAre prANa paNa chUTI jAya. zarIramAM bhAva hoya tyAM sudhI vaibhavamAM bhAva thAya che. te mATe pachI lakSmInI lata lAge che. lakSmIthI je joIe te maLe, lakSmIthI tapasI paNa caLe. lakSamI caMcaLa che, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 53 te koInI thaI nathI. kuTuMbathI sukha mAne, paNa pachI jyAre temAMnuM koI marI jAya te jhUre. parivAra eTale nAkara, lazkara vagere ghaNA hAya paNa maratI vakhate koI khacAve nahIM. zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMba vagere kaMI sAthe javAnuM nathI. amuka vakhata sudhI maLyuM che. saMcAga che, tenA viyAga thavAnA che. badhuM nAzavaMta che. AtmAne hitakArI nathI. e badhAM tAtkAlika anukULatA ApanArAM, sukhanAM kAraNu jaNAya; paraMtu te AtmAnuM kharuM hita lUTI le che. nAzavaMta ane avinAzImAMthI kayuM levA jevuM che? ghaDo levA hAya taTakArAmArIne le che. tema AtmA avinAzI che te tenI kALajI levAnI che. pahelAM 'AtmA che' evuM thAya, teA pachI 'te nitya che' e lakSa thAya. anityabhAvanA dRDha karI hoya tene maraNanA bhaya na thAya. 4 (2) azaraNabhAvanA saMsAranI badhI sAmagrI hAvA chatAM maraNu vakhate te bacAvI zake nahIM'. iMdra jevA pazu, iMdrANI marI jAya tene bacAvI zakatA nathI, te pachI khIjAne te zuM bacAvI zake ? eka saddharmanuM ja zaraNu satya che. (3) saMsArabhAvanA * AtmAne mATe badhI bhAvanA karavAnI che. saMsAra mArA nathI, huM meAkSamayI huM ema bhAvanA kare. badhI vastu parathI meha maTI jAya tyAre mAkSasukha mATe puruSArtha kare. A bhAvanAmAM peAtAnI yA vicAre che. saMsAramAM paryaTana karatAM karatAM anAdrithI janmamaraNa karyAM che te saMsArI jaMjIrathI huM kyAre chUTIza? Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana devAdi nimitte dehabhAva, saMkalpavikalpa thAya che tethI je paribhramaNa thAya che te saMsAra che. jJAnI puruSa chUTavAne upadeza Ape, te mAne nahIM te lakSa rAzImAM pAcho bhaTake, paNa jJAnIne upadeza vicAre te bhavane bhaya lAge. "anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI dunivRtti kAM thatI nathI ? ane te zuM karavAthI thAya ?" (15) ema vAraMvAra vicAre. saMsAranI cAra gati ane cAra upamAna pAThamAM jaNAvelAM duHkha jIve anaMtI vAra bhegavyAM che paNa te bhUlI gayA che. pAMca iMdriyanA viSaye duHkharUpa che. puNyanA udayathI vastu maLe che paNa tethI AtmAmAM AkuLavyAkuLatA thAya che, tethI te duHkharUpa che. leke sukha kahe tethI tene sukha mAne, paNa pite vicAra karatA nathI. e sukha kSaNika che ane duHkhanuM kAraNa che. uparathI sukha lAge paNa UDuM vicAre te saMsAramAM badhe duHkha lAge. pitAnuM svarUpa zuM che te vicAryuM nathI, tethI dehAdine pitAnuM svarUpa mAnI sukhaduHkha mAne che. "niraMtara udAsInatAne kama sevavo." (172) saMsAra duHkharUpa manAya tyAre udAsInatA rahe, kyAMya rAcavApaNuM na rahe. (4) ekavabhAvanA - ekale thAya tyAre sukha che. huM ekale chuM ema samaje te pachI bIjA para moha karavA jAya? ekatvabhAvanAthI asaMgapaNuM Ave. pachI pArakI paMcAta, ane deDanA paNa vikalpa mUkIne AtmAne asaMga, apratibaMdha, zuddha, buddha, caitanyaghana citave ane te dazA prApta kare. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana (5) anyabhAvanA A bhAvanAmAM badhuM AtmAthI bhinna che, ema vicAravAnuM hAya che. ekatva ane anyatva e eka ja vAtanI be khAju che. ekatvamAM huM ekalA chuM, ane anyatvamAM bIjA koI mArA nathI ema vicAravAnuM hAya che. potAnA tarapha lakSa che tyAM ekatvabhAvanA ane paranA lakSe vicAre ke anya mAruM nahIM te anyatvabhAvanA. mArAthI juduM hoya te mAruM nahIM. (6) azucibhAvanA A zarIra apavitra che. zarIranI apavitratAnA vicAra karavA te azucibhAvanA che. azuci zarIrathI huM nyA| chuM, ema vicAre te zarIranA mAha maTe. jenAthI AtmA bagaDe te sarva azuci che. vibhAvA azuci che. bhedajJAna karavA mATe azucibhAvanA vicAravAnI che. 55 (7) AsavabhAvanA - karmanuM AvavuM te Asava che. rAga dveSa, ajJAna ane mithyAtvane laIne karma Ave che. rAgadveSamAM cAritramAhanI paccIsa prakRti samAveza pAme che. rAga--lAbha4, mAyA, hAsya, rati, veda = 13 dveSa krodha, mAnax, ati, bhaya, zAka, jugupsA` = 12 ajJAna--mithyAtva sahita jJAna te ajJAna. mithyAtva-- mithyAdarzana athavA viparIta mAnyatA. jemake daMDane AtmA mAnavA, nAzavaMtane zAzvata mAnavuM, azicane ci mAnavuM, duHkharUpane sukharUpa mAnavuM vagere. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 mokSamALA-vivecana (8) saMvarabhAvanA - karmane AvatA rokavA te saMvara che. mehatA kAraNa palaTAvI nAkhe te Asava jAya ane saMvara thAya. hata AsavA parivA, nahi InemeM saMdeDa mAtra vRSTikI bhUla hai, bhUla gaye gata ehi." (hA. 1-14) mithyAtvarUpa bhUla maTe te AsavamAM saMvara thAya. manavacanakAyAnA pranAlathI karma Ave che. te mithyAtva jatAM ja ghaNe bhAge rekAya che. AtmAmAM upaga rahe tyAre karma AvatAM rekAya te saMvara che. (nirjarAbhAvanA - zuddhabhAva hoya te vakhate tapa vagerethI vizeSa karma nirjarI jAya ane navAM na baMdhAya te nirjarA che. je je kArya karavuM te AtmAne mATe karavuM, ane AtmArthe kare te nirjarA thAya. jIva baLavAna thAya te badhuM kare. jJAnIpuruSanA che, temanA kahelA mArge javuM joIe. svachaMde kaMI na vaLe. (10) lekasvarUpabhAvanA - lekamAM uttinAM sthAna, AkAra vagerene vicAra. temAM jIvanI utti, sthiti, maraNa kevI rIte thaI rahyuM che te vicAravuM. leka puruSAkAre kahyo che. tene vistAra 343 ghanaraju pramANa che. trasa nADImAM traNa sthAvara banne prakAranA jIve che ane trasanADInI bahAra ekalA sthAvara jIve che. traNa leka Urdhva, adha, tiryaMga che te sarvatra jIvaajIve karIne bharapUra che. e viSe zAstramAM vistArathI varNana che te vicAratAM vairAgya thAya te mekSa mATe puruSArtha kare. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 57. (11) bodhadarlabhabhAvanA - samyajJAna pAmavuM jIvane durlabha che. cAra gatimAM badhe duHkha che. tyAM bhamatAM AtmAne samyagdarzanazAnacAritranI prApti thavI te bedhi che. ekeMdriyathI beiMdriyapaNuM durlabha ema bedhi paryaMta uttarottara durlabha durlabha vicArI bedhi-samAdhimAM pramAda na kara. ne 13 . it . ja : : anAyu na jIka ja che kai : ' ' * * * ,dhArA-- -- - ka . (12) dharmadurlabhabhAvanA - dharmanA upadezaka guru maLavA durlabha che. temane... upadeza maLaze ane te ghAraNa karavAnI zaktirUpa dezanAlabdhi maLavI durlabha che. taravA mATe prathama jarUranuM zuM? sadguru gharmanA upadezaka eTale jJAnI puruSanA vacanarUpa zAstrane AdhAra laI bedha kare te, ane zuddhazAstranA bedhaka eTale je sarva zAstrane pI gayA hoya evA kSaye pazamavALA hevAthI sahaja bodha kare te zAsarUpa ja hoya. "sUtra laI upadeza karavAnI AgaLa jarUra paDaze nahIM. sUtra ane tenAM paDakhAM baghAM ya jaNAyAM che." (170) A 21ma pAThanA vistArarUpe kRpALudeve "bhAvanAbodha graMtha dRSTAMta ane kAvya sahita lakhI mokSamALAnI pahelAM chapAvI grAhakone bheTa ApyuM hatuM. temAM tIvra vairAgya ane jJAnadazAnuM darzana thAya che. e bhAvanAbegha graMtha mekSamALAnI pUrtirUpe che. mokSa pAmavA mATe sapuruSe A bAra bhAvanA bhAve che. tIrthaMkarane paNa jyAre dIkSA levAnA bhAva thAya tyAre teo bAra bhAvatA bhAve che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 mokSamALA-vivecana "bhava tana bhoga viratta kadAcita citaye, dhana jobana piya putta kalatta anitta me, kou na sarana maranadina duHkha cahuM gati bhayoM, sukha duHkha aka hI bhogata jiya vidhivasa paryo, . paryo vidhivasa Ana cetana, Ana jaDa ju kalevaro, tana asuci, parateM hoya Asrava, pariharete saMvaro; nirajarA tapabala hoya. samakita viNa sadA tribhuvana bhanyo, durlabha viveka vinA na kabahUM parama dharamaviSa ramyA." | (vecANa) zikSApATha 22. kAmadeva zrAvaka mahAvIra bhagavAnanA samayamAM ghaNuM uttama zrAvake thaI gayA. temAM paNa mukhya daza zrAvake hatA. temAMnA eka kAmadeva zrAvakanI vAta kahe che. dvAdazatrata = ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, parigraha-parimANa e pAMca aNuvrata, divrata, gopagaparimANa, anarthadaMDa-virati e traNa guNavrata ane sAmAyika, dazAvakAzika, pauSadhopavAsa, atithisaMvibhAga e cAra zikSAvrata. e dvAdazavratane zuddha rIte pALanAra, vaLI vivekI eTale bhedajJAnavALa ane nigraMtha-vacanAnurakta eTale mahAsya jenuM parama che evA nispRhI puruSanA vacanemAM tallInatArUpa phUDha zraddhAvALe e kAmadeva nAmane zrAvaka mahAvIra bhagavaMtane parama bhakta hatA. tene saudharma InDe vakhANyapite dharmAtmA hevAthI avadhijJAnathI jANIne gharmAtmA kAmadeva zrAvakanA guNagrAma karyA. manuSyane zuM vakhANe che ? ema IrSA karate eka tucchabuddhi deva parIkSA karavA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * : mekSamALA-vivecana Avyo. teNe gaMbhIratAthI IndranuM kahevuM sAcuM na mAnyuM. e te samajAyuM eTale vakhANa karyA temAM kaMI nathI. devAmAM zarIrabaLa vizeSa hoya che paNa AtmikabaLathI manuSya caDhiyAtA thaI zake che. deve upasarga karyA paNa iMdra kahyA mujaba guNavALo gharmadRDha kAmadeva aDola - sthirapariNAmI rahyo. A pAThamAMthI vizeSa vicAra eTale sAra e levAne ke nigraMthapravacanamAM praveza karIne dRDha rahevuM eTale jJAnIpuruSanI AjJAthI karelA niyama - sAmAyika kAryotsarga vageremAM vRDha rahevuM. game te upasarga Ave chatAM niyama teDe nahIM. upasarga be prakAranA hoya che -- anukULa ane pratikULa. gamatuM kare te anukULa ane aNagamatuM kare te pratikULa. aneka prakAranI lAlaca ke ghamakIthI paNa na caLe. mahApuruSane mArge ja cAle. sAmAyikanA je doSe kahyAM che te na AvavA de. caLavicaLabhAva na kare. * pAI mATe gharmanA segana khAya, zAkha kADhe eTale AbarU javA de. vyavahAramAM paNa jene gharmanuM bahumAnapaNuM nathI te pachI gharmamAM ekAgra citta rAkhavA jAya te paNa na rahe. je vastunuM mahatva che temAM citta rahe che. gharmanuM mahatva hoya te dharma lUMTAI na jAya e lakSa rAkhe ane temAM vRDha rahe. zikSApATha 23. satya zeSanAga upara pRthvI rahelI che ema vaiSNanI mAnyatA che, paNa khare pRthvIne AdhAra satya che. kAraNa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 mikSamALA-vivecana ke gharma, nIti, rAja ane vyavahAra e saMsAranA cAra mukhya pAyA satyane AghAre TakyA che. -- satya vinA gharma prakaTa thatuM nathI. vyavahArasatya pachI paramArthasatya Ave. paramArthasatyamAM AtmAne lakSa rAkhIne bole. bhagavAne je joyuM ane kahyuM te satya che. nIti - nItine mAnanAra asatya bolatA nathI. satyane AdhAre prAmANikapaNuM, nyAya vagere nItinA niyame TakI rahe che. rAja-rAjAnuM vacana mAnya hoya che ke te paLaze ja. pahelAnA jamAnAmAM rAjAo tAMbAnA patarA para lakhI ApatA te tenA dikarAnA dIkarA badhA mAnya rAkhatA. vyavahAra-amuka ApIza ema kahe eTale Ape. levaDadevaDa satyane AghAre cAle che. eka-bIjAnA vizvAse vyavahAra cAle che. hAsyathI jUThuM bole te paNa karma baMghAya che, jUThane bhaya nIkaLI jAya che. pachI AgaLa vyavahAra vageremAM jUThuM bolate thaI jAya che. Teva paDI heya eTale pachI jyAM svArtha hoya tyAM jUThuM belatA pAcho na paDe. jema cerI, jugAra vagere zarUAtamAM ramatarUpe kare, pachI ene vyasanarUpe se. parvatane pitA kSIrakadaMba nAme hatA. tenI mAtAnuM nAma svastimati hatuM. parvata ane nArada bhaNane meTA adhyApaka thayA hatA. eka vAra nArada parvatane tyAM Avyo ane paraspara vAda thayA tyAre vasurAjA nyAya kare ema TharyuM, ane je beTo paDe tenI jIbha kApI nAkhavI evI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 61 zarata karI. vasu, rAjA thaIne, satyavAdI kahevAIne jUThuM khelyA tethI vadhAre zikSA pAmyA. jamIna phATI ane vasu siMhAsana sAthe temAM daTAI gayA. nArada nArada sAcA paDyo. paraMtu paryaMta paNa kahe ke vasue bAkaDA' kahyo mATe huM ja sAcuM kahuM chuM. paryaMta asatya ane hiMsAnA pracArathI jagatamAM mahA upadrava karAvIne sAtamI narake gayA. nArada gurunA upadeza pramANe vartIne, ane teTalA ahiMsA ane satya mATe prayatna karIne chevaTe cAritra pALI sarvArthasiddhimAM gayA. svastimatie putranA mAhathI rAjAne anarthamAM preryA tethI te narake gaI. khelavuM ane satya hatI tene durgaMdhana " satyanA jaya mATe ApaNe satya hoya te ja ja AcaravuM. duryodhananI mA gAMdhArI namaskAra karavA Avyo tyAre teNe kahyuM thAo, " paNa " tArA jaya thAe " ema na kahyuM. ema ApaNe paNa koInA khATo pakSa na karavA. parvatanI jema asatya khelAI jAya teA tethI pAchA vaLavuM, tene Agraha na karavA; nahI te nAnI vAtamAMthI keTalA anarthanI paraMparA cAlI ? mATe nAnI bhUla thAya tyAre paNa vicArI pAchA vaLavuM, khamAvI levuM ane pharI tevI bhUla na thAya tema vicArI vartana karavuM. - ahiMsA e ja mukhya dharma che. tenI rakSA mATe bAkInA cAra vrata vADarUpe che. ahiMsA pachI satya e khIjuM mahAvrata che. enAthI ahiMsAvrata hita mita ane priya, zAstra anusAra, rakSAya che. satya dhamAnamAyAlAbha ~ - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana rahita vacana bolavuM. sAcuM bole tene mAyA vagere karavI na paDe, bephikara rahe. zikSApATha 24. satsaMga jene sAcuM sukha joItuM hoya te satsaMga kare sukhanuM mULa satsaMga che. mULa = kAraNa. kAraNa maLyuM te kArya thAya. satsaMgathI kaSAya maMda thAya che, tethI puNya baMghAyA che, tethI saMsAramAM paNa che je Icche te siddha thAya che. tethI satsaMga e sarva sukhanuM mULa che ema kahyuM. karmathI chUTavuM te pavitratA che. satsaMgathI karma chUTavAnI zarUAta thAya tethI pariNAme siddha thAya. satsaMge sAcI vAta saMbhaLAya ane pakaDAya te lAbha thAya. satsaMgane sAmAnya artha uttamane sahavAsa arthAt sArI rItabhAtavALA pAse sArI rItabhAta zIkhe, kSamAvALA pAse kSamA zIkhe vagere. paNa ahIM te AtmAnI prApti thAya eve saMga te satsaMga, te viSe kahevuM che. satsaMga vinA Atmaga = AtmabrAMtirU5 rega vadhe, eTale AtmAne deha mAne ane dehane AtmA mAne e rUpa rega vadhe. satsaMga jene kara hoya teNe kusaMgathI bacavuM joIe. satsaMgamAM kaMIka sArI vAta sAMbhaLI hoya paNa pAcho kusaMgamAM jAya te paDI mUke eka keTi varSa kusaMga kare te paNa lAbha na thatAM adhogatimAM laI jAya evAM pApa te karAve che. gharmathI pADI nAkhe, gharma na karavA de evAM sagAM saMbaMdhI, vakhata rekI le evAM chApAM, vikathA tathA kuguru vagere kusaMga che. aMtaraMganA kedha, mAna, mAyA, lebha Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- S mokSamALA-vivecana vagere AtmArthamAM naDe che te paNa kusaMga che. AtmA sivAya bIjA saMkalpa-vikalpa vagere sarva kusaMga che. saMsAramAM badhuM evuM ja che tethI saMsAra kusaMgarUpa che. saMsAramAM ruci tene mekSa ruce nahIM. saMsAranA prasaMga mekSanI ruci thavA na de ane thaI hoya te te palaTAvI nAkhe. mehanA prasaMge jemAM che te saMsAra che. jethI karmarUpI rega vadhe te kusaMga che. saMsAra anaMta kusaMgarUpa che mATe tyAgavA yogya che. saMsAratyAga eTale zuM? te ke saMsArapiribhramaNanA kAraNarUpa karmane tyAga kare. karmabaMdhanA mukhya kAraNa mithyAtva, kaSAya ane ajJAna che tene tyAga kare. AtmAnA zuddha svarUpane sAdhe te Atmasiddhi. jethI Atmasiddhi thAya te satsaMga che. AtmAnA jJAnadarzanacAritravaDe zuddha AtmAne sAthe athavA AtmA che, te nitya che Adi chapadanA vicAre karI zuddha AtmAne sAthe te te satsaMga kahevAya. AtmAnI satya mAnyatA, ruci thAya te satya raMga, je AtmA che tevI mAnyatA thAya te satya raMga athavA sapuruSa je mAne che tevI mAnyatA te satya raMga. e satya raMga je caDhAve te satsaMga che, mekSane mArga batAve te maitrI. mitra hoya te pitAnA mitrane hita thAya evuM batAve. janmamaraNa jethI chUTe te sAcuM hita. te je batAve te mitra. sAcA mitra sadguru. sAcI mAnyatA karAvanAra ane hita karanAra sadguru che. sAcI zraddhA thAya te hita ja che. vAstavika satsaMga ane maitrI eka ja che, ane e ja mokSane mArga che. uttama zAstra eTale jJAnI puruSe lakhelAM zAstra jemAM mekSanI vAta Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana hAya, sanI vAta hoya evAM je sazAstra te uttama zAstra che. temAM niraMtara ekAgra rahevuM te paNa satsaMga che. paNa sapuruSanA samAgamathI vizeSa lAbha thAya che. pratyakSa samAgame tene atyAre zuM karavAnuM che te samajAya, tevuM zAsathI na samajAya. puruSane ega hoya te zAstra paNa tene vAMcavA gya hoya te ja batAve, tethI lAbha ghaNe thAya. jJAnInI AjJA game te hoya te ArAdhavAthI pharI bhaviSyamAM jJAnIne vega thAya. AjJAmAM jJAnI pratye lakSa rahe chetethI gyatA Ave che. satsaMga ane sazAstra karmamala TALI AtmAne zuddha kare che. satsaMgathI viparIta kusaMga che. leke satsaMga kahetA hoya paNa AtmAne tethI karma baMdhAtAM hoya te te satsaMga zAne? "jenAthI haMmezane paricaya rahI rAga raMga gAna tAna ane svAdiSTa bhejana sevAtA hoya te kusaMga che." e zarIra ane indriyane piSe che, ane ethI AtmAnI malinatA vadhe che tethI te kusaMga che. satsaMgathI prApta thayeluM eka vacana amUlya lAbha Ape che - tethI jIva jAgI jAya "utAvaLe javAba Ape te ahaMkAra che" ema prabhuzrIjIe keIne kaheluM tenI asara tene kAyama mATe thaI. sapuruSanA vacanathI ene doSa dekhAya tethI TALe. puruSanuM eka vacana sAMbhare te karma bAMghate aTakI jAya. ekAMtamAM rahevuM te paNa satsaMga kahyo che. asaMga thaI, vikArarahita thaI, rAgadveSarahita ekalA zuddha AtmAnuM sevana karavuM te ekAMta che. tattvajJAnIoe mukhya bedha ekAMta sevavAne karyo che. emAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 mokSamALA-vivecana paNa satsaMganI stuti AvI jAya che, kAraNa ke satsaMga karyo hoya te ja zuddha AtmAmAM rahI zake. zuddha AtmAmAM rahe e satsaMganuM ja phaLa che. kAmadeva zrAvake bhagavAnanA vacane sAMbhaLyAM hatA te kAryotsargamAM dRDha rahyA. e satsaMgane ja mahimA che. satsaMga karyo hoya tenuM pravartana chUTavA mATe ja hoya che. samasvabhAvIne samAgama eTale chUTavAnA bhAvavALA, AtmAne prApta kare che evA bhAvavALA jIne parasparane samAgama. vAta game te thAya paNa lakSa eka chUTavAne ja heya tethI ghaNA mANase hovA chatAM ane parasparane sahavAsa chatAM te ekAMtarUpa ja che, ane tevI ekAMta mAtra saMtasamAgamamAM rahI che. satsaMge ghaNuM vastuonA khulAsA thAya che. puruSane samAgama karavA ja rahetA hoya tyAM mAna, rAgadveSa vagere na thAya. jene chUTavuM hoya te evA bhAvane gauNa karI nAkhe. viSayamaMDaLa uparathI sAruM dekhADe paNa aMdara mekSane bhAva nahIM hovAthI tene lakSa mAnAdi poSavAne heya, tethI tyAM ekasvabhAvIpaNuM nathI. jene svArtha, mAyA nathI te nirdoSa. e nirdoSa ane samasvabhAvI samAgama te eka bIjA pratye samabhAvavALA, pakSapAtarahita zAMta munIzvare che ane dharmadhyAnamAM prazasta rAgavALA alpAraMbhI puruSone paNa keTaleka aMze che, kAraNa temane alpAze mAyA ne svArtha che tethI temane paraspara kaSAyanuM kAraNa nathI athavA alpa che. jyAM sarvathA svArtha ane mAyAkapaTa che tyAM samabhAva nathI tethI te satsaMga nathI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 mAkSamALA-vivecana satsaMgamAM zuM zuM thAya ? 1. dharmadhyAna zuM ? karma kema chUTe ? vagere zAstronA suMdara prazno thAya. 2. satpuruSo kema chUTe che? kema varte che? e rUpa uttama jJAnaghyAnanI sukathA thAya. 3. satpuruSanA caritrA vaMcAya, vicArAya. 4. AtmAne lakSIne vAta thAya tethI tattvajJAnanA taraMganI laharI chUTe. 5. khaMDanamaMDana mATe nahIM paNa saralabhAve zAstranuM vivecana thAya. 6. meAkSajanya kathana eTale zAthI chuTAya e para puSkaLa vivecana thAya. mAyAvI eTale svArtha poSanAra. AtmA sivAyanA mAyika sukha ( iMdriya sukha ) ne arthe satsaMgamAM AvavuM te mAyA. chetaravAnA arthamAM mAyA zabda vaparAya che. kArya mAyika sukhanI icchAvALA satsaMgamAM na hoya ? badhAya chUTavAnI bhAvanAvALA kyAMthI hoya ? ema koI zaMkA kare to tenuM samAghAna kahe che : kAgaDo rAjahaMsanI sabhAmAM rAjahaMsanA pIMchAM khAsIne gayA hAya chatAM kA - kA kare eTale ALakhAya ja, tema vacana ke mukhamudrA uparathI mAyAvInA aMtaramAM zuM che te khabara paDe. aMghakAramAM jAya nahIM eTale chAnuM na rahe. satsaMgamAM khAvA vagerenI vAta na hAya tethI tene rasa na paDe. satsaMgamAM ghaNAM kharA AtmArthI jIvA hoya tethI ekAda mAyAvI judA ja paDI jAya. tenI vRtti poSAya nahIM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 67 tethI phrI phrI satsaMgamAM Ave ja nahIM. be ghaDI tyAM jaI te vizrAMti letA hAya tA bhale ke jethI vAta sAMbhaLatAM kvacit satsaMgano raMga lAge--gamI jAya. nahI teA khIjI vAra te Ave nahIM. satsaMgamAM nukasAna nathI. tyAM khuDAya nahI-pApa thAya nahI. satsaMgamAM khullI havAnI jema AtmAne pASaNa maLe che-hita thAya che. AtmAnuM hita karavuM hoya tA satsaMga e zreSTha upAya che. zikSApATha 25. parigrahane saMkocavo } . parigraha che tyAM upAdhi che. jyAM upAdhi che tyAM anAthatA che." (zikSApATha-7) vastu para mUrchA che te jIvane cAtaraphathI bAMdhI le che te parigraha kahevAya che. mUrchA e ja parigraha che. mUrchA eTale mArApaNuM, vastumAM mArApaNuM thAya te parigrahu. parigrahane saMkAcavA eTale mArApaNuM ochuM karavuM. paNa te mArApaNuM vastune AdhAre thAya che tethI vastunI maryAdA (huda) karavAnuM kahyuM che. maryAdAo karI hAya tA ja saMtASa Ave. prathama hada bAMdhI hAya jema ke rUA. 25000 jeTaluM thAya teA pachI khasa. teTaluM maLe pachI vadhAre kamAI zake evA vakhata Ave tyAre jo samajIne maryAdA karI hAya tA te na oLaMge. manuSyabhava meAkSa mATe che. vadhAre kamAIza tA paNa kaMi sAthe AvavAnuM nathI. 'sarasvatIcaMdra'nA lekhaka zrI govardhanarAme cALIsamA vaSe vakIlAta cheADavI ema nakkI kareluM. cALIsamA varSe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana vakIlAta jAmI tyAre choDI dIdhI. maryAdAvALAne kalpanA vadhe nahIM. maryAdA karI hoya te vadhArenA saMkalpa vikalpa aTakI jAya. - jema lakSamI Adine lAbha thAya tema lebha vadhe. gharmathI jANe-samaje ke A beThuM che chatAM mUke nahIM. paraMtu parigraha keI divasa sukha Ape nahIM ane AtmAnuM hita thavA de nahIM. - jamadagni RSi hatA. temaNe sAMbhaLyuM ke aputriyAnI gati nathI tethI dhyAnamAMthI bhraSTa thaI reNukA nAmanI rAja kanyA sAthe lagna karyuM. tene parazurAma nAme putra thaye. e traSinA AzramamAM rahetAM brahmacarya pALatAM, reNukAne labdhi prApta thaI tethI te sADInA pAlavamAM pANI bharI lAve. jamadagnine kAmadhenu gAya maLI ane parazurAmane divya parazu (pharasI-kuhADI) maLe. eka vakhata reNukAnA pAlavamAMthI pANI gaLI gayuM, tethI tene vikAra thaye ema jANavAthI jamadagnine kegha Avyo ne tene mArI nAkhavA putrane AjJA karI. parazurAme parazuthI pitAnI mAne mArI nAkhI. pachI pazcAttApa thavAthI jamadagnie AkhI jiMdagI kogha na karyo. keTalAka vakhate tene sAhubhAI kArtavIrya tyAM Avyo. kAmadhenunI madadathI tenI khUba AgatAsvAgatA karI tyAre kArtavIrthe lebhathI pitAnA yajamAna jamadagni RSine mArIne kAmadhenu gAyane harI lIdhI. A banAvathI kedha pAmIne parazurAme pitAnA divya parazu vaDe kArtavIryane tenA saMtAne tathA sainya sahita mArI nAkhyA. kArtavIrthanI strI tArAmatI tApasenA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 * mokSamALA-vivecana AzramamAM saMtAI gaI. tyAM bheMyarAmAM subhUmane janma tha. parazurAma rAjA thaye ane duzmanane bhaya nivAravA teNe nakSatrI pRthvI karavA mAMDI teNe eka thALamAM marelA kSatriyenI dADha rAkhI hatI. te viSe nimittiyAe kaheluM ke tAre verI jIve che, te Avaze ne A thALa leze tyAre dADhanI khIra thaI jaze. AthI parazurAme eka bhejanazALA baMghAvI. tyAM tenA mANase AgaMtukane jamADe ane dADhane thALa batAve. subhUma Avyo tyAre dADhanI khIra thaI gaI. te khabara maLatAM parazurAma parazu laI deDate tene mAravA Avyo paNa thALInuM cakra thaI gayuM ane parazurAmanuM mAthuM kapAI gayuM. pachI digvijaya karI subhUma cakavatI thayo. carmaratna = cauda ratnamAMnuM eka ratna. subUma cakravatIe cha khaMDa maLyA chatAM lebha vadhavAthI kaMI jogavyuM nahIM. cha khaMDanuM rAjya heya paNa mamatA na hoya te te parigraharUpa thatuM nathI. mithyAtva e ja paravastune pitAnI manAvanAra hevAthI parigraha che. samakita hoya te "mAruM" na manAya. parigraha e pApanuM mULa che. lebha hoya te 'hiMsA, cerI vagere badhA pApa kare che, tethI parigrahane pApane bApa kahyo che. parigrahatyAga aNuvrata na hoya te bAkInAM agiyAra vrata paNa doSita thaI jAya che, bAvIzamA pAThanA vivecanamAM zrAvakanA dvAdazatrata gaNAvyA che. Atmahita mATe satsaMga karanAre mUchane tyAga kare temaja maryAdA sahita vartavuM. janma " --" : Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana kare. manana karavA zikSApATha 26. tattva samajavuM zAstro meADhe kare paNa pAtAne temAMthI zuM karavAnuM che te vicAre nahIM, e bhUla sudhAravA A pATha che. * garatha ( ghana) gAMThe ne vidyA pAThe'. vItarAganA vacanA zravaNa kare, mukhapATha kare, pachI manana mATe mukhapATha karavAnuM DAya che, paNa artha samaje nahIM te zuM manana kare ? thoDuM sAMbhaLIne ke mukhapATha karIne te para prauDha vistArapUrvaka vicAra kare, gaMbhIratAthI, vizALatAthI vicAra kare. dehathI AtmA bhinna che vagere vicAre khAra bhAvanA vicAre. jJAnInAM vacana sUtrarUpa che. sUtra upara vistArathI zAstra racAya che. tema ceADuM jJAnI pAse sAMbhaLyuM hoya tenuM mahattva samaje ane vivekapUrvaka vicAra kare. jJAnInAM vacananA Azaya samajI te pramANe bhAva AtmAmAM pragaTAve. jemake * vairAgya karavA ' ema sAMbhaLyuM te te vicArI AtmAne vairAgyamaya banAve. dareka prasaMgamAM vairAgyayukta vicAra kare ane varte. tattvane paheAMcI javuM = vizeSa marma pAmavA. e kaMI nAnI vAta nathI. kUdIne dariyA oLaMgI javA eTale ghaNuM agharuM che. tattva eTale artha. zabda uparathI tenA bhAva sudhI javuM. 'AtmA' kahetA AtmAne oLakhe, e rIte kahenAranAM bhAvane samajavAM, tenuM nAma tattva samajavuM che. nigraMthapravacana mukhapATha kare e utsAha vaDe puNya baMghAya. mADhe kareluM bhAva thavAnuM kAraNa che. bhaNelA na hAya teNe meDhe karavuM joIe, tA bhaNelA jevuM thAya. gAkhavAthI emAM ne emAM vRtti rahetAM azubha bhAva thAya nahIM tethI puNya baMdhAya. ema 6 Co - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 * * * * * mekSamALA-vivecana karatAM bhAva bhAse te nirjarA paNa thAya. bIjI IcchA na rAkhe, huM badhAnI vacce beluM vagere. "AtmArthe karuM ema hoya te jJAnathI karma chUTe. paNa jJAnane ahaMkAra thAya te pachI kema chUTe? nirjarA arthe kare te karma khape. vAMcatAM na AvaDatuM hoya tene suMdara akSara tANelA lITA jevA jaNAya, tevI ja rIte mAtra meDhe karanAra nigraMthapravacana ane anya graMthane bheda jANatA nathI. artha vicAre te marma samajAya. dhAryA nathI = upagapUrvaka artha zIkhyA nathI. tatvavicAra = tatva oLakhAya tema vicAra kara, jethI bhAva phure. zabda parathI bhAva sudhI pahoMcavA samartha buddhiprabhAva eTale ghaNI buddhi joIe. paNa jeTalI buddhi heya teTale vicAra kare te kaMIka samajAya, tema karatAM kSayopazama thAya. paththara palaLe tema kaMIka bhAva bhAse. mAtra bolI jAya paNa arthe vicAre nahIM te piTiyuM kahevAya. pipaTane paricaya = pipaTane vAraMvAra belAvI. pipaTanI balA jANe arthAt pipaTa na jANe. gAnuyege = sahaja kAraNasara pAtharI = tarata ja. marma = rahasya. balihArI ja che - apUrva phaLa Ape. gaLa jANe-ajANe khAya te paNa gaLe lAge, tema nigraMtha pravacana vagara samaye bele te paNa puNya baMghAya. samaje te kalyANa thAya. zikSApATha 27. yatnA bIjA ne harakta na thAya tema sAcavIne kAma karavuM, kALajI rAkhavI e prakArane je prayatna-puruSArtha te Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana yA che. sAvadhAnI rAkhI, hitakArI hoya tema pravartavuM te yatnA che. viveka e dharmanuM mULa tatva che tema yatnA e dharmanuM upatatva che. mULa tatva eTale gharmane piSanAra eka ghorImULa jevuM mukhyatattva. upatatva eTale vRkSanA ghorImULa sivAyanA bIjA mULiyAnI jema gaNatatva. pravRtti na karatAM sthira rahevuM te mukhya che. tema na rahevAya tyAre pravRtti karavI paDe che kema kare te viSe niyama pALavAnA hoya che. pAMcasamitirUpa yatnA sAdhuo pALe che. gRhastha paNa yathAzakti pALI zake. cAlavuM, besavuM vagere dareka prakAranI pravRtti A pAMca samitimAM samAveza pAme che. samyapha prakAre pravartavuM tenuM nAma samiti che. (1) Isamiti-cAle tyAre hiMsA na thAya tema joIne pagaluM bhare. svAdhyAya karate cAle tyAre joyA vagara cAle te Isamiti na paLe. pravRtti kare te te samitipUrvaka hevI joIe. (2) bhASAsamiti-bIjAne duHkha thAya, vera baMdhAya, pitAne karma baMghAya tevuM na bele. kUthalI, niMdA na kare. bane tyAM sudhI bolavuM ja nahIM e mukhya che. belavuM ja paDe te deSa na lAge tema hita mita priya vicArIne bole. (3) eSaNasamiti - AhAra-pANa saMbaMdhI pApa na lAge tema varte. khAMDavuM, daLavuM, pANI bharavuM, cUle saLagAve, jhADuM kADhavuM vagere pApapravRtti AhAra nimitte 1 samiti saMbaMdhI patra - zrImad rAjacaMdra kramAMka 767. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 mokSamALA-vivecana thAya che, temAM dayA kALajI rAkhe te trasa jIva bace. te mATe iMdhana khaMkherI vApare vagere. (4) AdAnanikSepaNa samiti - vastu joIne mUkavI levI. kAcanA vAsaNa sAcavIne mUke tema levA mUkavAmAM upaga rAkhe. (5) utsargasamiti - maLamUtrAdinA tyAgamAM jInI hiMsA na thAya tema sAcave. kacara, pANI vagere jIva na mare tema nAkhe, cAlavAnA rastAthI dUra nAkhe. gRhastha avasthAmAM jeTalA aMze samiti pALI zakAya teTalA aMze paNa asAvadhAnIthI eTale pramAdane laIne kALajI na rAkhavAthI pALI zakatAM nathI, teTalA aMze dayA paNa paLatI nathI. mATe cAla dhImI ne gaMbhIra rAkhavI. bIjAne meha Upaje tema laTakA maTakA karatAM na cAle. vairAgya sahita cAle. pANI bevaDuM gaLaNuM karI kALajIthI gALavuM. gaLaNuM bIjA vAsaNamAM tAravI levuM ane saMkhAre jIva na mare tyAM nAkhave. anAjanI aMdara rahelA sUma 1 jaMtu dANAnI aMdara hoya tenI paNa jyaNA karavI. ghara svaccha rAkhavAM. svaccha na rAkhavAthI ghaNuM jaMtuo utpanna thAya. kacare, eMThavADa na rAkhavAM. kANa, kelasA, saMcA vagere joI khaMkherIne saLagAvavAM. tethI ghaNAM jInI rakSA thAya te dravya dayA ane pitAne pApa na baMdhAya te bhAvadayA. pitAne ke nekarene A niyama pALavAnI Teva pADe te pachI agharuM nathI. vivekI hoya te yatAthI varte. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mokSamALA-vivecana zikSApATha 28. rAtribhojana ahiMsAdi pAMca mahAvrata jevuM rAtribhojana tyAgavata che. pAMca mahAvratamAM jema lAbha che tema rAtribhejana tyAgavatamAM paNa lAbha che. tethI mahAna phaLa maLe che, te viSe prItikarazeThanI kathA "pravezikAmAM ApI che. cAra prakAranA AhAra :- (1) azana - roTalA, bhAta, pakavAnna vagere, (2) pAna - pANI vagere, (3) khAIma - phaLa, me vagere, (4) sAIma - pAnasepArI, elacI, lavIMga vagere. e cAre prakAranA AhAra rAtre abhakSyarUpa che. prazna - rAtribhojana abhakSya zAthI che? uttara - je jAtine AhAra hoya te ja jAtine tamaskAya nAmanA jIve temAM rAtre utpanna thAya che. pANImAM pANI jevA, dUdhamAM dUdha jevA, bhAtamAM bhAtanA raMga jevA vagere. je raMgane AhAra, tevA ja raMganA jIva heya tethI dekhAya nahIM. rAtre agni saLagAve tenA tApathI jIve haNAya. jIva khAvAmAM Ave che te reganAM kAraNe thaI paDe. dravya ane bhAve hiMsAnuM kAraNa che. tethI rAtribhejana abhakSya che. purANamAM paNa rAtribhejanane niSedha che :"astaMgate divAnArtha Apo rudhiramucyate / annaM mAMsasamaM proktaM mArkaNDeyamaharSiNA // " "sUrya AthamyA pachI pANI lehI jevuM kahevAya che ane anna mAMsa jevuM kahevAya che." ema mArkaMDeya maharSi kahe che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana " na hyeta sarvabhUtAni nirdvandvo nirbhayo bhavet / na naktaM caivamazniyAd rAtrau dhyAna paro bhavet // " --maMjurALa (4. 27) rAtre jamavAthI jIvAnA droha thAya che, hiMsA thAya che. rAtre khAvuM nahI, rAtre pIvuM nahI, rAtre dhyAna karavuM. dhyAna karavA mATe rAtrI che." ema kUrmapurANamAM kahyuM che. ema purANAmAM aneka ThekANe niSedha che chatAM paraMparA rUDhithI rAtribhAjana pesI gayuM che. "hRnnAbhipadmasaMkocacaMDa rocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM sUkSmajIvAdanAdapi / " 75 ( AyurvedamAM kahyuM che ke sUryanA asta pachI hRdayakamaLa ane nAbhikamaLa e banne saMkecAi jAya che tethI, ane sUkSma jIvAnuM paNa bhAjananI sAthe bhakSaNa thatuM hAvAthI rAtribhojana karavuM nahIM." e ja zrlokanA artha kRpALudeve ahIM mUkyo che. bhAjanamAM jU Ave to jalaMdara thAya, karoLiyA Ave tA kADha thAya, kIDI Ave tA buddhi haNAya, mAkhI Ave te vamana thAya, jherI prANI Ave teA akALa mRtyu thAya. jU vageremAM evA prakAranuM jhera che tethI evA rAganuM kAraNa thAya che. rAtre jame tA bhakti, dhyAna vagere na bane. dhyAnane mATe divase vakhata na maLe. TvisanI dhamAlamAM dhyAna na thAya. zAMti rAtre maLe tyAre ane teTalA vakhata dhyAna kare. rAtre jame te dhyAna thAya nahI. pazupaMkhI paNa mATe bhAge rAtre khAtAM nathI. rAtribhAjana tyAga karanAre sUryodaya Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mokSamALA-vivecana , pachI ane sUryAsta pahelAM be ghaDI eTale 48 miniTa choDI daIne AhAra kare, jethI vratabhaMga thavAne saMbhava rahe nahIM. zikSApATha 29. sarva jIvanI rakSA, bhAga 1 zikSApATha bIjAmAM dayA viSe kahyuM hatuM. e ja vAta ahIM pharI vistArathI kahe che. ahiMsA - dayA je eke dharma nathI.satA varamo ghA e sUtra sarvamAnya che. te viSe sUyagaDAMgasUtramAM eka dRSTAMta ApyuM che. judA judA gharmane AcArya maLyA che. temAM ghaNA yajJAdi hiMsAne pakSa kare che. tyAM eka jaNa aMgArA bharele kaDA laI Avyo ane hAtha gharavA kahyuM. te para kaDA mUkavA jatAM badhAe hAtha pAchA kheMcI lIdhA. tyAre teNe pUchayuM; "kema?" te kahe, "dukha thAya." tyAre teNe kahyuM, "te pachI bIjA jIvane mAre che, yajJamAM heme che temane duHkha nahIM thatuM hoya? tamane dajhAvAya tethI hAtha kheMcI le che te have bIjA jIvane duHkha thAya e upadeza karatA aTakaze." ema pitA para vAta Ave tyAre samaje. anArya gharmavALA mAtra manuSyanI yA samaje, tethI amuka leke pazune bacAvavA pAMjarApoLa kare, kIDI vagere prANIne bacAve tene joI hase. teo jhanUnI eTale kura ane madAMdha eTale baLanuM abhimAna karanAra hovAthI jIvene mAratAM vicAra na kare. bIjA ja marI jAya te temane kaMI lAgaNI na thAya. teo dayAnuM leza svarUpa paNa jANatA nathI. jJAnInA bodharUpa prakAzane AghAre khullA hRdayathI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana vicAre, Agraha eTale svArthanA vicAre dUra karI janA pakSathI vicAre te samajAya ke sUmamAM sUkSma jaMtune haNavAmAM paNa mahA pApa che. je mane mAre AtmA priya che te darekane tene AtmA priya che. huM mArA vyasana khAtara eTale zikAra, mAMsabhakSaNa vagere Teva khAtara ane lAbha khAtara eTale pIMchAM vagerenA vyApAra khAtara asaMkhyAtA jIvane bedhaDaka haNuM chuM, e mane anaMta duHkhanuM eTale narakAdi gatinuM kAraNa thaI paDaze, e vicAra ja temane AvatuM nathI. teomAM evI sAcI buddhinuM bIja paNa nathI.. evI sAcI buddhinuM bIja jJAnI puruSanA bethI Ave che. jenA vizeSa bhAgyazALI che ke kaMdamULa, kuLI kuMpaLa, dUgha nIkaLe evAM jhADapAna e baghA anaMtakAyavALAM hovAthI tene tyAge che. puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya tyAM pApa che e kharuM tattva jaina samaje che. ethI puNya baMghAya che te badhuM mahAvIranA tattvaboghane AbhArI che. gabaLa eTale emane vacana-samAgamanA cegathI ApaNane baLa maLe che. ghana, strI, putra Adi pAmavA kaMI durlabha nathI; paraMta kharuM gharmatatva, tenI zraddhA ke tene thoDe aMza paNa pima mahA durlabha che. aMza eTale zraddhA thavAnA kAraNe rUpa bodhanA bIjamAMthI ekAda bIja pAmavuM paNa durlabha che. sAcA puruSanI AjJA upAsavAthI jIva-ajIvanuM jJAna thaI samakita thAya che. thoDI zraddhA hoya, paNa savaLa cAle te pAra pAme. bhagavAne dayA upadezI te pramANe mAnavuM te zraddhA ane te pramANe vartAya te jIvane mekSa sudhI laI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana jAya, Ama dayAnuM sariNAma che. vaLI ApaNe kuLadharma paNa te che. tene satya rIte pALave. bhagavAnanAM vacane lakSamAM rAkhavAM ke, sarva jIvanI rakSA karavI temAM pitAnI rakSA paNa AvI jAya che. pApa kare te pitAne ja bhegavavuM paDe. bIjAne paNa e vAta aMtaramAM ThasI jAya evI yukti ane vRSTAMta dvArA pejanA karIne bodha Ape. zikSApATha 30. sarva jIvanI rakSA, bhAga 2 adhirAjA = jenA hAtha nIce bIjA rAjA hoya te, rAjAdhirAja, mAMsalubdha = mAMsamAM vRddhivALA. sAmaMta = rAjAnA sagAone jAgIra ApI hoya te rAjasabhAmAM bese, sAmAnika jevA hoya. sastAI = adhikatA hovAthI ochI kiMmate ghaNuM maLe. jene je vastu priya hoya tenI te vAta kare, tema mAMsalubdha sAmaMtoe kahyuM ke hamaNAM mAMsanI vizeSa sastAI che. kartavya mATe...abhayakumAra gayA = begha devAnA kartavya mATe abhayakumAra te sAmatane ghera gayA. savA TAMkabhAra = savA paisAbhAra. rAjAne priyamAnya cho = rAjAnA priyajanomAM mAnya cho, rAjAnA vizeSa mAnItA cho. rAjAdhirAja zreNika sabhA bharIne beTho hate mAMsamAM guddhivALA rAjAne sAmaMta vagere sabhAmAM besanArA hatA te bolyA ke hamaNuM mAMsanI adhikatA hevAthI sastu maLe che. temane bedha devAnA kartavya mATe abhayakumAra teone ghera gayA ane kahyuM ke tame rAjAnA priyajanamAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana adhika mAnya cho tA savA paisAbhAra tamArA kALajAnuM mAMsa rAjAnA ilAja mATe joie che te Ape. paNa koIe mAMsa na ApatAM ghaNuM dhana ApyuM. 79 bIje divase sAmaMtAe sabhAmAM AvatAM vicAryuM ke koIe mAMsa ApyuM haze ne rAjA sAjA thaIne AvyA haze, kAraNa abhayakumAra asatya na kahe. pachI abhayakumAre tene khulAsA karyo ke tamane ahiMsAne dha-zikhAmaNa maLe te mATe ema karyuM hatuM, dhanane DhagalA batAvI abhayakumAre kahyuM ke e savA TAMkbhAra mAMsa sastuM ke mAchuM ? sAmaMtAne kALajAnuM mAMsa ApavAnI vAta sAMbhaLatAM ja pratyakSa bhaya thayA hatA tethI samajI gayA. prabaLa e bicArA prANIonuM cAle aa kahe ke amArA zIMgaDAM joIe teA laI jAe paNa amane jIvatA rahevA do. paNa avAcaka che tethI khelI zakatAM nathI. temane mAtanuM duHkha ApIe e pApanuM kevuM kAraNa che ! te sAMbhaLI sAmaMtAe 'mAMsa na khAvuM' evI pratijJA karI. kAraNa ke mAMsa jIvAthI bhareluM hovAthI abhakSya che, gaMdhAya che, maDadArUpa hovAthI apavitra che ane koi bIjA jIvane mAryA vinA te prApta thatuM nathItelI hiMsAnuM kAraNa hovAthI te moTo adharma che. abhayakumAre prANIone abhayadAna ApavA viSe bhASaNa karyuM tethI sAmaMtAe mAMsa-tyAgamAM lakSa ApyuM, je temane peAtAne AtmAnA parama sukhanuM kAraNuM thayuM. pratijJA karavAthI bhaviSyamAM meAkSanuM kAraNa thAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 mokSamALA-vivecana zikSApATha 31. pratyAkhyAna saMskRtamAM "pratyAkhyAna" zabda che, "pacakhANa" e mAgadhI bhASAne zabda che. khAvuM ke bhegavavuM nahIM, eTaluM ja nahIM paNa e bhaNI citta ja na karavuM te pratyAkhyAna che. AtmAne ahitakArI vastune tyAge te pratyAkhyAna. e vRttine rokavAnI kasarata che. ema karatAM karatAM vRtti rekAya che. cauda pUrvamAM eka pratyAkhyAna nAmanuM pUrva che. temAM pratyAkhyAnanA bheda, tenA aticAra, tene prAyazcitta eTale lAgelA denuM nivAraNa vagerenuM kathana che. pratyAkhyAna karavAne hetu, bIje vRtti na jAya tethI mahA uttama che. vaLI ene hetu bahu vicAra kare te samajAya e sUkSama che. vicAra kare te samajAya ke je badhI kriyAo kahI che te asaMga thaI AtmA bhaNI vaLavA mATe kahI che. pratyAkhyAna na kare te vRtti temAM jAya tethI saMvara na thAya. kAraNa ke tatvarUpe eTale IcchA pAparUpa che ema IcchAnuM yathArtha svarUpa samajIne tyAga na karyo. IcchA - mana - vRtti thAya tethI karma baMghAya. vikalpa thAya tyAM ja karma baMdhAya che. pratyAkhyAna hoya te vikalpa thAya nahIM. vastune samajIne te vastune bhAva na reke te IcchAnuM ruMdhana karyuM na kahevAya. pratyAkhyAna na karyuM hoya tyAM sudhI karma AvyA ja kare. niyama karyo hoya ane bhUlathI - yAda na rahevAthI temAM doSa lAge che te dezane TALavA mahAtmAoe prAyazcitta kahyAM che. je AcArya prAyazcittazAstra bhaNyA heya, temanI pAse prAyazcitta levAnuM hoya che. chatAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 kA na mana , nA ma - - , , , , ke mana ** >> - - , .1. - - mokSamALA-vivecana sAmAnya niyama te ema che ke upavAsa bhAge hoya te bIje upavAsa kare, ekAsaNunA badalAmAM ekAsaNuM kare. bAkI te prAyazcittana ghaNuM bheda guru AjJAnusAra grahaNa karAya che. pratyAkhyAna karavAthI bIje lAbha e che ke thoDI vastuomAM ja ApaNuM mana jAya che, tethI mana avakAzavALuM thAya che. manane bojo ocho thAya che tethI gharma saMbaMdhI sUkSama vicAra paNa karI zake ane azubha vicAra rekAya che tethI mana gharma saMbaMdhI zubha vicAra karI zake. e rIte dharmadhyAnamAM rekAvAthI mana pavitra ane vicArazIla bane che. mana upara AtmAne kAbU Ave tethI ghAreluM kAma karAvI zakAya. mana kAbUmAM na hoya te svaccheda bhaTake. pAchuM vALe te paNa vaLe ja nahIM. mana harAyA DheranI mAphaka jyAM-tyAM pesI jAya che. te niyamarUpI lagAmamAM baMghAya te vaza thAya. pratyAkhyAnarUpI lagAma che tethI mana vaza thAya che. pachI azvanI jema ghArele raste laI javAya che. zubha vicAramAM vAraMvAra rahevAthI mana ekAgra, vicArazIla ane vivekI thAya che. vivekI eTale hitAhitane vicAra karanAra. mana AnaMdamAM rahe te zarIra paNa nIrogI thAya. AnaMdamAM game teTale parizrama kare te paNa thAke nahIM. IcchAo che te kharI rIte roga che. "kAma eka AtmAnuM, bIjo nahi manaroga." AtmArtha sivAya bIjI IcchA hoya nahIM, tethI AtmArtha paSAya tyAM manane AnaMda thAya. abhakSya, - nA .mukhya ja nA kAkA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / mokSamALA-vivecana anaMtakAya, parastrI AdinA niyama pALavAthI AtmAne te lAbha thAya ja che ane tethI zarIra paNa nIrogI rahe che. mArdava padArtho manane avaLe raste dore che. mArdava padArtho eTale suMvALA padArtho, sArA sArA kimatI padArtho, zAtAzIliyuM jIvana idri, mana jene Icche evA manahara mehaka vilAsanA padArtho-suMvALA kapaDAM, svAdiSTa bhajana, kemaLa zayyA vagere--ghaDI ghaDI manane te tarapha laI jAya che, manane avaLe raste dore che. pratyAkhyAna karavAthI mana pAchuM vaLe tethI te vimaLa thAya che eTale mehanA vicAre rekAya tethI mana nirmaLa thAya che. tatva jeNe te kharI rIte mana vaza thAya che. "jJAne bAMdhyuM mana rahe." pratyAkhyAna temAM madadarUpa che. tyAgamAM saMkalpa hoya che ke mAre A pApa nathI karavuM. saMkalpa karyA vagara lAbha nathI. keI rAtre bhejanA na karate hoya teya paccakhANa na hoya te lAbha na thAya. zreNike bhIlanA bhAvamAM mahApuruSanI AjJAthI IcchA rekI te pharIthI anAthImuni maLyA ane tyAM samakita pAmyA. pachI bhagavAna maLyA tyAre kSAyika samakita pAmyA ane tIrthaMkaragotra bAMdhyuM ane AvatI vIzImAM pahelA tIrthaMkara thaI ghaNuM jIvene tArI kSe 1 jAnI AvRttiomAM "mAdakane badale "mArdava" zabda che, tene anusarIne A artha karelo che. mAdaka padArthone sAmAnya artha nazIlI vastuo thAya che ane eno bIjo artha AtmAne mada eTale meha utpanna karAve evA padArtho ema paNa karI zakAya che, tethI ahIM mArdava' zabdano karela artha paNa besI zake che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 * * * * * * mokSamALA-vivecana jaze. icchA rekAya e ja saMvara che. e badhA tapane prakAra che. samajIne paccakhANa karyuM hoya te enuM mana paNa e tyAga karelI vastumAM na jAya. A bhavamAM mAre A pApa nathI ja karavuM, ema jeNe saMkalpa karyo hoya tene enI vAta kare teya na game. keI mAMsa na khAtuM hoya tene mAMsanI vAta paNa sAMbhaLavI na game. sAta vyasanane tyAga e te bahu mukhya vastu che. cerI vagere badhA vyasana nukasAna karanArAM che. tenAM ' paccakhANa karavA gya che. - - * , ana sa .. . - - zikSApATha 32. vinayavaDe tavanI siddhi che. gurune vinaya kare tethI zAstrAbhyAsa thAya, jJAna thAya, tethI virati Ave tethI cAritramoha TaLe, tyAre kevaLajJAna pAmI mekSe jAya. ema vinayathI tattvanI eTale zuddhAtmAnI siddhi athavA mekSa thAya che. caMDALanI strIne kerI khAvAne dehada thayA. rAjAnI rANunA bAgamAM vALavA jAya tyAM be dIThe haze. tyAMthI ja eka eka kerI magAve te caMDALa laI Ave. kerIonI corI karanAranI tapAsa karavA zreNike abhayakumArane AjJA karI. abhayakumAre yuktithI te caMDALane zodhI kADhyo. bAgane mAlika zreNika rAjA kSamA karI zake paNa vidyA zIkhave te kSamA kare. siMhAsana upara rAjAne vidyA sAdhya na thaI. pachI siMhAsana sAme UbhA rahyA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana tyAre vidyA siddha thaI. zreNikanI A kathA bogha levA mATe che. kathAmAMthI badhuM grahaNa karavAnuM nathI. vAta kharI che ke beTI e jarUranuM nathI. jhADa namAvavA vagerenI vidyA mATe prayojana nathI. paraMtu AtmavidyA pAmavA nigraMtha gurune vinaya karIe te kevuM maMgaLadAyaka thAya? vinaya =karmane vizeSapaNe dUra karavA te vinaya. gurune vinaya kare, bIjAne mAna Ape tethI karma chUTe che. vinaya e uttama vazIkaraNa che. "vane verIne vaza kare ema prabhuzrIjI kahetA. "evA mArga vinaya taNo, bhAkhe zrI vItarAga; mULa hetu e mArgane, samaje koI subhAga." vinaya mULa kAraNa che ane viveka eTale AtmajJAna e tenuM kArya athavA phaLa che. gurune AtmapratyayI upakAra che te apekSAe pahelA gurune vinaya karavAnuM kahyuM. munine cAritranI apekSAe, vidvAnane jJAnanI apekSAe, mAtApitAne manuSyajanma pAmavAmAM ane saMsArapratyayI upakAranI apekSAe, bIjA meTA kAkA, dAdA vagere moTAne vayanI apekSAeema badhAne yathAyogya vinaya kare e AtmAne uttama thavAnuM kAraNa che. jIva anAdikALathI rakhaDyo che, tenuM kAraNa mAne che. vinaya kare te mAna ochuM thAya. zikSApATha 33. sudarzana zeTha sudarzana nAmanA eka mahApuruSanI A kathA che. enA nAma pramANe enAmAM guNa hatA. mahAvIrasvAmI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 mokSamALA-vivecana karatAM paNa vadhAre prAcIna kALanI A kathA che. te vakhatamAM aneka patnI karavAmAM deSa na hate chatAM sudarzana zeTha zuddha ekapatnIvratavALe hate, mATe e ene meTo guNa hate. sudarzana gharmAtmA hatuM tethI rANIne paNa upadeza Ape. mAyAkathana eTale jUThI vAte goThavIne pachI rANIe rAjAne kahyuM. rAjA kAnanA kAcA = je sAMbhaLe tenI tapAsa karyA vinA mAnI bese. tapAvelA telamAM TADhA jaLathI bhaDake thAya tema rAjA ekadama kedhAyamAna thayA ane sudarzanane zULInI zikSA pharamAvI. sRSTinA divya bhaMDAramAM ajavALuM che = sAcI vAta aMte prakAza pAme che. sudarzananI mULa vAta-kapilAnA ghaNane ane sudarzanane bhAIbaMdhI hatI. teo banne gharmAtmA hAI eka divasa gharmakathA karatAM beDuM thayuM, tethI kapilAne ghaNuM ghare meDe Avyo. tyAre kapilAe tenuM kAraNa pUchatAM teNe sudarzananAM vakhANa karyAM. kapilAe sudarzanane bhraSTa karavA pitAne ghaNuM mAMdo hovAnuM kahI tene bolAvyo ane lebhAbe, paNa te caLe nahIM tethI te vAta kapilAe abhayA rANIne kahI. rANIe raste jatAM sudarzanane bolAvyA. rANI pAse paNa te caLe nahIM. ekavAra rANIe tenA putro joyA. pachI smazAne kotsargamAM rahelA sudarzanane eka caudaze UMcakI maMgAvyA chatAM na mAnya, tyAre rAjAne kahI zULIe caDhAvarAvyo. tyAM zULInuM siMhAsana thayuM. pachI rAjAe abhayAre ane kapilAne nAka kAna kApI kADhI mUkyAM. teo paTanA AvI rahyAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana ane banAvaTI nAka kAna paheratA hatAM. sudarzana muni thayA. teo vihAra karatA keTaleka kALe paTanA padhAryA. leke temane upadeza sAMbhaLI AnaMda pAmyA, paNa abhayAe ane kapilAe reSa pAmI kAvataruM karI smazAnamAM te munine bALI mUkyAM. e pariSaha sahI sudarzana mekSe gayA. aneka saMkaTa rANIe ane kapilAe ApyAM chatAM aDola rahI mekSe gayA. sudarzana ane sthUlibhadra e bannenAM samAdhisthAna paTanAmAM AvelA che. sudarzana zeTha puruSadharmamAM hatA, tathApi rANInA samAgamamAM te avikaLa hatA. atyaMta AtmabaLe kAma upazamAvavAthI kAmeMdriyane viSe ajAgRtapaNuM ja saMbhave che; ane te vakhate rANIe kadApi tenA dehane paricaya karavA IcchA karI hatI te paNa kAmanI jAgRti zrI sudarzanamAM jevAmAM Avata nahIM; ema amane lAge che." --zrImad rAjacaMdra (488) zikSApATha 34. brahmacarya viSe subhASita brahmacarya eTale AtmAmAM caryA. AtmAne oLakhI temAM ramaNatA karavI te brahmacarya. bRha ghAtu uparathI brahma zabda thayo che. meTAmAM meTa te brahma - AtmA - kevaLajJAnasvarUpa temAM caryA eTale ramaNa karavuM. brahmacaryane sAmAnya artha evo che ke maithuna na sevavuM. subhASita * A paghane artha "nityaniyamAdi pAThamAM pU. prabhuzrIjInA bodhanA AdhAre lIdhela che temaja upadezAmRtamAM paNa pRSTha 243-244 para chapAyela che te vicAravA yogya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana eTale sArI bhASAmAM kaheluM kAvya, sArA vacane. brahmacarya suMdara che ema darzAvavA temAM ruci thAya evuM pada (1) nirIkSa uparathI "nIrakhI" zabda thaye che. yuvAna strIne nihALatAM - jatAM te leza paNa viSayavikAranuM nidAna eTale kAraNa na thAya, tene kASThanI pUtaLI jevI mAne, temAM IcchA na kare, sparza-Indriyane vaza na thAya; e jene abhyAsa heya te bhagavAna jevA che. (2) prazna-pAMca iMdriyanA viSayamAMthI eka sparza viSayane jItye temAM bhagavAna kema kahyA ? uttara-AkhA saMsArane vaza rAkhanAra strI che. tene tyAge te badhuM tyAga thAya. meTA de, laDavaiyA ke rAjA vagere mahAna kahevAtA paNa strIne vaza thaI jAya che. jema mohinInA rUpamAM badhA de, dAna ane zaMkara paNa mohita thaI gayA hatA tema. jyAre devadAnavee maLI samudramaMthana karyuM tyAre chelle temAMthI amRta nIkaLyuM tyAre te levA teo paraspara laDI paDyA. pachI viSNu mohinI nAmanI ati suMdara strInuM rUpa laIne AvyA eTale badhA laDavAnuM mUkI tene vaza thaI gayA. ane tenAmAM vizvAsa mUkI amRta vaheMcI ApavAnuM kAma tene sepyuM. hinIe dAnavene mehamAM nAkhI badhuM amRta dene ApI dIdhuM. evI vaiSNavamAM paurANika kathA che. saMsAra zekasvarUpa che, te strIne laIne Ubhe thAya che. strIne tyAgatAM A saMsAra svarUpa jaNAya che, tethI tyAga karI zakAya che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 mokSamALA-vivecana (3) eka strInI IcchA athavA viSayabheganI icchA jItatAM Akho saMsAra jitAya che. jemake rAjagRhImAM eka kaThiyArAe dikSA lIdhI. tene leke kaThiyArAmuni kahe tethI AcAryo abhayakumArane kahyuM ke amAre vihAra kare che. abhayakumAra kahe; "lekene samajAvIza". pachI hajAra hajAra ratanI traNa DhagalIo bheTa ApavAnI che ema kahI AkhuM zahera ekaThuM karyuM. je agni paTAve nahIM, strIne tyAge ane kAcuM paNa tyAge tene A traNa DhagalA ApavAnuM che ema kahyuM. paNa te mATe keI AgaLa na AvyuM. tyAre abhayakumAre lekene kahyuM ke A muni e traNe muzkela vastu pALe che, mATe temanI helanA karaze te pApa lAgaze. pachI badhA "kaThiyAre kahevAnuM bhUlI gayA. jema rAjAne jItatAM lazkara, zahera, adhikAra vagere badhuM jitAya, tema viSayabheganI IcchA jItatAM Akho saMsAra jitAya che. (4) viSayanA leza aMkura eTale ceDA pariNAmathI paNa jJAna dhyAnamAM vRtti rahetI nathI, jema gheDa madirApAnathI ajJAnI jIvane chAka = mada caDhe che tema. ajJAna = ajJAnI. bhAna vagaranA ajJAnI jIva ja dArU pIe. jene dArU pratye meha hoya te ja pIe, tethI chAka caDhe. nA pInArane te dUrathI ja gaMdhAya tethI pI zake paNa nahIM. (5) vasati, kaLA, Asana, indriyanirIkSaNa, kuDyAMtara, pUrvakIDA, praNIta (ghI, dUgha), atimAtrA AhAra ane bhUSA e navAvADathI vizuddha, sukhadAyaka evA brahmacaryavratane je ghAraNa kare che ane mana vacana kAyAthI je pALe che tenA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ra- mekSamALA-vivecana 89 bhava pachI lavuM eTale thoDA rahe che. A tatva vacana eTale yathArtha vacana che. mAtra upadeza mATe kahyuM che ema nathI. (6) satsaMga jevI uttama vastune niSphaLa karanAra vikArabhAva che. manane vikArI na thavA de, vikAra thAya evuM vacana na bele, kAyAthI bhaMga na kare. ema nirvikAra mana, vANI ane dehathI suMdara brahmacarya athavA ziyaLa nAmanA kalpavRkSane je naranArIo sevaze te anupama svargamekSarUpa phaLane pAmaze. (7) siMhaNanuM dUdha senAnA vAsaNamAM rahe tema brahmacaryarUpI pAtratA hoya te AtmajJAna rahe. mATe he buddhimAne ! tame pAtra thavA mATe brahmacaryane niraMtara se. sarva cAritra vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mekSasaMbaMdhI sarva prakAranA sAghananA jyane arthe "brahmacarya" addabhuta anupama sahAyakArI che, athavA mULabhUta che. " -zrImad rAjacaMdra (hA. naM. 3-19) nAka = nara " * * * * * * zikSApATha 35. navakAra maMtra - maMtra eTale gupta rahasya. gupta rIte kahevAnuM hoya te. maMtranuM phaLa Ave te navAI jevuM heya, camatkAra thAya. maMtrI eTale rahasyanI salAha Ape che. arihaMta-karmarUpI zatrune jeNe haNyA che, cAra ghAtI karma jeNe kSaya karyo che. digaMbaramAM "ahaMta" zabda vaparAya che jene artha "pUjavA gya" thAya che. siddha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90. mekSamALA-vivecana jeNe AThe karma kSaya karyA cheAcArya -je saMyama pALe, paLAve. upAdhyAya - je Agama bhaNe, bhaNave. sAdhu - je ratnatraya Adi mekSamArgane sAdhe. jo = zuddha mAgadhImAM jano che. tethI digaMbaramAM ghaNo saheMtA, namo siddhArga vagere belAya che. je - chaThThI vibhaktine pratyaya che. mAgadhImAM cethIne badale chaThThI vibhakti Ave che. tap= lekamAM. e zabda aMtadIpaka che, tethI pAMcane lAge. lekamAM jyAM jyAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu hoya tyAM tyAM te sarvane namaskAra. bAra guNa arihaMta deva, praNamIje bhAve; siddha ATha guNa samaratAM. du:kha dahaga jAve. 1 AcAraja guNa chattIsa, paMcavIsa uvajajhAya; sattAvIsa guNa sAdhunA, japatAM ziva sukha thAya. 2 ema 108 guNa e navakAramaMtra japatAM smaravAnA che. te nIce mujaba che : arihaMtanA 12 guNa :- (1) azoka vRkSa, (2) surapuSpavRSTi, (3) divya-dhvani, (4) cAmara (5) siMhAsana, (6) bhAmaMDala, (7) duMdubhi, (8) chatra e ATha prAtihArya ane (1) apAya - apagama - atizaya, (2) jJAna - atizaya, (3) pUjA-atizaya, (4) vacana atizaya e cAra atizaya maLI arihaMtanA bAra guNa thAya che. siddhanA 8 guNa - (1) anaMtajJAna (2) anaMtadarzana (3) avyAbAi sukha, (4) anaMta cAritra, (5) akSaya sthiti, (6) arUpIpaNuM, (7) agurulaghutva, (8) anaMtavIrya e siddhanA ATha guNa che. te anukrame jJAnAvaraNIya, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 91 darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya e ATha karma kSaya thavAthI pragaTelA che. AcAryanA 36 guNa - papAMca Indriyane nigraha, brahmacaryanI nava gupti, cAra kaSAyathI mukta, pAMca mahAvrata, "jJAna darzana cAritra tapa vIrya e paMcAcAra pAlana, traNa gupti ane pAMca samiti ema ekaMdara chatrIza guNa AcAryanA che. upAdhyAyanA 25 guNa - 11agiyAra aMga, bAra upAMga, caraNa sitterI ane karaNasitterI e badhA maLI paccIza guNa upAdhyAyanA thAya che. sAdhunA ra7 guNa :- "pAMca mahAvrata, "rAtribhejana tyAga, pAMca Indriyone nigraha, chakAyajIvanI rakSA, bhalebha tyAga, kSamA ghAraNa, 'cittanI nirmaLatA, vizuddha vastrapaDilehaNa, saMyamayegamAM pravRtti (temAM pAMca samiti ane traNa gupti ghAraNa kare ane nidrAvikathAavivekano tyAga kare), akuzala mana-vacana-kAyAne tyAga, "zItAdi pariSaha sahana karavA, umaraNAdi upasarga sahana karavA; ema ekaMdara sattAvIza guNa sAdhunA che. uttamapadamAM sthitane parameSThI kahe che ane e pAMca parama guruo paNa kahevAya che. paMcaparameSTImaMtranuM smaraNa e sarvottama jagadubhUSaNanA satya guNanuM ciMtavana che.' sahajAnmasvarUpa e ja sarvottama jagadubhUSaNane satya guNa che. navakAramaMtra anAdithI cAlu che. keIe na karyo Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana che ema nathI. anAdisiddha eTale anAdithI banele ja che. e pAMce pAtre anAdisiddha che. tenA ja panArA paNa anAdisiddha che. tethI e jApa paNa anAdisiddha che. anAdisiddha pravAhathI che. keI vakhate na hoya ema nathI. e paMcaparameSThInA guNa upara kahyA te vicAravA. emanuM svarUpa, AtmAnuM svarUpa baghAyanuM sahajatmasvarUpa che. emane zuddhAtmAsvarUpane anubhava cheDe ghaNe paNa sarakhe che. zikSApATha 36. anAnupUrvI prazna-- A keSTakamAM ADA avaLA pAMca AMka zuM kAma lakhyA haze ? uttara- manane rekavA. mana pharatuM na rahe te mATe navakAra maMtranA pAMca pada lema vilema eTale ADA avaLI, judI judI rIte bolavA mATe keSTaka athavA kaThAnI racanA sapuruSee karI che. mana jyAM sudhI ekAgra thatuM nathI tyAM sudhI AtmamalinatA jatI nathI. AtmamalinatA =karmara AvyA kare che te rUpa malinatA. pApanA vicAre maTatA nathI = je saMkalpavikalpa thayA kare che te badhA pAparUpa ja che. mananI ekAgratA mATe bAra pratijJA eTale zrAvakanAM bAra vrata vagere aneka mahAna sAghane bhagavAne kahyuM che. vratAdi lIdhA hoya te temAM aticAra na lAge te sAcavavA upaga rAkhavuM paDe. mahAganI zreNIe caDhavA mATe = AtmAmAM sthira thavA mATe. dezacAritra, sakala Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 93 cAritra e badhA AtmAmAM sthira thavArUpa yoga ja che. ekAgratAthI mana sthira thAya che. evo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aNaliMga" maMtra, anAnupUrvI, sAmAyika e badhAmAM nirjarA thAya che, mATe e badhA viSaya sAthe lIdhA che. gharma karatA ghADa eTale gharmakriyA karatAM bIjA vikalpa kare te lUMTAI jAya, pApa bAMdhe. tema na thavA ane ekAgratAne abhyAsa pADavA satpaSae A anAnupUrvInI pejanA karI che. zikSApATha 37. sAmAyika vicAra, bhAga 1 sAmAyika nAmanI kriyA che te viSe vicAra kare che. sAmAyika, pauSadhepavAsa, dezAvakAzika ane atithisaMvibhAga e cAra zikSAtrata sAdhupaNAnI kriyA zIkhavA mATe che. munine jIvanaparyata sAmAyikanI pratijJA hoya che. gRhastha sAmAyikamAM hoya tyAre samabhAvamAM rahevAnI bhAvane kare tethI muni je heya. sAmAyikavrata Atmazaktine prakAza karanAra che. te ke dhodine dUra karI samyakajJAnadarzana pragaTa karAvI samAdhibhAvamAM sthApe che. tethI nirjarA thAya che. ane A vrata, na rAgamAM jAya ke na haiSa kare, evI madhyastha buddhi karAvanAra che. zuddha samAdhibhAva = bAhya samAdhi kare che te artha dUra karavA "zuddha' zabda vAparyo che. samyakdarzana heAya te zuddhabhAva heya te zuddhabhAvamAM sthiratA karavI te zuddha samAdhibhAva - - - - - . * kAna ; * * * * * * kanakanA nAnA- nAnI la, kAkA - - - - - - - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mokSamALA-vivecana che. AtmapariNAmanI svasthatA te zuddha samAdhi che. svasthatA = AtmAmAM sthira thavuM te. sama + AyatIka = sAmAyika sama = rAgadveSathI rahita mekSamArga. Aya = lAbha. Ika = e bhAva. samabhAvathI usanna thate jJAnadarzanacAritrarUpa mekSamArgane lAbha thAya e bhAva jethI Upaje te sAmAyika che. ArtadhyAnamAM huM duHkhI chuM, duHkhI chuM ema pIDAnA vicAra Ave. te ArtadhyAna cAra prakAre cheH ISTaviyega, aniSTasaMga, vedanA ane nidAna raudradhyAna paNa cAra prakAre cheH hiMsA, asatya, corI ane parigraha. e cAra prakAranA pApanA kAryo karavAmAM AnaMda mAnave te raudradhyAna che. (1) kodAdine upazamAve (2) avinaya, tiraskAra, kuvacana vagere choDe (3) mAravuM, ayatApUrvaka halacAla karavuM vagere na kare; ema mana, vacana ane kAyAnA pApabhAvane rekIne sAmAyika kare. mananA pudgala doraMgI eTale caMcaLa, pharatA che. eka sarakhA na rahe. ghaDImAM Ama vicAre ne ghaDImAM tethI UlaTuM vicAre, AkAza pAtALanA ghATa ghaDe. kSetranI apekSAe bhaTake. svarga narakanA paNa vikalpa kare. sAmAyikamAM vizuddha pariNAma eTale zubha bhAva, gharmadhyAnamAM rahevuM kahyuM che. zuddhanA lakSe je zubha bhAva che te vizuddhabhAva kahevAya che. bhUla = ekane badale bIjuM belI nAkhe. vismRti =AgaLa zuM bolavuM te yAda na Ave. bhUlamAM te viparIta belAya ane vismRtimAM aTake. unmAda = vRtti Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 95 kAbUmAM na rahe te unmAda. sAmAyikamAM chuM e bhUlIne ciDAI jAya vagere. sAmAyikanA 32 deze jANyA hoya te te thatA aTake. mananA 10 doSa - (1) avivekaSa - sAmAyikanuM mAhAsya je pahelA phakarAmAM kahyuM che tenuM svarUpa nahIM jANavAthI muhupattI paDilehavI vagere eTaluM ja sAmAyikanuM svarUpa samaje tethI e vikalpa Ave che AthI te keNa taNuM haze? te avivekaSa. sAmAyikavALI dazA ane sAmAyika vinAnI dazAmAM bheda ke che te samajAye nathI tyAM sudhI A deSa lAge. pahelA phakarAmAM kahyuM che tevuM mAhAbhya anubhavyuM hoya te A deSa TaLe. dravyane laIne bhAva thAya che. bhakti, sAmAyika vagere bAhya nimitta che. te jaDe tyAre sAmAyikanA bhAva pragaTe. sAmAyika pratye tucchabhAva te avivekadeSa che. (2) yazovAMchAdeSa - sAmAyika kare temAM sAthe leke vakhANe evI IcchA thAya te yazevAMchASa. (3) dhanavAMchAdeSa - puNya baMdhAze, tethI ghana maLaze; kaSAya rekIzuM vagere karavAthI puNya baMdhAze tethI A bhava ke parabhavamAM sukhI thaIzuM te dhanavAMchAdeva. (4) garvadeSa -- huM sAmAyika karuM chuM, bIjA nathI karatA, leke paNa vakhANe che, mane vidhi vagere AvaDe che ema vicAre, bIjAnuM apamAna kare te garvadoSa. (5) bhayadeSa - huM ghamakuLamAM janmya chuM, sAmAyika nahIM karuM te leke niMdA karaze te bhayadeSa. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana (6) nidAnadeSa - sAmAyikanuM amuka phaLa maLe, sAmAyikanuM phaLa hoya te mane amuka thAo ema Icche te nidAnadaSa. (7) saMzayadeSa -- sAmAyikanuM phaLa haze ke nahIM hoya? evI zaMkA te saMzayadeSa. (8) kaSAyadoSa - sAmAyika kedya vagerethI karavA bese athavA karatI vakhate kethAdi kare. kaSAyane rokavA joIe e na samaje te kaSAyadoSa (avinayadeSa - vinaya e gharmanuM mULa che tethI vidhi vagere karavAmAM guru pratye vinaya ciMtavIne karavuM joIe tema barAbara na kare, khamAvavA vageremAM namrabhAva the joIe te na thAya, gurune vAMdaNa detI vakhate guru pratyakSa che e bhAva lAvI vinayabhAva the joIe, tema na kare te avinayadeSa. (10) abahumAnadeSa- roja karavAnuM che, emAM zuM? ema sAmAnyapaNuM thaI jAya te abahumAnadeSa. zikSApATha 38. sAmAyika vicAra, bhAga 2 manathI jema doSa lAge che tema vacanakAyAthI paNa doSa lAge che. vacana-kAyAnA deSa paNa mana bheguM bhaLe tyAre thAya che. vacananA 10 deSa : (1) kuboladeva - halakuM vacana, pApa baMghAya tevuM vacana bele te kuladaSa. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 mokSamALA-vivecana (2) sahasAkAra doSa - A vacanathI keI hiMsA karavA jaze, ke keIne khoTuM lAgaze, ke meM pApanA tyAganuM vrata sAmAyika lIdhuM che te vrata tUTaze athavA Ane zuM phaLa Avaze ? vagere vicAravA na bhe, paNa keI bole ke tarata javAba belI nAkhe te sahasAkAradeSa. (3) asadAropaNadeSa - beTI vAta bIjAne ThasAve te asadAropaNadeSa. (4) nirapekSadoSa - bhagavAne kahyuM che ema kahevuM che e lakSamAM rAkhyA vinA bele. "AtmA nitya che" ema kahetAM paryAye te anitya che e vAta gauNa rAkhIne balavuM joIe tema na bole te nirapekSaSa. (5) saMkSepadeSa - sUtrane pATha ItyAdika TUMkAvIne bele ane spaSTa uccAra na kare te saMkSepaSa. (6) kalezadeva - citta prasanna thAya tema na bele, keIthI kleza kare te lezadaSa. (7) vikathA - AtmAne bhUlIne bIjI vAte kare, deza, rAja, strI, bhakta ItyAdika saMbaMdhI kathA kare te vikAdeva. (8) hAsyadeSa - keIne khoTuM lAge tevI hAMsI kare te hAsyadeSa. (9) azuddhadeSa - pATha pUnAdhika ke azuddha bele te azuddhadoSa. (10) muNasuNadoSa - bIjA ne samajI zake tema pATha bele te muNamuNadoSa. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 mokSamALA-vivecana kAyAnA 12 deSa - (1) agyaAsanadeSa - sAmAyikamAM te sukhAsana rAkhe. te sivAya vidhi viruddha Asana te agyaAsanadaSa. (2) calAsanadeva - pAtharaNuM vagere Asana pherave te calAsanadeSa. (3) caladaSTideva - Amatema jue te calavRSTi doSa. (4) sAvadyakiyASa - manavacanakAyAnI pAkiyA na reke te sAvadyakiyASa. (5) AlaMbanadeva- pramAda thAya tema bese te AlaMbanadeSa. (6) AkuMcanaprasAraNudeSa - hAthapaga UMcAnIcA kare te AkuMcanaprasAraNadoSa. (7) ALasadeSa - ALasa kare te ALasadoSa. (8) meTanadoSa - AMgaLAM maraDe, TacakA vagADe vagere te manadaSa. (9) maladeSa - khaMjavALe, mela ukheDe te maladeSa. (10) vimAsaNudeSa - anya vicAra karate bese te vimAsaNas. (11) nidrAdeSa - sAmAyikamAM UMghe te nidrAdeva. (12) vastrasaMcanadeSa - TADha vagerenA bhayathI vastrathI zarIra saMkece te vastrasaMkecanadoSa. e batrIsa dUSaNarahita sAmAyika karavI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 Bka : mokSamALA-vivecana zikSApATha 39. sAmAyika vicAra, bhAga 3 vijJAnavettA eTale zAstrAdi vizeSa jJAnane jANanArAee sAmAyikane kALa ochAmAM ochA be ghaDIne TharAvyo che. avadhAna = lakSa. sa + avadhAna = sAvadhAna = lakSapUrvaka, sAmAyikavrata sAvadhAnIthI eTale lakSapUrvaka kare, deze na lAgavA de evA upagapUrvaka ane ekAgratAthI kare te parama zAMti maLe. sAmAyikamAM be ghaDI kAma na hoya te bahu bhAre lAge. viSayamAM rasa paDe te kaMTALo na Ave. gharma vakhate karma baMdhe te bhAre kamI. evA jIve sAmAyika laIne paNa pApavicAra kare. je sAmAyikathI kaMTALe tene pAmara kahyA. evA pAmara jIve sAmAyika sAthe pratikramaNa karavAnuM hoya te paNa lakSapUrvaka karI zakatA nathI. anAdikALathI je sArthaka eTale Atmahita thayuM nathI te be ghaDInI vizuddha sAmAyikathI thAya che. sAmAyikamAM divase niyamathI na besAya te rAtre bese. vidhi-vizuddha sAmAyika lIdhA pachI cAra legassa ke tethI vadhu kAryotsarga karI citta sthira karavuM, pachI sUtrapATha vagere bolavA, vAMceluM ke sAMbhaLeluM manana karavuM. vairAgyanA uttama kAvyo belavAM, punarAvartana karavuM, nUtana abhyAsa kara, keIne zAstrane AdhAre bedha Apa ke sAMbhaLa. e badhuM na bane te keTaleka kALa lakSapUrvaka kAryotsargamAM rika ane keTaleka kALa mahApuruSanA caritra vicAravAmAM reka, kaMI nahIM te maMtrane jApa utsAhapUrvaka kara. paraMtu vyartha kALa kADhave nahIM. jema bane tema upayogapUrvaka, viveka ane utsAhathI, dhIrajathI, zAMtithI (kedAdi Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mokSamALA-vivecana rahita), yatnAthI (32 deSa rahita) sAmAyika karavuM. jema bane tema sAmAyikamAM zAstraparicaya vadhAre. sAmAyika te sabhAvathI eTale hasa, utsAha ane prItithI karavuM. zikSApATha 40. pratikramaNa vicAra prati = sAmuM, kamaNa = javuM. pratikramaNa eTale devanI sAme javuM-SanuM smaraNa karI javuM-hiMsA thaI che ke nahIM evI rIte badhAM kAmo pharIthI joI javAM. kaMI paNa deSa thayA che? ema ApaNe joI javuM ane deSane pazcAttApa kare ema ene artha thaI zake che. arthAta karelA kAme ane temAM lAgelA doSe eka pachI eka yAda karI pazcAttApa kare. ethI pApanuM nivAraNa thAya che ane pharI evA doSe thatA aTake che. vaMditta, aDhAra pApasthAnaka vageremAM pApanuM dahana, TUMka kathana karyuM che. Dagale ne pagale pApa thAya che mATe ApaNe paNa pratikamaNa avazya karavuM. lekene dekhADavA nahIM paraMtu pitAne sugharavA mATe deSane vicAre ke mane pApathI parakamAM duHkha thaze, tethI pazcAttApUrvaka tyAge. paralekabhaya vicAratAMmAna mUkatAM AtmA kamaLa thAya. pitAnA doSa dekhAya tethI bIjA pratye guNagrAhIpaNuM thAya. huM badhAthI adhama chuM, ema mAna rahita thavAya. pazcAttApa karavAthI tyAgavA yogya vastune viveka Avate jAya-samajAtuM jAya. A mane karavA gya nathI ema samajAya. bhagavAnanI sAkSIe vismRta deze yAda karI tene Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 3 ka. 2 -- -- - - - -- - : - * = * - - - - - mAna mekSamALA-vivecana 101 pazcAttApa kare. jANe bhagavAna hAjara hoya ema ciMtavIne pazcAttApa kare. pratikramaNa avazya karavA gya hovAthI "Avazyaka paNa kahevAya che Avazyaka eTale avazya karavA yogya; athavA vaza eTale pAMca iMdrine AdhIna ane avaza eTale iMdriyene vaza nahIM evA arthAt iMdriyajaya karanAra sAthu; temanI kiyA te Avazyaka, ema paNa ene artha thaI zake che. pratikramaNa cha AvazyakamAMnuM eka Avazyaka che. vaLI temAM chaye Avazyaka paNa Ave che. tethI AtmAnI malinatA khase che. jene AtmA nirmaLa kare heya tene pratikramaNa avazya karavA megya che. roja jhADu kADhe teya ATha-paMdara divase jALAM pADe, varase badhuM sAphasUpha kare, tema devasI, rAI, pAkSika, caumAsI ane sAMvatsarika pratikramaNa avazya karavuM joIe. roja nAmuM lakhe chatAM khAtAvahI kADhe, saravaiyuM AkhA varSanuM kADhe tema. devasI rAI bane karavuM joIe. kALadharma eTale maraNa, pratikramaNanI yejanA bahu suMdara che, kAraNa ethI AtmAnI malinatA khase che. jethI AtmA suMdara thAya te janA paNa suMdara che. cha Avazyaka e tenAM mULatattva che. jene munipaNuM pALavAnI IcchA che tene mATe e pratikramaNa taiyArIrUpa che. pAMce pApa choDavAnI IcchA jene che evA zrAvaka pratikramaNa kare che. sAmAyika evI jinanA tavana, vaMdanA, pratikramaNa, kAusa, paccakhANa e chaye Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mokSamALA-vivecana Avazyaka jIvane hitakArI che, bahu uttama che. kAusaga vagerethI jIva dehathI bhinna che ema vicAre tethI zAMti thAya. pratikramaNathI lAbha meLave hoya te jema bane tema dhIrajathI, samajAya tevI bhASAthI, zAMtithI eTale kaSAyarahitapaNe, je pATha belA hoya temAM mana joDAya e rIte ekAgratAthI, yatnApUrvaka eTale kALajIthI, deSarahitapaNe karavuM. be ghaDI manavacanakAyA pApamAM na rokAya evuM sAmAyikavrata lIdhuM che, te sAcavavuM te yatnApUrvaka pratikamaNa karyuM kahevAya. zikSApATha 41. bhikhArIno kheda, bhAga 1 bhikSA + AhArI = bhikhArI. gharmane mATe bhikSA mAge tene uttama kahyA che. mAtra khAvA mATe bhikSA mAge tethI ahIM pAmara-aghama kahyo. kheda e zekane paryAya che. kheda karanArane puruSArtha na hoya. bhikhArIne bhUkhathI laDathaDiyAM khAvA chatAM kaI belAvIne te Ape nahIM. aneka prakAranA kAlAvAlA kare tyAre dayAthI athavA "ahIMthI jAya te sAruM" ema ghArIne keI Ape. jamatAM vadheluM hovAthI nAkhI devAnuM hatuM, evuM eMThavADA jevuM bhejana bhikhArIne maLyuM. "sala jagata te eMThavat " chatAM sAruM lAge che. ema eMThuM chatAM tene sAruM lAgyuM ne pagamAM jera AvyuM tethI AnaMda pAmate pAmate, bhikhArI pAse pAchA bIjA bhikhArI mAMge tethI nagaranI bahAra Avyo. tyAM sAphasUpha karIne potAnuM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana 103 badhuM mUkIne te khAvA beTho. rAjI rAjI thatAM - ghaNuM harSathI pahelA khAdhuM pachI ozIke paththara mUkIne te sUte. peTa bharAtAM UMgha AvavAthI paththara paNa tene sAre lAge. bhikhArIne svapna AvyuM te aNadhAryuM hatuM. janakarAjAne ethI UlaTuM svapna AvyuM hatuM ke pitAnuM rAjya bIjA rAjAe laI lIdhuM ne pite bhikhArI thaI gaye. keI bhIkha na Ape. chevaTe eka ThabakAmAM bhIkha maLI. te laI khAvA beTho. tyAM be sAMDha laDatA laDatA AvyA ne ThIkuM pheDI nAkhyuM tyAre jAge. pachI roja baghA paMDitene pUche ke, "A kharuM ke te kharuM? chevaTe aSTAvake AvI samAdhAna karyuM ke te kharuM te A kharuM ane te cheTuM te A paNa khoTuM.ema aNadhAryuM svapna paNa AvI zake che. 1 + 4 - tana ma ra - 1 : jAma mu ka - rU. 4, 5, 6-: 4.0 4 -5, * * - * * * * * * * * zikSApATha 42. bhikhArIno kheda, bhAga 2 bhavya che ke je A sAMbhaLIne pitAnA pariNAma pheravI zake che. bhikhArInA svapnA jevA saMsAranA sukha anitya che. e manAya te tenI IcchA viramI jAya. AtmajJAna prApta thatAM saMsAranA sukha svapnA jevA lAge. bhikhArInI jema mehAMdha prANIo saMsAranA sukha sAcA mAne che ane bhagavyA jevA gaNe che, pariNAme kheda, durgati ane pazcAttApa pAme che. te bhegavyAnuM phaLa kheda Ave che, tethI buddhimAna puruSo Atmahitane zodhe che. anityabhAvanA bhAvavAnuM kAraNa zuM? te ke saMsAra uparathI prema UThe. pachI kayAM karavuM ? AtmabhAvamAM. AtmA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 mokSamALA-vivecana nitya che, tenuM sukha paNa nitya che, mekSa nitya che. mATe tArA jevI nitya vastune Iccha, prApta kara. "eka samaya te sau samaya" traNe kALa jIvane nAza nathI. zikSApATha 43. anupama kSamA daza yatidharmamAM pahele gharma uttama kSamA che. aMtarzatru - kedAdi SaDaripu - kAma, keba, bha, meha, mada, matsara che. tenA mAthA kApI nAkhe evuM kSamArUpI = taravAra che. taravAra eka ne zatru ghaNuM che. kSamAne mekSane bhavya daravAje kahyo. pavitra AcAra - paMcAcAra, kSamA hoya te ke pavitra AcAranI rakSA karavAmAM kSamA e bakhtara che. samapariNAma rAkhe paNa zuddhabhAva na hoya te mokSa na thAya. zarIranA tala tala jevA kakaDA kare te paNa kaSAya na thavA de, chatAM zuddhabhAva nathI te navaraiveyaka sudhI jAya paNa mekSa na thAya. tethI zuddhabhAve kSamA rAkhanAra manuSya bhavasAgara tarI jAya che ema kahyuM. gajasukumAranuM bIjI paNa ghaNuM kanyAo sAthe sagapaNa kareluM. ahIM semalanI vAta Ave che tethI teTalI ja vAta kahI che. surUpa = sAruM rUpa, AkAra. suvarNa = suMdara raMga. bhayaMkara koi = keIne jotAM bhaya lAge ke zuM karI nAkhaze? gajasukumArane bALI nAkhatAM paNa te semala pAcho na haDyo. smazAna ekAMta jagyA kahevAya che tyAM gajasukumAra ekAgra = eka AtmAmAM ja lInapaNe rahyA hatA. vizuddha bhAva = utkRSTa zubha bhAva ke jyAM zuddhane lakSa che; dehathI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 105 bhinna AtmA che evA gharmadhyAnavALo bhAva. zuddhabhAva sAtamA guNasthAna sudhI alpavAra rahe, zreNImAM niraMtara rahe. samabhAva pariNAmamAM rahyA eTale kiMcit kegha ke dveSa janma pAmyuM nahIM. e kSamAnuM svarUpa che. AtmA sivAya bIju kaMI yAda na karyuM. mA vagere keIne yAda na karyo. temane mana-vacana-kAya gupti hatI. kAyAne halavA na devI te kAyagupti. sthitisthApaka = manane bIjA vikalpamAM na javA de, pitAnI mULa sthiti hoya te sthitimAM rahe, duHkhamAM citta na rAkhe te sthitisthApaka. semalane je ne badhI vAta jANuM paNa gajasukumAre dveSa na karyo, AtmAne kezAdimAM na javA dIdhe, paNa zAMtabhAve vicAryuM. ema aDaga rahevAthI vizuddhabhAva thaye. tyAM pachI zuddhabhAva Avyo. ATaluM badhuM sahyuM te kevI anupama kSamA tenuM suMdara pariNAma mekSa AvyuM. gajasukumAra jeTalI zAMti Avaze tyAre mokSa thaze. bhale upasarga Ave ke na Ave paNa eTalI kSamA zAMti AvyA vinA mekSa na thAya. svabhAva = pitAnuM astitva, pitAne svabhAva. AtmAne mULa svabhAva samabhAva che, temAM Avyo te makSa hathelImAM che, dUra nathI. mekSa AtmAmAM ja che. hathelImAM badhuM dekhAya, levAya, tema mekSa sAta rajaju dUra nathI, atyaMta nikaTa che. "tuM che mekSasvarUpa" nAmAMkita kSamA = prasiddha kSamA. vizuddha bodha kare che = rAgadveSarahita samatAmAM rahevAne nirmaLa bogha kare che. tame ame kaMI duHkhI nathI je duHkha che te rAmanA cauda varSanAM harakhane eka divasa nathI pAMDavanA s, es na ' 1 " -"- - - - ane tenA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mokSamALA-vivecana tera varSanA duHkhanI eka ghaDI nathI ane gajasukumAranA dhyAnanI eka paLa nathI" (45). zikSApATha 44. rAga zramaNa = mokSamArgamAM zrema kare che. sAdhunA arthamAM vaparAya che. gautama--emanA kuLanuM nAma che, emanuM asala nAma iMdrabhUti hatuM. temaja bhagavAnanuM mahAvIra nAma paNa deve ApeluM. emanuM mULa nAma vardhamAna hatuM. aSTApada para caDhe te kevaLajJAna thAya ema gautamasvAmIe sAMbhaLeluM tethI aSTApada para caDhelA, paNa bhagavAna para prazasta rAga hovAthI kevaLajJAna na thayuM. nigraMtha - pravacanane niSpakSapAtI nyAya - karmane jevo svabhAva che teve kahyo che. karma, baghAne sarakhA gaNe che. bhagavAna para rAga paNa aMte heya che. prazasta rAga paNa kevaLajJAna na thavA de. guNavAna pratyene rAga te prazasta rAga che te puNya baMghAve. jJAtaputra =jJAta kuLanA hatA tethI bhagavAna mahAvIra jJAtaputra kahevAyA. anupameya siddhi =ATha siddhi nahIM paNa jene keI upamA nathI evI mokSarUpa siddhi. pAvApurImAM bhagavAna mahAvIra rAtre 12 vAge nirvANa pAmyA. gautama pAsenA nagaramAM bhagavAnanA kahevAthI keI brAhmaNane bodhavA gayA hatA. tyAM rAta rokAI paDhiye pAchAM AvatAM bhagavAnanA nirvANanI vAta sAMbhaLIne teo kheda pAmyA ane virahavedanA thavAthI teo anurAgavacanathI bolyA - jJAnI chatAM ajJAnI jevuM premane laIne bolyA : he mahAvIra ! tame mane sAthe lIdho hota te paNa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana 107 AvavA taiyAra ho, vagere mahane laIne belyA. mohinI eTale meha. pachI lakSa pharyuM ne nIrAga zreNie cahyA. vicAra karatAM teo zeka tajIne nIrAgI thayA tyAre anaMtajJAna prakAzita thayuM. teo divasanA pahelA pahere kevaLajJAna pAmyA. gautamasvAmInuM nirvANa sthaLa rAjagRhI nagarI pAse guNiyAjImAM kahevAya che. sUkSma bodha = sUkSmamAM sUkSma vastu AtmA, te jethI prApta thAya te sUkSma bedha. gautamasvAmInA dRSTAMta uparathI sUma begha e levAne che ke rAga e vastu bahu jherarUpa che. bhagavAna mahAvIra pratye gautamasvAmIne rAga have te kevaLajJAna thavA na dIdhuM; te pachI je vastuo nAzavaMta che ane pratyakSa rAganAM kAraNa che, evA strI putrAdi ane dhana pratyene rAga kevuM anaMta duHkha Ape? narake paNa laI jAya. thaDe paNa vicAra kare te saheje samajAya tevI vAta che. chatAM A mUDha pAmara te vastuone ja pitAne AdhAra ane sarvasva mAnI beTho che. kevI mUDhatA ! rAga ane AtmA be sAthe che. te rAgathI AtmAne bhinna karavA A begha che. gautamane a5 saMjvalana meha bhagavAna para hatuM ane A te tIvra e anaMtAnubaMdhI meha saMsAra parane temaja pAmara AtmAone ! e che ke duHkhadAyaka thAya? rAI ane parvata jevI sarakhAmaNI karI che. rAga hoya te pachI TheSa thAya. rAga lebhane paryAya che. chellAmAM chelle e jAya che, tethI rAga hoya paNa TheSa na hoya ema paNa bane. paNa jyAM rAga na hoya tyAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mekSamALA-vivecana dveSa nathI. rAga mukhya che. enA kSayathI saMpUrNa AtmasvarUpa-mekSa prApta thAya che. zikSApATha 45. sAmAnya manoratha "samAna uparathI sAmAnya zabda bane che. sAmAnya eTale ghaNA jIe-baghA zrAvakee karavA yogya hovAthI sAmAnya. mane ratha eTale bhAvanA. A pAThamAM kahyA pramANe baghAe bhAvanA karavA gya che. "apUrva avasara " mAM apUrva bhAvanA che, pahelA keI divasa na karI hoya evI asAmAnya bhAvanA che. (1) mohinI bhAva = rAga bhAva = kAmavikArane vaza thaIne parastrIne AMkhe vaDe na jouM. parAyA vaibhavane paththara samAna gaNI na IcchuM ane nirmaLa tattva jANavAnI abhilASA rAkhIne lebhane savaLa karuM. AkhuM jagata kanaka ane kAMtAthI lebhAyuM che. e ghana ane viSayane lebha mUkIne nirmaLa tattva jANavAne lebha karuM. ema lebhane same (samArI= savaLe, same) karuM paradhana ne pI e nItinI viruddha che. gharmane pAye nIti che, tethI e banene lebha mUke kazAyamAM lebha karavA jevuM nathI, tema chatAM te kSaya na thAya tyAM sudhI je lebha che tene savaLo kare. jema jema tattvane lebha thAya tema tema lebha savaLe thAya che. pachI para vastu paDI hoya te pathare paDyo hoya tevuM jANe. te kyAre bane ke nirmaLa tAtvika lebha samA (sudhAryo) hoya te. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . samAjanA nAnA karAra mokSamALA-vivecana 109 samAravuM =samuM karavuM. tatva athavA kevaLajJAnane lebhA rAkhIne kAMtA, kanaka vagerene meha tathA lebha choDe. ema samAre eTale jAti palaTAvI nAkhe. mekSamALA mukhya karIne zrAvakone mATe che. dvAdaza vrata eTale bAra vrata ane dInatA eTale nirabhimAnapaNuM ghAraNa karIne svarUpane vicAra karI sAtvika-nirmaLa thAuM. tAmasI vRttimAM pAMce pApa hoya che. pApa na kare chatAM muMjazekhamAM rahe te rAjasI vRtti che. tapa, vrata vagere sArAM kAma kare te sAtvika vRtti che. tAmasI, rAjasI vRtti choDIne sAtvika thAuM, eTaluM ja nahIM paNa svarUpane vicAra karanAra samakitI thAuM. | nema = niyama. kSemaka= sukha karanAra, rakSA karanAra. Ave mAre niyama ke je sukha karanAra ane bhavene haranAra che te mArA aMtaHkaraNamAM akhaMDa eTale khaMDita thayA vinA kAyama rahe athavA he bhavahArI bhagavAna ! mAre A sukha ane rakSA karanAra niyama sadA akhaMDa rahe. (2) ekalA vratathI saMtoSa na mAnuM, paNa te trizalAnA tanaya eTale putra bhagavAna mahAvIre je je svarUpanI vicAraNA kahI che, te mArA manamAM ciMtavI jJAna, viveka ane vicAra vaghAruM, ane haMmezA nava tattvanI zogha karI uttama bodha eTale jJAnI puruSanAM vacanene aneka prakAre uccAruM - bhakti karuM 1. jJAna vaghAruM = jJAnAvaraNIyane kSapazama thAya, zAstrajJAna vadhe, AtmajJAna nirmaLa thAya tema karuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 2. viveka vadhAruM = jaDa cetananA viveka karI jaDanA sUkSma paryaMcA, cetananA sUkSma bhAvA ALakhuM. hitaahitane sUkSmapaNe vicAruM. dareka vAtanuM zuM pariNAma Avaze te vivekathI jaNAya che. kayA bhAvA sArA, kayA bhAvA khATA te jANuM, ane sArA prakAre varte. 110 3. vicAra vadhAruM = vicAraNAnI vRddhi karuM. vicAra vastune jema che tema batAve che. bhagavAnanA vacanA vicAruM. potAnA jIvananA vicAra karuM ke te bahu krImatI che. potAnA AyuSyanA vicAra karuM, nakAmuM na gALyuM. jJAna bhaNIne abhimAna na karavuM. viveka hAya te abhimAna na thAya. jJAna tA viratine arthe che. jJAna pramANe varte. jJAna sAthe viveka, vicAra ane vartana hAya te zAMti thAya. vicArathI viveka Ave. pachI tema varte. navIna navIna vicAraNA karatAM mana ekAgra thAya. vicAraNA na hoya tA mana bhaTakatuM rahe. bhaktimAM khelatAM artha ane tenA bhAva vicAre te| ja mana temAM rahe ane AnaMda Ave. jJAna che te nava tattvamAM vaheMcAya che. ghaNA meTA pustakA e navatattva upara racAyA che. vastunuM svarUpa samajavA mATe navatattva che. AgaLa tattvAvagha" viSe sattara pATha Avaze. je vicAra karyA hAya te koI jijJAsu mumukSu hAya tene kahI batAvavA. vizeAdha = UMDI vRSTithI tapAsavuM. navatattva vageremAM UMDA UtaratAM AkhA vizvanuM sAna thAya. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 - - , ka ke ma aa ' mokSamALA-vivecana prazna karatAM, UMDA UtaratAM saMzaya na kare. game teTaluM UMDuM vicAruM paNa mane jinabhagavAnanA vacanamAM saMzayarUpa bIja na Uge. mane na samajAya te paNa saMzaya na karuM. zrImad rAjacaMdra kahe che ke mAre sadA e ja maneratha che tene tuM ghAraNa kara ke jethI apavarga eTale mokSane utAru - musAphara thaIza. mithyAtva kSaya karI mokSane musAphara thaIne avazya mekSe jaIza. zikSApATha 46. kapilamuni, bhAga 1 rAjyanA AbhUSaNarUpa = pahelAnA vakhatamAM nagarImAM sainya vagerethI zobhAnI jema meTA paMDitathI paNa zebhA manAtI. keI navA paMDita Ave tenI sAthe vAda karI harAve. paradhAma gayA eTale mRtyu pAmyA, paraleka pAmyA. kapila vizeSa vidvattA pAye nahete = thoDuM bhaNele, vAMcatAM karatAM AvaDe evuM. brAhmaNanI pUMjI keTalI hoya? je mAe ApI te khAIne pUrI karI. zAstrIya padavI eTale zAstrInI padavI. moTI uMmare bhaNavA gaye tethI bhaNavAnuM ghaNuM hoya ane vakhata ocho maLate, tethI barAbara bhaNI zakti na hatuM. tethI eka gRhastha tene mATe bhejananI goThavaNa eka vidhavA brAhmaNane tyAM karI dIdhI. zikSApATha 47. kapilamuni, bhAga 2 kalyANa thavAmAM kevAM aMtarAya che? yuvAvaya ane strI sAthe ekAMta aniSTa che. letALa = jaMjALa. saMsAra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mokSamALA-vivecana kema calAve vagerenI kapilane vizeSa mAhitI na hatI. adharAta bhAgatAM = madhyarAta vItyA pachI. samakSa = samaakSa = AMkhanI sAme. tarakhaDa = triSa, khaTapaTa. | mAruM mana haju sthira thayuM nathI! kevaLajJAna thayuM tyAre sthira thayuM ! zikSApATha 48. kapilamuni, bhAga 3 bhraSTatA =nAlAyakI. gharyo raheze = aTakI jaze, paDyo raheze. gaLakAM khAdhAM = pANImAM DUbele mANasa pANI meDhAmAM pese tyAre gaLakA khAya, DacakaDacaka thAya . tRSNa che tethI ja saMsAra che. vidyA letAM viSayamAM paDyo, tethI rAjA pAse mAMgavA AvavuM paDyuM e rUpa upAdhimAM paDyo. ema eka upAdhimAMthI A saMsAramAM anaMta upAdhi veThavI paDe che. tRSNAne tyAga karyo, te sAthe saMsArane tyAga thaye. ghana, strI, mA vagere badhuM choDyuM tyAre mekSanA bhAva thayA. satya saMtoSa = samakita sahita lebhane abhAva. vivekazIla = hita ahitane tarata samaje tevuM. tRSNaIcchA jeTaluM maLe ke tarata cAhanAne vadhArI de. saToDiyA vagere jIte tema tema vadhAre meLavavA jAya. saMteSathI ja IrachA rokAya che. tRSNa AkAza jevI anaMta che. jema AkAzane aMta nathI tema tRSNa vadhe tyAre tene aMta nathI. tRSNa ane lebha eka ja che. jyAre lebha jAya tyAre nirmaLatA thAya che. - kapilane tRSNA TaLI te kevaLajJAna thayuM. rAjya joItuM nathI, tenI sAthe saMsAra paNa joI nathI ema vivekI maLe ke nA maLavavA anaMta che. te Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nara nArAja . ai - - mokSamALA-vivecana 113 thaI gayuM. grahaNa karavAnI buddhi hoya tyAM sudhI AvaraNa thAya che ane mUkavAnI IcchA thAya tyAre badhAM AvaraNa khasavA mAMDe. viveka Ave te pachI AtmavicAra Ave. apUrvazreNi = kSapakazreNi, pUrve kaI vakhate nathI thayA evA bhAvanI zreNi vivekapUrvaka vicAratAM AtmAne zAMta bhAva, lAyaka bhAva thavAthI kSapakazreNi thaI ne kapilane kevaLajJAna prApta thayuM. zikSApATha 49. kUNAnI vicitratA (1) sArA adhyAtma arthamAM "dInatA eTale pitAne sapuruSane dAsa mAne ane atyaMta vinaya ghAraNa kare. paNa ahIM te "dInatA" eTale garIbAI ema laukika artha che. garIbane dareka pratye potAnI dInatA lAge ke huM garIba chuM. garIba hatuM tyAre ema thayuM ke paTela thAuM te sAruM. tAkI = bahu tIvra IcchA hoya tyAre tAkI kahevAya; kyAre e thAuM? ema rAtadahADo vicAre. paTela = mukhI vagere kahevAya, paNa paisA na hoya, majUrI karI khAya. hAthe kAma karavuM paDe. sAthe lagI jamIna hoya te pATa kahevAya, te uparathI pATIdAra, pATila athavA paTela kahevAya che. pachI paTela thaye tyAre zeThanA jevuM nathI tethI zeTha thavAnI IcchA karI. zeTha = zreSTha uparathI zeTha. zeThane tyAM paisA heya tethI tene tyAM nekara vagere heya. zaheramAM paMkAya e nagarazeTha thaye tyAre maMtrI thavAnI IcchA karI. maMtrI = rAjyanI gupta vAta jANe, rahasyane jANe. maMtrIne paisA sAthe rAjanuM mAna vagere maLe e thaye paNa teya tene Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mokSamALA-vivecana saMtoSa thaye nahIM ane rAjA thavAnI IcchA karI. nRpa = nRpati eTale manuSyanA pati, pALanAra, rAjA. rAjAne devanI ArAdhanA karavI paDe tethI deva thavAnI IcchA karI. deva thaye tyAre zaMkara = mahAdeva = iMdra thavAnI IcchA karI. AvI rIte mAne ke he rAjacaMdra! e dene paNa deva iMdra thaye, te paNa tenI tRSNAne pAra rahyo nahIM. meTa iMdra thAya te paNa tRSNa vadhe paNa ghaTe nahIM. (2) vRddhAvasthAmAM zarIra sukAI jAya, cAmaDI labaDe, karacalIo paDI jAya. dAMta paDI javAthI gAlamAM khADA paDI jAya. vALa ghaLA thatAM thatAM badhuM mAthuM ghaLuM thaI jAya. suMghavuM, sAMbhaLavuM, dekhavuM vagere badhI indriyanI zakti ochI thaI jAya. dAMta AvaLI eTale dAMtanI paMkti kharI jAya-paDI jAya athavA dAMta saDIne khavAI jAya, tethI cAvI zakAya nahIM. keDa vaLI jAya, TaTAra besAya nahIM. hADa zaktirahita thaI gayA. paga paNa dukhe. aMgaraMga eTale aMganI zebhA hatI te jatI rahI. UThavAnI Aya eTale zakti jatI rahI tethI lAkaDI levI paDI. he rAjacaMdra! ema yuvAnI badhI nAza pAmI chatAM paNa A zarIra mAruM che evI mamatA na gaI. (3) jIvane game teTalA duHkha paDe te paNa AzA jatI nathI. game teTaluM devuM hoya te paNa pharI paisA Avaze ne devuM TaLaze ema AzA rahe che. game teTaluM regI zarIra heya te paNa sArA thavAnI AzA rAkhe. purapati eTale rAjA paDe te bIje jaIne sukhI thaIzuM ema mAne. Akhe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 115 divasa mahenata kare te paNa peTa pUruM bharAtuM na hoya. pitR = pitA, paraNuM = strI vagere aneka prakAranA ghaMgha = tophAna kare. putra-putrI badhA savArathI sAMja sudhI khAuM khAuM arthAta khAvAnuM vagere mAMga mAMga kare, pajave; paNa gharamAM paisA nathI te samaje nahIM. he rAjacaMdra! teya jIva jhAjhA dAvA = AvuM dukha chatAM paNa huM pati chuM, bApa chuM, kuTuMba pALuM chuM, meTo chuM ema jhAjhA dAvA kare, meTAI mUke nahIM. ATalI badhI jaMjALathI duHkhI thata heya te paNa kuTuMba vadhAravAnI tRSNa vagere ghaTe nahIM. chokarAM paNa, Dese DesI hoya tyAre bhAva na pUche paraMtu pachI lekamAM sAruM dekhADavA kANu kADhe. () chelle divase zuM thAya? te kahe che. maraNa ghaDInI vAta che. maraNa vakhate bolAtuM na hoya ane jIvanadIpaka eTale AyuSyarUpI dI kevaLa jhAMkhe paDI gayuM hoya arthAt badhI zaktie maMda paDI gaI hoya, pAsya pheravAya nahIM. evI chellI sthiti joIne, bhAIoe ema kahyuM ke have bhAInI TADhI mATI thAya te sAruM. TADhI mATI = jIva dehamAMthI nIkaLI jAya tyAre zarIra ThaMDuM thAya che. mATI eTale zarIra. A sAMbhaLI hAthane haLAvIne DesAe khIjIne jaNAvyuM ke besa, bolyA vinA besa, ane tArI caturAIne bALI nAkha. bALa eTale bALI nAkha. zrImad rAjacaMdra kahe che, juo te kharA, A AzApAza ke che ke jIvana pUruM thAya te paNa A deha mAre che evuM mArApaNuM-mamatA jatI nathI ! tene pahelethI choDavI ja. joIe. AzAne pAza teDavA jevuM che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana eka ke aneka jIvAmAM je tRSNAnA vikalpo thAya che, te sarvanA sAmAnya citAra A kAvyamAM ApyA che. taraNA othe DuMgara re, DuMgara koI dekhe nahIM.' e taraNuM zuM? kevuM haze ke jethI DuMgara na dekhAya ? tRSNA e ja taraNuM che, tethI AtmArUpI DuMgara dekhAtA nathI. eja 116 zikSApATha 50. pramAda pra+mad. pra = prakRSTapaNe, mak = cUkI javuM. AtmAnA lakSa cUkIne bIjA kAmamAM pravartavuM te pramAda che. dharmanI anAdaratA = dharmanuM abahumAnapaNuM, dharma sArA che e bhAva nahI te anAdarapaNuM. unmAda = atyaMta bedarakArI, gharmanI kaMI paDI ja na hAya, chakI gayA hAya te unmAda. ALasa = gharma karavAmAM ALasa, dharma koNa kare? dharma karavA Avyo hAya tAya ALasa kare ane kaSAyamAM pravarte. e badhAM lakSaNA pramAda sUcave che. uttarAdhyayana sUtramAM kramapatraka nAmanuM dazamuM adhyayana che tenI pahelI gAthAmAM jhADanuM pAkuM pILuM pAna paDatAM vAra lAgatI nathI ane bIjI gAthAmAM DAbhanI aNI para paDelA jaLanA biMdune jema paDatAM vAra lAgatI nathI tema manuSyanuM AyuSya pUrNa thatAM vAra lAgatI nathI ema kahyuM che. dareka gAthAnI cethI lITI mAM poyama mA vamAge" che. mahAvIra bhagavAne gautama gaNadhara jevA cAra jJAnanA ghArakane paNa upadeza ApyA che, ke he gautama ! eka samaya paNa pramAda kartavya nathI, kAraNa ke kSaNabhaMgura che. lIdho ke Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 117 leze ema thaI rahyuM che = tarata maravAnuM hoya tA 'lIdhA' kahevAya, ane gheADI vAra pachI maravAnuM hAya tA leze' ema kahevAya, paNa vahelA ke moDo jhaDapI leze. ema jALa thaI rahI che eTale kALazikArI badhe pravRttamAna thai rahyo che. AtmavicAra kartavyarUpa dharma kahyo che te pramAdathI rahI jaze. mATe bilakula pramAda na karavA. "samartha goyama mA mAle" e vAkyanA kRpALudeve e artha karyo che. 1. avasara Avyo che te cUkIza nahIM, meAkSanuM kAma karI le. 2. samaya samaya AtmAne bhUlI jAya che te ja bhAvamaraNa che. samayanuM mApa pudgala paramANuthI thAya che eTale AkAzanA eka pradezathI tenI joDenA khIjA pradeza para paramANune caMdra gatithI jatAM je vakhata lAge tene samaya kahe che. zo + thama = mana tathA iMdriyAne saMyamamAM rAkhanAra. gautamane kahyuM che te ApaNane ja kahyuM che. pAse ja kALa AvIne UbhA che ema vicAravA kahyuM che. lIdhe ke leze ema samaje te pramAda na kare. pramAda kevA prakAre dUra karavA ? je tene dUra karavA taiyAra thayA che te zuM kare che ? (1) ati vicakSaNa puruSA -evA jJAnI munie saMsAranI sarva upAdhi tyAgIne ahArAtra dharmamAM sAvadhAna thAya che. teo pramatta apramatta guNasthAnamAM hoya che tyAM jarA pramAda kare te pramattathI paNa nIce cAlyA jAya. rAtadeivasa vItarAganI AjJAmAM ja manane bAMdhI rAkhe che e tA jANe sarvotkRSTa gaNAya. munitA AtmabhAvamAMsAya jAgrata rahe. 'niraMtara Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mekSamALA-vivecana AtmavicAra karI muni te jAgrata rahe pramAdane sarvathA bhaya che, apramAdIne kaI rIte bhaya nathI." (pa69). (2) vicakSaNa puruSe - dezavirati zrAvaka ke jemaNe gharane tyAga karyo nathI evA mumukSu ke tIvra mumukSu, te niyamitapaNe rAtridivasanA amuka kALamAM sAmAyika vagerethI niraMtara dharmadhyAnamAM rahe che. AtmakartavyamAM bhUla na AvavA de tethI vicakSaNa kahyA. te avasare avasare eTale ke mahApuruSoe je jJAnaprApti arthe AThama, caudaza vagere tithio, paryuSaNa, divALI, jJAnapaMcamI vagere parve niyata kyAM che te parva divasamAM sAmAyika, pratikramaNa, pUjana, bhakti, vAMcana vagere je kiyA upadezI che, temAM jAgrata upayoge jeTale samaya maLe teTalAmAM te kriyA ullAsa ane AnaMdapUrvaka kare che. temaja banatA prayatna A baLatI lAya jevA saMsAramAMthI ghaNe vakhata gharmakartavya mATe bacAve che, te vicakSaNa kahevAya. (3) mUDha puruSe - jene meha vizeSa che tethI gharma pratye mUDha bebhAna jevA che. teone samayanI kaMI paDI nathI. teo amuka vakhata khAvAmAM, amuka vakhata kamAvAmAM, amuka vakhata UMghavAmAM ane bAkI kaMI vakhata rahe te cAra prakAranI vikathA tathA raMgarAga eTale majazekha vageremAM gumAvI de che. tethI teone agati ke jyAM gharmakartavya na thAya evI gatimAM javuM paDe che. mATe ApaNe ApaNe vicAra karavAne che ke ApaNe kevA thavuM che? ati vicakSaNa thavAnuM che, paNa vartamAnamAM eTale saMga na bane te te draSTimAM rAkhIne vicakSaNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *, * T' ja ' nA nA mokSamALA-vivecana 119 thavAne puruSArtha karavAne che. yatnA eTale bAhyapravRtti karatAM sAvadhAna rahevuM. kiyAmAM bhUla na Ave te yatnA che. te dravyadharmarUpa che. ane upayoga eTale jJAnadarzanacAritrarUpa upayogathI bhAvagharma thAya che. 20 ghaDI = 8 kalAka ghaNuMkharA leke nidrAmAM gALe che. rAtre 10 thI 6 sAmAnyapaNe nidrAkALa hoya che. bAkInI 40 ghaDI upAdhi, TelaTappA vageremAM gALe che, mUhanA jevuM pravartana thAya che. moTA bhAganA mANase hAlamAM A pramANe vakhata gALe che. temAMthI be cAra ghaDI je gharmakartavya mATe kADhe te enuM pariNAma ghaNuM sAruM Ave. paLa e amUlya cIja che. manuSyabhavamAM bhAva caDhe te eka paLamAM samakita thAya, eka paLamAM kevaLajJAna thaI jAya. bhAvanI balihArI te era che! eka paLa vyartha evAthI eka bhava hArI javA jevuM che" - eka paLane pramAda karavAthI kevA karma bAMdhI le? narakAyu vagere baMdhAI jAya te pachI saMyama Adi karI zake nahIM. kuMDarika ne puMDarikanuM vRSTAMta che. kuMDarike keTalA kALanuM cAritra eka rAtrimAM beI nAkhyuM! ema tatvanI draSTie siddha che= eka paLa vyartha khovAthI eka bhava kevI rIte hArI jAya-bagaDI jAya ? eka paLamAM ja beTo nirNaya kare tethI bhava hArI jAya. samyaka darzana thAya evuM hoya te paLa pramAdamAM jAya che te bhAva aTakI jAya; tethI bhava hArI jAya ema bane che. e tatvanI draSTie eTale AtmAnA bhAvanI apekSAe satya che. eka bhAva sAro Avyo te AtmA AgaLa vadhe ane - A nAnaka Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 mokSamALA-vivecana eka bhAva bagaDyo te aTakI jAya. sAmAnya buddhithI A vAta na bese paNa AtmAne vicAra kare te samajAya. lava satsaMgathI tarI jAya che. ane cUkyo se varSa jIve tema paLapaLane hisAba che. A manuSyabhavane avasara Avyo che, temAM samakita pAmavAne avasara Avyo che, munipaNuM pAmIne kevaLajJAna karI levAne avasara Avyo che. mATe e avasara cUke nahIM. zuM karavA Avyo che ne zuM kare che? e vicArI pramAda taja. zuddhabhAva thavAnA kAraNarUpa zubhabhAva jethI thAya te vizuddha gharmakartavya che. temAM kALa gALatAM zuddhabhAva prApta thAya te te paLa amUlya che. ethI AtmA AgaLa vadhatAM makSa pAme ane pramAda kare te te bhAva aTakI jAya. eka paLa pramAda karIe ane te ja vakhate je AyuSya baMdhAya te nIcI gati baMghAya ane pachI paDatAM paDatAM nigeTa sudhI pahoMcI javAya che. AyuSya kayA vakhate baMdhAya e te ApaNane khabara nathI mATe ApaNI dareka paLa jJAnInI AjJAe gaLAya te adhogatie na javAya. jema TapAlI keI paNa kAgaLa chApa mAryA vagara javA na de, tema ApaNe paNa dareka paLamAM "smaraNanI chApa mArI ja levI ke jethI pachI pastAvAnuM na thAya. zikSApATha 51. viveka eTale zuM? satyane satya ane asatyane asatyarUpe samaje tene jJAnIe viveka kahe che. vyavahAramAM - AvakAra Ape vagere DahApaNathI varte tene "viveka kahe. viveka e jJAnane bheda che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . + +.. .. + * + + * * * * - - kAja - * * * * mokSamALA-vivecana 121 zreyaskara eTale hita karanArA AtmAne oLakhavAne dI viveka che te jJAnaprakAza kahevAya che. je jJAnathI AtmAne oLakhe, AtmAne AtmA jANe ane dehane deha jANe te viveka che. dehane AtmA mAne te ajJAna, aMdhakAra athavA aviveka che. viveka vaDe gharma Take che eTale viveka prApta thAya te dharma jAya nahIM. satya eTale vastu jema che tema ane asatya eTale vastu hoya tethI viparIta laghu ziSya - ziSya nAnA hovAthI vivekanI temane khabara nathI. "mahArAja zabda mAnArthe che. dravyapadArtha = jaDa padArtha. bhAvapadArtha = cetana, AtmA. satyabhAvapadArtha eTale jJAnadarzanarUpa zuddha AtmA. ane asatyabhAvapadArtha eTale ajJAna adarzanarU5 athavA mithyAjJAnadarzanarUpa azuddha AtmA. mithyAtvane kAraNe ajJAna adarzana thavAthI, AvaraNa AvI javAthI te zuddha AtmA jaNAtuM nathI. satya che te asatyathI gherAI gayuM che, viparItatA thaI gaI che. jJAnanuM ajJAna ane darzananuM adarzana thaI gayuM che tethI AtmA che chatAM avivekane laIne na jaNAya. avaLI bhAtane savaLI mAne tema pite viveka mAne chatAM hoya aviveka. mati-vizvama thaI gayuM che. tethI parIkSA karavI bahu durlabha che. jJAna che ke ajJAna che te jaNAtuM nathI. A zAstrIya vAta kahI. have vRSTAMta ApI spaSTatA kare che. aviveka che tethI saMsAranA sukhamAM mohinI che. saMsArane amRta je gaNya e aviveka che. saMsAra kaDa che, kaDavA phaLane Ape che. saMsAranA sukhe bhegave tethI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 mokSamALA-vivecana narake jAya. tene sArAM gaNe te aviveka che. saMsAra jhera je lAge te vairAgya che. saMsAranA auSadharUpa te vairAgyane kaDe gaNe te aviveka che. bhAvaamRtamAM AvavuM eTale jJAnadarzanamAM AvavuM enuM nAma viveka che. viveka e. kevI uttama vastu che ! ajJAnanuM jJAna karI nAkhe evI AzcaryakArI vastu che. viveka gharmanuM mULa che. e hoya te pachI gharmavRkSa vadhe. viveka vinA jJAna jJAnarUpe na oLakhAya, zIla zIlarUpe na oLakhAya, gharma gharmarUpe na oLakhAya, tatva tattvarUpe na oLakhAya ane tapa taparUpe na oLakhAya. zikSApATha para, jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyA? AgaLa zikSApATha 18, 19, 20 mAM saMsAra saMbaMdhI sAmAnya kahyuM che. have vizeSa kahe che. damaya= saMsAramAM sukha mATe kaMI kare ane pariNAme duHkha Ave tyAre kheda thAya che. duHkhamaya = saMsAramAM sukha mATe prayatna karAya che paraMtu dukha maLe che. avyavasthita = keIne khAvApIvA, paheravAoDhavAnuM ThekANuM nathI ane keIne DhagalAbaMdha kapaDA vagere hoya che. Ama saMsAramAM badhuM avyavasthita che. A saMsArane Izvare banAvyo hoya te badhuM vyavasthita hoya, paNa tema nathI. saMsAramAM Ama karavAthI Ama ja thAya e cokkasa niyama nathI, tethI avyavasthita che. jema ke paisA hoya te sukhI ja hoya e niyama nathI. tene paNa keTalAya duHkha hoya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : ... . . . ... ** *-- - mokSamALA-vivecana 123 caLavicaLa = kaI karIne ThAma besavA na de, cittane sthira na thavA de. saMsAramAM rAga thAya ke dveSa thAya, ratiarati thayA kare, tethI caLavicaLa che. anitya = saMsAramAM eka ne eka avasthA na rahe; bALaka yuvAna thAya, pachI vRddha thAya ema eka janmamAM paNa badhI avasthAo phare che, tethI anitya che. saMsAra Ave ne Ave rahevAne che e apekSAe zAzvata che, paNa ahIM vairAgya thavA mATe vicAravA paryAyanI apekSAe azAzvata kahyo che. ghaNe lAMbe vicAra karIne A badhuM kahyuM che. anaMtabhavanuM paryaTana = saMsAramAM eka bhava cheDIne bIje, bIje choDane trIje ema anaMtabhavanuM paryaTana thayA kare che. tene vicAra karatAM kheda Ave te "bhave kheda che. anaMtakALanuM ajJAna = ajJAna anaMtakALanuM che te ja duHkhanuM mULa che. anaMta jIvanane vyAghAta = anaMta jIvana te siddhaparyAyarUpa che. te AtmAnuM vAstavika jIvana che. te janmamaraNathI haNAI rahyuM che eTale tene tyAghAta thaI rahyo che. anaMta maraNa = samaye samaye maraNa thaI rahyuM che. anaMta deha eka pachI eka chUTe e anaMta maraNa dravyathI che. ane samaye samaye potAnuM svarUpa bhUlI jIva bIjA bhAva kare te anaMtamaraNa bhAvathI che te bhAvamaraNa kahevAya che. anaMtakALathI evuM cAlyA kare che mATe anaMta kahyuM. saMsAranuM svarUpa zuM? bhamavuM paribhramaNa karavuM te saMsAra che. anaMtabhavanuM paryaTana cAlu che. * iMdravAraNa phaLa = uparathI suMdara dekhAya paNa khAvAthI AMtaraDA kApI nAkhe, maraNa kare evuM phaLa. dekhAtI = bhUlI bhAvathI saMsAra nIkALathI e Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mokSamALA-vivecana sAcI nathI evI. mohinI - moha pamADe tevI racanA, maha karma. taTastha lIna = bebhAna, jaDa je, stabdha, kazuM karI zake nahIM e. saMsAranI moha pamADe tevI racanA, uparathI suMdara lAge che temAM lIna thavAthI AtmA stabdha, bebhAna je banI tyAMthI khasI zakatuM nathI. tenuM phaLa zuM Avaze ane vicAra karI zakatuM nathI. e jevuM = saMsArane mehajanita sukha jevuM. "ne mAruM e mohinI (meha) ne maMtra che. e saMsArane sAce manAve che. vairAgya Ave te badhuM beTuM anitya lAge, tyAre jJAnI puruSanAM vacana sAMbhaLe te sAcuM sukha samajAya, ema ne ema samajAya nahIM. jJAnI para vizvAsa hoya te saMsAranuM sukha duHkharUpa manAya. jagatanA IndriyAdinAM sukhane jJAnIe kSaNabhara paNa sukharUpa kahetA nathI. mehanA vikalparUpa saMsAra che te duHkharUpa che. saMsAranI tala jeTalI jagyA paNa jhera eTale meha-rAgadveSa vinA rahI nathI. pitAnuM svarUpa bhUlI jAya che e ja jhera che-maraNa che. mehanuM atyaMta duHkha samajAvA jheranI upamA ApI che. saMsAramAM badhuM ja jhera jevuM lAge te kyAMya janmavAnuM mana na thAya, nahIM te kyAMka janmavAnI IcchA thAya te te niyANuM che. te meha kaho ke jhera kaho, te cakravartIthI bhUMDa sudhI saMsAranA sarva prANImAM che. cakravartIthI bhUMDa sudhI mehanI apekSAe saMsAranAM sarva prANuM sarakhAM che, e vAta ati sUkSma vicAre jaNAya. bhAvanI apekSAe tapAse te sarakhuM che. dravyathI cakravartI puNyazALI, samartha che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 25. mokSamALA-vivecana cakravartI zlAghApuruSa eTale prazaMsA karavA gya zalAkA puruSa che. paNa je tyAga na Avyo te sAtamI narake jAya. bhUMDathI paNa vadhAre duHkha pAme. cakravartI paNAnuM puNya bAMghatI vakhate samyaktva sahita hoya tethI kalAghApuruSa kahevAya che. eka be bhava ke ghaNuM bhava karI chevaTe mese jAya. mahAvIra svAmInA jIvana cakravartI thayA pachI paNa ghaNuM bhava karavA paDyA. samakti thayA pachI paNa vadhumAM vadhu ardhapudgalaparAvartana paNa thAya che. samakita vame tethI ghaNe kALa bhame. keI AkhI bAjI jItIne pachI hArI jAya tevuM thAya. saMsAramAM uttamamAM uttama padavI cakravartInI che, temAM paNa keTaluM duHkha rahyuM che? rega, vRddhAvasthA ane maraNa temAM paNa rahyAM che. cakravatInuM sukha te sukha nathI te pachI bIje sukha zA mATe gaNavuM? ghaNuM vicAra karatAM jJAnI puruSone lAgyuM ke saMsAramAM anaMta kheda, anaMta zeka ane anaMta duHkha che. ema jIvane lAge che saMsAra tyAge ane tenA phaLarUpe pharIthI evA saMsArasukhanI IcchA na kare ke devalokamAM te sukha haze ne? ema tyAgIne pachI enI IcchA kare te pAchuM vALI joyuM kahevAya. "e A A tyAguM' ema vicAre te paNa pAchuM vALI joyuM kahevAya. saMsAramAM sukha mAne che tyAre ja munipaNuM choDI de che. saMsAramAM kyAMya sukha che ja nahIM. pharI saMsAra sevavAne bhAva ja na kare. saMsAramAM duHkha jANe te pachI ene na Icche. rAyaNadevInA kahevAthI pAchuM vALI joyuM te bhAI nAza pAme. saMsAramAM sarvatra dukha ja che. saMsAra e duHkhane dariye che. devalekamAM * * * * Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mokSamALA-vivecana paNa UnA ghI jevuM, baLatarA karAve evuM sukha che. tethI kharuM sukha saMsAramAM nathI. A pAThamAM saMsAra, zarIra ane bheganuM varNana karyuM che. tene vicAra kare te vairAgya Ave. vairAgya zA mATe che ? e anaMtasukha-mokSamAM laI janAra utkRSTa bhUmi che mATe. vairAgya hoya te sIdhA mokSe jaI zakAya. zikSApATha 53. mahAvIra zAsana bhagavAna mahAvIranuM mULa nAma viddhamAna hatuM. mahAvIra nAma deve ApeluM. eka vAra deva nAga thaIne Avyo tyAre badhA chokarA DarI gayA, paraMtu viddhamAne tene pakaDIne phekI dIdhe. pachI deve rAkSasanuM rUpa lIdhuM tyAre eka muThThI mArI tene zaktihIna karyo, tethI te deve bhagavAnanuM nAma mahAvIra pADayuM. Indra bhagavAnanA vakhANa karyA tethI te deva parIkSA karavA Avyo hate. pachI teNe kahyuM ke jevuM sAMbhaLyuM hatuM tevuM ja baLa che, vaghAre che paNa ochuM nathI. zAs = zikhAmaNa ApavI. mahAvIre upadeza karyo e ja zAsana che. je emane upadeza mAne te emanI prajA. zAsa uparathI zAstra. bhagavAnane upadeza jemAM hoya te sazAstra che. zramaNa eTale mokSane mATe puruSArtha karanArA sAdhu. nirvANa = vAna eTale varNa, rUpa, tethI rahita thavuM - arUpI thavuM te nirvANa athavA makSa. zreNika rAjAnA ja rAjyamAM magadha dezamAM kSatriyakuMDa nagara hatuM. nAnA rAjya svataMtra Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 127 jevAM hatA. rAjA thayA pahelAM zreNika tyAM gayelA. mahAvIranAM cakravatInAM cihna hovAthI cakravatI thaze ema jANuM sevA karelI, ema daMtakathA che. A huMDAvasarpiNI kALa hevAthI zAsana upara aneka vipatti Ave che ane Avaze. huMDa eTale bhayaMkara, vicitra ane avasarpiNuM eTale Utarate kALa. jenA vaDe tarAya te tIrtha. je gharmathI tarAya te dharmatIrtha. daza apavAda te daza Azcarya athavA a cherAM kahevAya che, te nIce mujaba che. (1) 108 siddhA - kASabhadeva bhagavAna siddha thaye te ja samaye temanA 98 nAnA putre, bAhubaLajI ane bharatanA ATha putre e badhA maLI 108 utkRSTa avagAhanAvALA aSTApada parvata uparathI eka samaye mekSe gayA. evuM anaMta kALe bane che mATe paheluM aoruM. (2) asaMyati pUjA - suvidhinAtha ne zItalanAthanA AMtarAmAM jaina dharma viccheda game tyAre muni vagere na hevAthI brAhmaNane pUjA, dAna ApavAnuM zarU thayuM. (3) harivaMzakuleyatti - zItalanAthanA zAsanamAM harivarSanI bhegabhUmimAMthI be jugaliyAne deve ahIM ANyA, temanuM zarIra nAnuM karyuM ne temAMthI harivaMzanI utpatti thaI. (4) strI tIrthakara - mallikumArInuM tIrthaMkara thavuM. (5) zrI kRSNanuM aparakaMkAvataraNuM - neminAthanA vakhatamAM zrIkRSNanuM aparakaMkA nagarImAM javuM. draupadIne deva harI gaye, tene levA zrIkRSNa vAsudeva ghAtakIkhaDamAM gayA. tyAM be vAsudevanA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mekSamALA-vivecana zaMkha sAmasAmA saMbhaLAyA. keI be tIrthaMkara, be cakravartI ke be vAsudeva maLe nahIM te azakya banAva banyA. (6) tIrthaMkaranuM garbhaharaNa - mahAvIra bhagavAnanuM devAnaMdAnA garbhamAMthI apaharaNa thaI trizalAmAtAnI kUkhamAM AvavuM. (7) camarane utpAta - camarendranuM saudharma svargamAM javuM te na banI zakavA gya banyuM. (8) abhAvita pariSadumahAvIra bhagavAnanI pahelI dezanA aphaLa gaI. (9) tIrthaMkara para upasarga - mahAvIra bhagavAnane kevaLajJAna thayA pachIthI gazALAe upasarga karyo. (10) sUrya tathA caMdranuM vimAna sahita bhagavAna mahAvIranI pariSadamAM AvavuM - mahAvIra bhagavAnanA samavasaraNamAM sUrya caMdra vimAna sahita AvyA tethI divasa jANe mRgAvatI sAvI tyAM besI rahelAM. e mujaba daza apavAda - Azcarya vetAMbara zAstromAM kahyA che. kRpALudevane dharmane uddhAra kare te paNa thaye nahIM. mULa muzkelI matamatAMtaranI hatI. gacchamatanA bheda paDyAM che, te A huMDAvasarpiNI kALane laIne che. madhyastha puruSe "pitAnuM hita zAthI thAya? bhagavAne chUTavAne mArga kaye kahyuM che? te vicArI matamatAMtaramAM na paDatAM jene zikSAnA mULa tattva - samyakdarzana - jJAna - cAritrane vicAra kare che. pote vairAgya lAvI, svachaMda tyAgI bhagavAnanI AjJAmAM cAle che. uttama zIlavAna munie eTale samakita sahita zIla jene hoya evA munio para bhAvika rahe, temane samAgama kare. satya - sAcuM te mAruM ema satya para ekAgra thaI pitAnA AtmAne dame - Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 129 iMdrinA viSayathI AtmAne pAchuM vALe, ane vRtti AtmAmAM rAkhe - te satya ekAgratA che. mahAvIra bhagavAne zuM kahyuM che te vicAravA A pATha che. paDate kALa che, tethI zAsanane pharI vacce udyota thAya che ane pharI maMda paDI jAya che. mULa bhagavAnanI vAta kahenArA puruSe pAke che, paraMtu temane yathArtha mAnanArA, anusaranArA bIjA na thAya. jenatatvane jANanArA keTalAka thAya paNa tenI pAchaLa maMDI paDanArA, tenI pUrNatAe pahoMcanArA na maLe. uttarAdhyayana sUtranA trevIsamA adhyayanamAM kezIsvAmI ne gautamasvAmIne saMvAda che temAM A vAkya che - "caMpA nA 4 varachamA" vaMka eTale vAMkA. bhagavAnanuM kaheluM mAnya thAya evI saraLatA na maLe, vratamAM bArIo ughADI rAkhe, dUdhamAMthI pirA kADhe. vAMkA eTale saraLa svabhAva nahIM ane jaDa eTale buddhi nahIM. bhagavAne kahyuM hoya te na mAne, avaLuM mAne te vAMkA ane kaMI vicAra na kare te jaDa. gharmamAM jeTaluM mAhAmya joIe te hoya nahIM. pUruM samaje nahIM, ane bhagavAnanA kahyA pramANe saraLatAthI cAle paNa nahIM. viSayakaSAyanuM jora ghaNuM tethI bhagavAnanuM kahevuM hoya tene avaLe artha kare. bhagavAna sukhane mArga kahe te manAya nahIM. sAdhu thAya chatAM saMsArabhAva chUTe nahIM. vAsanA jhaMkhanA rAkhe. evA pariNAmathI duHkha thaze ema sUjhe nahIM. pRthvIne AkAra, dehenI avagAhanA Adi zaMkAthI mULamArgamAM zaMkA kare. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 mokSamALA-vivecana te vAMkI ne jaDa. saraLa hoya te "kara vicAra te pAma" ema tatvane vicAra karavA mAMDe. bhagavAne zuM kahyuM che tene vicAra kare. ApaNe keTaluM uttama zIla - sadAcAra pALIe chIe ? zAsananI unnati thAya tevuM zuM karIe chIe? ene vicAra keIka ja kare che. bhagavAne kahelI vAta bhUlI gayA che. vicAra nathI. zrAvakuLamAM janmyA tethI zrAvaka nathI. zrAvakanA jJAna, AcAra kevA joIe ? bIjAM karatAM zrAvaka kema judA paDe? zrAvaka hAIkorTanA jaja jeTale satyavAdI ane prAmANika heya. agAu evA zrAvake hatA te nine paNa pAMzarA karatA, evA vicakSaNa joIe. zegha = zaMkAnuM samAdhAna game tyAMthI paNa karI le, AtmajJAnamAM zaMkita na rahe te yathArtha zodha. tatva saMbaMdhI zaMkAo thAya tene pAchA uttara zodhI kADhe. kRDhatA thavA zodhanI jarUra che. dravyAdika dayA janme che--ema kahyuM che te AlaMkArika bhASAmAM kahyuM che. ardhadagdha = DuM ke nahIM evuM jANanArA. jANIne ahaMpada karanArA = kaMIka vadhAre jANe ne ahaMkAra kare evA. tatvane kAMTAmAM telanArA = tattvavRSTie tulanA karanArA. tulanA kare te mAhAsya lAge ke AvuM tattva kayAMya nathI. samaje te jJAnI puruSane upakAra lAge. mekSamArga te akkala tarAjue re. kRpALudeve baghAya darzanane teLI joyA ne pachI yathArtha mokSamArga prakA. paramAvadhijJAna AkhA lekanuM jANe ane alekanuM paNa thoDuM jANe, te A kALamAM viccheda che. bAkI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 131 IndriyanI madada vagara jaNAya evuM sAmAnya avadhijJAna A kALamAM paNa hoya che. kRpALudeva AgaLathI jANatA, cAkhyA vinA kahetA vagere aneka prakAre avadhi hoya che, te anekane siddha thAya che. mananI vAta paNa matikRtanI nirmaLatAthI jaNAya che. gaNadhare zarUAtamAM vRSTivAda nAmanuM bAramuM aMga racuM, temAM AtmavAda vagere caudapUrva gUMcyA. pachI sAdhusAvIne te samajAyuM nahIM tethI AcArAMga Adi 11 aMge racAM. zAne mATe bhAga viracheda gaye. bhagavAne kaheluM temAMthI thoDuMka rahyuM che te para sAmAnya buddhivALA hoya te bhagavAnane paramArtha samajI na zake tethI zaMkA kare. UMDA na UtarAya tyAM sudhI sAmAnya samajaNa kahevAya. upara uparathI eka vAra vAMce ane mAne ke huM samajI gaye, ne vaLI zaMkA kare te yogya nathI. zaMkA thAya te bIjA kaI vizeSa jANanAra hoya tene pUchavuM. tyAMthI samAdhAna na thAya te paNa jinavacanamAM zraddhA rAkhavI. kevaLajJAnI vapere A kALamAM nathI tethI saMpUrNa samAdhAna na paNa thAya, tethI zraddhA caLavicaLa na karavI. bhagavAne ekAMte kaMI kahyuM nathI. svAvAdathI bhagavAnanA kathanane saMpUrNa jANanArA A kALamAM viralA che. ratnanI kiMmata na jANe ane deza zoghate phare, tema bhagavAnanA eka eka kathana ratna samAna che temAM doSa zodhI zaMkA kare te bhUla che. je kathanathI AtmAnuM hita che temAM deSa jue te pachI zraddhA UThI jAya. ahIM lIlerInuM dRSTAMta ApyuM che. te bhagavAne kaMI lIletarIne Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 mokSamALA-vivecana jIvene duHkhI karavA kahyuM nathI paNa rasagAravalubdhatA ghaTADavA kahyuM che. temAM bhagavAnane Azaya Indriye jItavAne che. A viSaya - bhagavAnanA vacanamAM deSa lagADavA saMbaMdhIne ghaNe meTo che. TUMkamAM samajavAnuM ke ApaNe matabhedamAM paDavuM nahIM. uttama ane zAMta muni - jene samyakdarzana thayuM hoya te uttama ane samyaka cAritra eTale kaSAyarahita heya te zAMta, evA munine samAgama karavo. vimala AcAra eTale aticAra na lAge evI rIte vrata pALavA. viveka e dIve che. te hoya te saMsAranA sukhe tyAjya lAge. jJAnadarzana Adi svabhAvane pitAnuM svarUpa jANe, bhedajJAna kare, ajJAna-adarzanane choDe te viveka che. dayA-bIjAne sukhazAMti Ape te parayA, pitAne sukhazAMti pamADe te svadayA. kSamA = khamavuM, sahana karavuM. e hoya te kegha na thAya. jyAre dayAbhAva vadhAre baLavAna thAya tyAre nimitta maLatA paNa megha na Ave. dayAnI pALa na tUTe te kSamA che. mahAvIratIrthane arthe bane te vivekI begha kAraNa sahita Ape - bIjAne e vAta gaLe Utare evI rIte kahevI. zaMkAne udaya na thAya ane zraddhA baLavAna thAya tema karavuM. 'saMzaya bIja Uge nahi aMdara, je jinA kathane avaghAruM zaMkAthI saMtApa thAya. zaMkA e samakitane dUSita karanAra che. mahApuruSanA vacanamAM zaMkA thAya te mahApuruSamAM zaMkA thAya ane mahApuruSamAM zaMkA thAya te temanA vacanamAM zaMkA thAya ema anya che. mATe Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 - - - - - - : - - - mokSamALA-vivecana puruSapratIti rAkhI temanuM kaheluM satya ja che ema nizaMka thavuM. tuccha buddhi eTale mAla vinAnI, asAra, halakI buddhi. atyAre je buddhi che te tulanA kare tevI samartha nathI. je buddhithI mahApuruSoe zAstra racyAM tevuM pite kaMI karI zake tema nathI paNa temAM bhUla kADhe che, zaMkA kare che e tuccha-halakI buddhi che. ethI AtmAnuM ahita thAya che. zaMkA na karavAmAM AtmAnuM hita che. zraddhA rAkhe te parama maMgala - mekSa thAya. e hitavAta visarjana, karavI nahIM, smRtimAM rAkhavI. zikSApATha 54. azuci kone kahevI ? 1 "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; che bhave kheda aMtara dayA, te kahIe jijJAsa." AvA lakSaNavALA hoya te jijJAsu che. jijJAsue sAghuonA AcAra vagere vAMcIne avadhAryuM che, tethI temAM zaMkA thavAthI puche che. | darzana eTale dharma. saMta = "sa" uparathI A zabda banyA che. AtmA jeNe prApta karyo che te saMta. sAdhunA arthamAM vaparAya che. reDavavuM = calAvavuM. pagarakhAM = jeDA. sAdhu gRhasthane ghera kema na bese ? gRhasthanuM ghara kAjaLanI keTaDI jevuM che tethI DAgha lAge. vAta besatI nathI eTale ke zaMkA rahe che - vAta barAbara lAgatI nathI. - jIvahiMsAyukta malinatA = sthI jIva utpanna thAya evI malinatA. jema ke jU paDe, mAkaNa thAya vagere. na - *--* Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 mokSamALA-vivecana zarIra vaDe karIne jIvahiMsA kare te te malinatA che, ane e ja azuci che. munionA AcAranI vAta che. munione zarIra malina hoya te apavitratA nathI. te sAthe jIvahiMsA hoya te apavitratA kahevAya. munione te jema jema maLa pariSaha sahana kare tema tema AtmAnI ujavalatA thAya che e UMDA vicArathI samajavAnuM che. jethI AtmA malina thAya te malinatA che. zarIra te malina ja che. sUlamavicAra - AtmAne vicAra hoya te jinezvaranA kathanathI begha ane ati AnaMda prApta thAya. munio malina zarIravALA hovA chatAM jJAna hoya te pavitra ane pUjya che e camatkAra che, mATe atyAnaMda thAya che. have jijJAsu, gRhasthAzramI viSe pUche che. temaNe jIvahiMsA ke saMsArI kAmathI thayelI zarIranI azuci TALavI joIe ke nahIM ? uttara - samajaNapUrvaka azuci TALavI. DuM pANI DhaLe. jInI vizeSa utti thAya, jIvahiMsA thAya tema na kare. yathAzakti sAcave. bahArathI cikhe thaIne phare che te karatAM AtmAnI pavitratA thAya tema karavuM. zikSApATha 55. sAmAnya nityaniyama sAmAnya eTale baghAne karavA gya. prabhAta pahelAM eTale ajavALuM thAya te pahelAM brAhma muhUrtamAM - lagabhaga pAMca vAge UThIne maMtrasmaraNa kare, tethI svapra vagerethI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 135 vikSepa thaye hoya te maTI jAya. pApa vyApAra - jethI pApa thAya evI pravRtti - cUle saLagAvo vagere karavAnI utAvaLa na karatAM prathama rAtri saMbaMdhI pratikramaNa karavuM. pApa thAya evAM kAma karavAnA bhAva dUra karavA ane thayelA doSanuM pratikramaNa karavuM. bhagavAnanI upAsanA eTale bhagavAna pAse besavuM. sadguru hoya te sevA karavI. bhagavAnanI sevA-pUjA karavI. pachI stuti karavI. temaja svAdhyAyathI manane ujajavala- nirmaLa karavuM. sArA vicAra - bhAvanA kare tevuM manane karavuM. 'upAsanA pachI svAdhyAya zA mATe ? upAsanAthI mana 'zAMta kare te svAdhyAya thAya. pachI saMsAranA kAma karavAM paDe te kevI rIte kare ? te ke vinayapUrvaka ane Atmahitane lakSa na cukAya e rIte kare. pahelAM pApanI vRtti rekavI ema kahyuM, pachI pravartavuM paDe te yatnAthI karavA kahyuM. bapore zuM kare? pite bhejanA pitAne mATe karyuM hoya temAMthI satpAtre dAna ApavAnI parama AturatA rAkhe. khAvAnuM thayuM ke tarata khAI na le. vacce dAna devAnI uttama bhAvanA rAkhe. satpAtra muni vagerene yathocitajevI ghaTe tevI vidhithI bhaktipUrvaka pathya zuddha AhAra Ape. pitAnA AhAra vihAra vagere niyamita rAkhe. aniyamita hoya te tabiyata bagaDe. niyamathI kAma kare te pAra Ave, nahIM te kAmanuM ThekANuM ja na paDe. kAma avyavasthita thAya te navarAza ja maLe nahIM. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana navarAzano vakhata kADhavA. kaye vakhate kayuM zAstra vAMcavuM, vicAravuM, pheravavuM enA niyama karavo. sAsa bhaNavuM ane tAttvika graMtha eTale dravyasaMgraha jevA graMthanuM manana karavuM. 136 saMghyA Avazyaka - devasI - divasa saMbaMdhI pratikramaNa upayAgapUrvaka karavuM. sUtAM pahelAM sarva jIvane khamAvavA. te zA mATe ? teA ke rAtre kadAca deha chUTI jAya tA samAdhimaraNa thAya. lAbhadAyaka = sukhazAMti ApanAra. maMgaLadAyaka = mAkSa ApanAra. zikSApATha 56. kSamApanA bhagavAnane saMmAdhIne kahe che, ke he bhagavAna ! meM bahu moTI bhUla karI che. tame mane uttama vastu ApI, amUlya vacano kahyAM tenA meM kaMI upayAga karyAM nahI. moTAmAM moTI bhUla e che ke jIvane mumukSutA AvI nathI. te Ave zAthI ? tA ke potAnA doSa apakSapAte jue tA Ave. bharata cakravartIne huM bahu bhUlI gayA ' ema potAnA doSa jotAM kevaLajJAna thayuM. bhagavAnanuM game te eka vacana lakSamAM rAkhe te paNa uddhAra thAya. te para rAhINiyA cAranuM dRSTAMta che. bhagavAnanAM vacana amUlya che, mAruM apUrva hita karanArAM che evI tenI nahI. tattva samajAya, evA anupama dha pazu mane tenuM mAhAtmya lAgyuM nahI. tattva garaja jAgI bhagavAnanA che oLakhe te Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . ka ka . sa ka mA - - * * * * * mokSamALA-vivecana 137 AtmajJAna thAya. AtmAmAM sthiratA karavI te ja uttama zIla athavA sadAcAra che. lokika dayA vagere jANyAM, paNa bhagavAne mokSa thavA mATe AtmajJAna sahita je dayA, zAMti, kSamA ane pavitratA kahyAM che tene meM oLakhyAM nahIM. kharI pavitratA te siddhabhagavAna pAse che, tenI oLakhANa karavAnI che. bhUlya enuM phaLa zuM AvyuM ? saMsAramAM rakhaDavAnuM, janmamaraNa karavAnuM thayuM. pitAnA deSa vicAratAM ema lAge che ke huM pApamAM vatuM chuM. ATha prakAranA karma bAMdhyA karuM chuM te pApa ja che. jagatamAM aneka prakAranA gharma che paNa tIrthaMkara bhagavAnanuM kaheluM tatva sAcuM che. te vinA mekSa nathI. paraMtu gharma ArAdhavAne badale huM te saMsAranA prapaMcamAM vatI rahyo chuM. ajJAnathI-mehathI AMdhaLe bane chuM. AMdhaLAne te kaI derI jAya te ghare pahoMce paNa ajJAna te bhabhava rakhaDAve che. tethI he bhagavAna ! huM AMdhaLAthI paNa vadhAre dayApAtra chuM. mArAmAM deha ne AtmA judA samajavAnI vivekazakti nathI. huM mehAdhIna chuM. zarIranAM duHkha karatAM ajJAnanuM duHkha vadhAre che. he bhagavAna! mAre keI nAtha nathI. he rAgarahita bhagavAna ! have huM tamAruM, tamArA dharmanuM ane tamArA muninuM zaraNa grahuM chuM - sAcA deva guru dharmanuM zaraNa grahuM chuM. meM Aja sudhI je meTA aparAdha karyo te have kSaya thAya ane huM sarva pApathI mukta thAuM, e ja mArI abhilASA che. jeTalI mokSamArganI ArAghanA nathI karI teTale aparAdha che. have karma karavAM nathI, paNa pahelAM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mekSamALA-vivecana je je karmo karyA che tene pazcAttApa karuM chuM. jyAre sUkSma vicArathI UMDe UtaruM chuM tyAre tamAruM zuddha svarUpa kevuM camatkArI che ! te samajAya che. tamArA svarUpane vicAra karatAM mAruM svarUpa pragaTe che. bAhya padArtho dekhAya che te pitAnuM svarUpa nathI, parasvarUpa che. ema thatAM vairAgyaupazama jeTaluM vadhe teTale AtmA nirmaLa thAya che. sUkSma vicArathI UMDA UtaratAM bhagavAnanuM svarUpa samajAya che, tyAM ja gupta camatkAra che. jIvane gupta camatkAra lakSamAM nathI. gupta camatkAra te AtmA che. pitAnuM mULa svarUpa paNa tevuM ja che evuM jIvane tyAre bhAna thAya che. tame nIrAgI che. mULa svarUpamAM keI vikAra ke vibhAva nathI, tethI tamAruM svarUpa nirvikArI che. tame sacidAnaMdasvarUpa - AtmAnA anaMtasukhavALA che. tamArA jJAna ane darzanamAM keI AvaraNa nathI tethI anaMtajJAnI ane anaMtadazI cho ane traNa lekanA svarUpane jaNAvanArA cho. bhagavAna pAse jaI kahe che ke mAre bIjuM kaMI kAma nathI, mAtra mArA hitane arthe tamArI - kevaLajJAnInI sAkSIe kSamA cAhuM chuM. he bhagavAna! tame je tattvane upadeza karyo che temAM mane leza mAtra paNa zaMkA na thAo. mohane laIne zaMkA thAya che, te mAre meha TaLI jAo ane tamArA kahelA mekSamArgamAM huM divase temaja rAtre pravatuM, e sivAya mArI bIjI IcchA na thAo. he bhagavAna! tame sarvajJa hevAthI badhuM jANe cho, tema chatAM thayelA dene pazcAttApa thavAthI tamArI sAkSIe A kSamApanA karuM chuM. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 139 baghA pATha kRpALudeve lakhyA che paNa koI pAThamAM temaNe e zAMtiH lakhyuM nathI, paNa A pAThamAM lakhyuM che. kAraNa ke A pATha AtmAne nirmaLa karavA mATe bahu upayogI che. zikSApATha 57. vairAgya e dharmanuM svarUpa che aneka gharmamate A jagatamAM cAle che temAM satyadharma karyo che? te vicAravA, gharmanuM svarUpa zuM che? te kahe che. je gharmathI saMsAra pratye vairAgya thAya, ane saMsArathI mukta thavAya te gharma sAce che. "jJAnIoe vairAgya zA mATe boye?" e pAThamAM kahyuM che ke "vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhUmi che." ahIM lehIthI raMgAyelA vastranuM draSTAMta ApyuM che te barAbara baMdha besatuM che. jema vastra mULamAM zuddha che tema AtmAnuM mULa svarUpa siddhasamAna pavitra che. te pragaTa karavA bhagavAne dharma pravartAvyo che. paNa anAdi kALathI AtmAne pAMca IndriyanA viSayamAM ruci che, tethI pAMca IndriyanA rasane piSIne gharma karavA jAya che paNa ema gharma thatuM nathI. jagatamAM aneka dharmo pravarte che. keI manuSya gharma vagarane nathI. baghAya gharmomAM tyAga, vairAgya, bhakti paNa hoya che paNa temAM taphAvata che. jyAM raMgarAga gAnatAnanI mukhyatA che, gharmane nAme zaMgAra SiAya che, tyAM vairAgya nathI ane tevA gharmathI AtmAnI malinatA TaLatI nathI. pakSapAta vagara je gharma sAce che tene sAcuM kahe Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) ' mokSamALA-vivecana che. saMsArI gharmathI AtmAnuM kalyANa thAya nahIM. jo zRMgArane gharma kahIe te baghAne ghera e ja che ane tema thatAM pachI gharamAM ne gharma-sthAnamAM bheda na rahe. gharmamaMdiramAM ghara jevuM kare te tyAM paNa saMsAra ja che. keI ema kahe ke gharmasthAnamAM te ame bhakti karIe chIe, paraMtu jyAM pAMca IndriyanA viSaye ane zaMgAra SiAya tyAM vairAgya nathI, ane jyAM vairAgya nathI tyAM gharma nathI. jyAM vairAgya hoya tyAM ja gharma che. vItarAga bhagavAne kevaLajJAna pragaTa karIne joyuM ke AtmA viSayAdika malinatAthI saMsAramAM anAdikALathI rajhaLe che. te malinatA TALavA vizuddhabhAvarUpI jaLanI jarUra che. te vizuddhabhAva jaLathI AtmA pavitra bane che. te thavA prathama nigraMtha guru joIe. teo atanuM bodheluM tatva samajAve, paNa jIvane vairAgya vinA te samajAtuM nathI. vairAgyanI sAthe uttama AcAra sadgurunI AjJAe pALe te AtmAne karmamaLa ghavAya. saddaguru maLyA hoya, zAstra zIkhyA hoya, sadAcAra pALatuM hoya paNa jIvane vairAgya na hoya te viSayomAM ja lAgI rahe, tethI saMsArathI chUTe nahIM. vairAgyarUpI yogyatA vinA tattva samajAya nahIM. vairAgya hoya te ja bhagavAnane upadeza athavA siddhAMtabodha pariName. mATe vairAgya e ja dharmanuM svarUpa gaNavuM joIe. vairAgya haze te ja jIva cekhe thaze. saMsArathI jIva bhaya pAme te pitAnA zatru keNa che te jaNAya. pAMca IndriyanA viSaye jIvane rAgadveSa karAvI baMdhana Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 mokSamALA-vivecana karAvanArA che. mATe kahyuM che ke saMsAra pratye vairAgya lAva, saMsAranA bhego apavitra jANavA ane zarIra azucithI bhareluM che ema vicArI, chUTavA mATe je gharma satya hoya te Adare. zikSApATha 58. dharmanA matabheda, bhAga 1 vairAgya e gharmanuM svarUpa che ema kahI, have jagatamAM je aneka gharmo cAle che te saMbaMdhI vicAra karavA kahe che. evA aneka prakAranA gharmo eka athavA bIjA rUpe anAdikALathI cAlyA Ave che. kRpALudeve nAnI vayamAM, vartamAnamAM je baghA gharmo pravarte che te sarvane madhyasthatAthI vicArI tulanA karelI, te seLabhe varSe lakhelI mokSamALAmAM A gharmanA matabheda nAmanA traNa pAThamAM darzAvI che. judA judA dharmomAM zuM kahyuM che te jANI lIdhA pachI tenI samAlocanA karI che- keTalAka dharmo paraspara maLatA che. keTalAka paraspara viruddha che. keTalAka te AtmAne paNa mAnatA nathI tethI nItirIti kaMI pALatA nathI. keTalAka kahe che ke nIti pALIe chIe te bahu che. keTalAka te pustaka vAMcavAM, bhaNavA tene gharma kahe che. te keTalAka kaMI na jANavuM emAM sukha mAne che, tethI ajJAnane ja gharma kahe che. keTalAka bhakti karavI tene gharma kahe che. keTalAka kriyA karavI tene gharma kahe che. keTalAka vinaya kare e ja gharma che ema kahe che. keTalAka te zarIrane sAcavavuM ene ja gharma mAne che. vI Takakara sAthe Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mokSamALA-vivecana je mukhya gharmanA sthApake jagatamAM thayA che te dareka ema kahe che ke amAruM kahevuM mAnaze te kSe jaze. amAre gharma sarvajJavANIrUpa ane satya che, bAkInA gharmamate asatya ane kutarkavAdI che. ema teo paraspara khaMDana kare che. keI sAcAne khoTuM ane kaI cheTAne sAcuM sAbita karI batAve che. vedAMta eka brahma mAne, jaDa padArthane na mAne. sAMkhya prakRti ane puruSa ema be vastu mAne che. bauddha badhI vastu kSaNika che ema mAne che. nyAyamatavALA - naiyAyika dravya guNa Adi seLa tane mAne che taiyAyika ane vaizeSikamAM bahu bheda nathI. te paramANune mAne che. zaktipaMthI mAtAne mAne che. IslAmI eTale musalamAna ane kaIsTane dharma mAnanArA khristI pitapatAnA gharmasthApakene IzvaranA avatAra mAne che. dareka kahe che ke amAre gharma mAnaze te mikSa thaze. kRpALudeva kahe che ke have ApaNe zuM vicAra kare? vAdI pitAne ja mata sAce karavA kahe ane prativAdI te kheTo che ema sAme javAba Ape che. e rIte khaMDanamaMDana karatAM pahelAM vicAravAnuM che ke keI eka gharma jagatamAM sAce have joIe. te pachI bAkInA gharmamatinI tulanA karI zakAya. jijJAsu kahe che ke sarvane asatya kahIe te ApaNe nAstika karIe ane gharmanI saccAI jAya. gharmanI saccAI vagara kaI kaIne vizvAsa rAkhe nahIM. sarvane satya kahIe te e dalIla retInI bhIMta jevI che, kAraNa te pachI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 - - - - - - mokSamALA-vivecana ATalA baghA matabheda kema ? satya hoya tyAM takarAra-na heya. badhA eka thavA prayatna kema na kare? ema ekabIjAmAM virogha AvavAthI vicAra karavA thaDI vAra thavuM paDe che. te uparathI ema lAge che ke badhAya gharma sAcA hotA nathI. ke gharma sAce e nakakI karavAmAM ATalI badhI muzkelI che te paNa kRpALudeva kahe che ke huM barAbara tulanA karIne satya khulAse madhyasthabhAvathI karuM chuM. pakSapAta vagara sAcuM hoya te sAcuM kahevuM che. matabheda, pakSapAta ke avivekane dUra karIne satya khulAse karIza. te khulAse satya hovAthI uttama ane vicAravA jevuM che. "A te amane khabara che ema sAmAnyapaNuM na karatAM, te satya zAthI che ? te para sUma vicAra karI jeze te te khulAse bahu marmavALe ane mahattvanuM che ema samajAze. zikSApATha 59. dharmanA matabheda, bhAga 2 ATaluM te spaSTa mAnavuM ke keI eka gharma te saMpUrNa satya che. te pachI bAkInAne asatya kahevA paDe. paNa ema huM na kahI zakuM. nizcayanayathI ema kahevAya, paNa vyavahAranayanI apekSAe sarvathA asatya kahI zakAya nahIM. eka gharma saMpUrNa ane satya che temAM doSa nathI. bIjA baghA apUrNa ane delavALA che. temaja je kutarkavAdI "ane nAstika che te kevaLa asatya che. eka jainadarzana nirdoSa ane saMpUrNa che tenI vAta hamaNuM bAju para rAkhI bIjA viSe vicArIe. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mekSamALA-vivecana - have zaka thaze ke bIjA gharme sadoSa ane apUrNa che te evuM kathana te gharmapravartakee zA mATe boyuM haze? tenuM samAdhAna thavuM joIe. uttaramAM kahevAnuM ke teonI jyAM sudhI buddhinI gati pahoMcI tyAM sudhI vicAre kya. jyAM jyAM dhumADo hoya tyAM tyAM agni hoya e tarka kahevAya. tarka uparathI anumAna thAya. ema tarka, anumAna, draSTAMta AdithI buddhinA AghAre je kathana siddha jaNAyuM te jANe kevaLajJAnathI jANyuM hoya tema darzAvyuM. je pakSa lIdhe temAM mukhe ekAMtavAda lIdhe. bhakti vagere game te eka viSaya laIne, tethI mekSa thaze ema jaNAvyuM. bIjA viSaya sAthe levAnA hatA te na lIghA tethI apUrNa kahevAya. vaLI je viSaye lIdhA te paNa sarvabhAvabhedathI kevaLajJAnI jANe tema jANyA na hatA, paraMtu pitAnA kSapazama anusAra bahu prakAre varNavyA. tarkathI karelA siddhAMtane, vRSTAMta AdikathI sAmAnya buddhivALA ke alpabuddhivALA AgaLa gharmarUpe kahIne siddha karI batAvyo. zA mATe siddha karI batAvyo? te ke keIne kIrtinI icchA, keIne lekahita karavAnI IcchA, keIne bhagavAna manAvavAnI IcchA- emAMnI ekAda IcchA vaDe mana bhrAMti pAmavAthI gharma sthApavA mATe ghaNA udyama karIne teo ye pAmyA. lekene pitAne dharmamatamAM levA keTalAke pAMca indriyanA viSayamAM AnaMda paDe evAM sAdhanothI manuSyanAM mana haraNa kya. ghaNuM lekee gADaranI jema AMkho mIMcIne vicAra karyA vagara tenuM kahevuM mAnya rAkhyuM. keTalAke nIti vagere guNe jANIne dharma mAnya rAkhe. pravartakanI buddhi teo Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 145 karatAM vizeSa hAvAthI tene pachI bhagavAnarUpa ja mAnI lIdhA. keTalAke prathama vairAgyathI zarU karIne pachI sukha maLe evAM sAdhanA umerI dIghA. mULa pravartake kahyuM hAya temAM kAie peAtAnA khegha khAsI dIdhA. bIjAnuM kaheluM potAne na ruccuM eTale pAte judo ja mata calAvyo. Ama aneka matamatAMtaranI jALa thatI gaI. cAra pAMca peDhIe ekanA eka dharmamata pALyA eTale pachI te kuLadharma thaI paDyo. AvI rIte sthaLe sthaLe thatuM gayuM. jagatamAM ATalA badhA dharmamatA paDyA enuM kAraNa A ja che. zikSApATha 60. dharmanA matabheda, bhAga 3 8. jainadarzana anekAMta hAvAthI saMpUrNa che. temAM gauNumukhyatAthI badhA guNAne vicAra karelA che. bIjA guNAne lakSamAM rAkhIne eka guNane kahe te syAdvAda che. jemake dravyathI AtmA nitya che, paryAyathI anitya che, jainadarzana viSe saMpUrNa jANyA pachI tenI sAthe bIjA matAne sarakhAvatAM te bIjA matA apUrNa ane ekAMtika jaNAya che. tattvajJAna jevuM jainamAM che tevuM sUkSma AtmA saMbaMdhI jJAna khIjAmAM nathI. kevalI bhagavAne jema che tema vistArathI tattvajJAna varNavyuM che. temAM bhUla nathI. khInna dharmomAM jagatakartA Izvara mAne che te satya jJAnathI jotAM siddha thaI zakatA nathI. vaLI jainamAM syAdvAdathI khannA guNAnuM grahaNa che, jyAre khIjAmAM eka guNanuM grahaNa ane anya guNAnA niSedha che. keTalAka jJAnathI meAkSa che ema kahe che te ekAMtika 10 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 mokSamALA-vivecana che. sAthe kriyAnI paNa jarUra paDe che. keTalAka kriyAthI mokSa che ema kahe che te ekAMtika che. temAM jJAnanI jarUra paDe che. jeo banethI mekSa che ema kahenArA che teo je anukrame saMpUrNa kahevuM joIe tema te jJAna ane kiyA e bannenA bhedane kahI zakyAM nathI, ethI tenA sthApakemAM sarvajJatAnI khAmI jaNAI Ave che. vaLI teo sadevanA pAThamAM kahelA aDhAra deSathI rahita mahetA ema emanA zAstro uparathI sAbita thAya che. keTalAka matemAM hiMsA, abrahmacarya ityAdika apavitra viSayane begha che te te sahajamAM apUrNa ane sarAgIne sthApelA jaNAya che. keI sarvavyApaka mekSa, keI sAkAra eTale deha sahita mekSa, keI zUnyarUpa mekSa ane keI amuka kALa tyAM rahI pAchuM avAya e rIte mekSa mAne che. ema mekSa saMbaMdhI mAnyatAo jenI sAthe sarakhAvatAM bhUlabharelI lAge che. veda sivAya bIjA dharmo te saheje apUrNa lAge che. vedamAM judAM judAM darzane judA judA pravartakee khUba vistAra karyo che. trAgaveda, sAmaveda, yajurveda, atharvaveda ghaNA prAcIna che. paraMtu jena sAthe sarakhAvatAM te apUrNa ane sadeSa jaNAya che. jenadarzana pUrNa ane satya che. e gharma sarvajJa ane sarvadarzIe sthApyuM che, praNata karyo che. A kALamAM paNa e sarvajJanI kahelI vAta phare nahIM tevI saiddhAMtika jaNAya che. jainamAM pUrNapaNe dayA, brahmacarya, zIla, viveka, vairAgya, jJAna, kiyA vagere kahyA che. bIjA gharmamAM upalaka sAmAnya skUla vAta karI hoya che ane te vidhavALI paNa hoya Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - . . mokSamALA-vivecana 147, che. eka vastune pramANapUrvaka saMpUrNapaNe kahevA mATe syAdvAda joIe te bIjA dharmamAM nathI. AtmajJAna, tenI keTie eTale guNasthAna, jIvanuM eka deha choDI bIjA dehamAM javuM, vigrahagati, utpattisthAna, pradeza eTale arUpI vastune avibhAga aMza, kALa, paryApti, karmabaMgha, mekSa vagere vizvanA dareka tattva viSe sUkSma bodha jinezvarapraNIta zAstromAM che. tattvArthasUtra Adi graMthamAM je siddhAMte che te phare nahIM evA che. temAMnA eka eka sUtrane vicAra karatAM pAra na Ave evuM che. AgaLa tattAvadhanA pAThamAM e saMbaMdhI keTaluMka kahevAze. jinezvaranA kahelA gharmatatvathI sarva AtmAnI rakSA thAya che, keIne leza paNa duHkha UpajavAnuM kAraNa thatuM nathI. tenuM tattvajJAna sUmapaNe vicAravAthI AtmAnI sarva zaktio prakAza pAme che. tethI e jenadarzana sarvemAM utkRSTa che e mAnya karavuM paDe che. sarva dharmamatane bahu mananapUrvaka jANuM lIdhA pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze. zikSApATha 61. sukha viSe vicAra, bhAga 1 eka garIba brAhmaNa hatuM. tene lakSamI meLavavAnI IcchA thaI, paraMtu vidvAna hovAthI vicAra karyo ke tapa karIne pachI kayuM sukha mAgavuM ? te mATe AkhA dezamAM pravAsa karI sukhI kahevAtA evA mahApuruSanA dhAma, vaibhava vagere jeyA. paNa enuM mana keI sthaLe mAnyuM nahIM. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mokSamALA-vivecana Ine strInuM duHkha te keIne patinuM duHkha - evAM aneka prakAranA saMsAra saMbaMdhI dukha teNe joyAM. dareka sthaLe te viprane dukha ja jovAmAM AvyuM. keI sthaLe duHkha vinAnuM saMpUrNa sukha tenA jovAmAM AvyuM nahIM. eTalAmAM dvArikAnA eka mahAdhanADhyanI prazaMsA sAMbhaLIne te tene ghera gaye. te zrImaMta mukhagRhamAM beThA hatA. temaNe viprane AvakAra Apyo ane bhejana vagerenI goThavaNa karI AgamanakAraNa pUchyuM. brAhmaNe kahyuM, hamaNAM Apa utAvaLa karazo nahIM, bAgabagIcA vagere Apane badhe vaibhava, sAthe AvI dekhADe; pachI huM kema Avyo chuM te kAraNa Apane kahIza. brAhmaNane belavA uparathI zeThane kaMI UMDI marmanI vAta hoya ema lAgyuM. tethI pite sAthe jaI bAga-bagIcA, ghAma, vaibhava e saghaLuM dekhADyuM. zeThanI strI, putre vagere brAhmaNanA jovAmAM AvyA. megya rIte teoe tene Adara satkAra karyo. pachI dukAne jaI tyAne vahIvaTa che. eka gumAstA vagere uttama rIte vahIvaTa karatA hatA. teoe paNa vinayathI tene mAna ApyuM. A sarva jaI enuM mana ahIM saMtoSa pAmyuM. sukhI te jagatamAM A zeTha ja jaNAya che ema tene lAgyuM. zikSApATha 62. sukha viSe vicAra, bhAga 2 have vipra sukha viSe vicAra kare che. jagatanA sukhanuM varNana kare che. strI vagerene sukhanAM kAraNe mAne che. vaibhava vagerene vakhANe che ane vicAre che ke tapa karIne Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 149 A mahAdhanADhyanA jevuM ja badhuM sukha mAgavuM. Akho divasa AgatAsvAgatAmAM vItI gayo. pachI rAtre sUvA vakhate ghanAlya ane brAhmaNa ekAMtamAM beThA hatA, tyAre zeThe viprane AgamanakAraNa kahevA vinaMtI karI. vipre kahyuM, huM sukha zodhavA nIkaLyuM hatuM paraMtu keI sthaLe tamArA jevuM sukha ane jovAmAM AvyuM nathI. Apa jainadharma pALo cho ane saguNa paNa cho tethI tapa karIne ApanA jevI sukhasthiti yAcuM ema mane samajAya che. dhanADhya kahe, Apa bahu UMDo vicAra karIne sukha zeghavA nIkaLyA cho, te sAcuM sukha zuM ? te viSe mane je anubhavathI jaNAyuM che te tamane kahuM chuM. mAre tyAM Ape je sukha joyuM tevuM bIje nathI ema Apane lAgyuM, paNa te sAcuM saMbhavatuM nathI. mArA jevA sukhI te ghaNaya haze. paNa e sukha sAcuM nathI. mAre siddhAMta e che ke jagatamAM badhe duHkha ja che. jagata duHkhathI karIne baLatuM che. "uNuM udaka je re A saMsAra che." pugalane laIne je vedAya te sukha lAge chatAM te dukha ja che. tame mane sukhI mAne cho, paNa e sukha kharuM nathI. vipra kahe, ApanI A vAtathI mane navAI lAge che ke A vAtamAM kaMI rahasya haze. meM ghaNu zAstro vAMcyAM che paNa AtmA saMbaMdhI kaMI UMDo vicAra karyo nathI. zAstro vAMcI paMDita thaye paNa rahasyapUrvaka tene lakSamAM levA meM parizrama ja lIdhe nathI. badhA ja duHkhI che e anubhava mane thaye nathI. mATe Apane zuM duHkha che? te mane kahe. dhanADhya kahe, paMDitajI ! ApanI IcchA che te huM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150. mokSamALA-vivecana je kahuM te lakSapUrvaka manana karavA jevuM che. sAcuM sukha kema prApta thAya te samajavA jevuM che ane samajAyA pachI tevuM jIvana gALavA jevuM che. zikSApATha 63. sukha viSe vicAra, bhAga 3 - vIsa varSa pahelAM pitAnI je dazA hatI tyAMthI zarU karIne dhanADhya pitAne vRttAMta kahI batAve che. visa varSa upara huM A ja sukhI hate. moTA vepArI hate. vepAra ocho thatAM thatAM ghaTavA mAMDyo. Ama thatAM traNa varSamAM te badhuMya jatuM rahyuM. huM te ene e ja mANasa hatuM, paNa pApane udaya hoya tyAre sAmaTI Aphata Ave. paisA vadhe evI rIte vepAra karyo tyAM paNa badhe khaTa gaI. badhuM cAlyuM gayuM. eTalAmAM mArI pahelI strI hatI te paNa gujarI gaI. tene kaMI saMtAna na hatuM. jabarI beTane lIdhe ahIMthI mATe nIkaLI javuM paDyuM. mArA kuTuMbIoe banatI madada karI, paNa bahu moTI khoTa purAya tema na hatI. jyAM mArI dazA badhethI bagaDI tyAM keNa sudhAre ? chevaTe ane ane dAMtane vera thavAnI sthitie huM AvI pahoMce. tyAre kuTuMbIoe vAryA chatAM huM javAbaMdara javA vahANamAM besI musApharIe nIkaLI paDyo. mArI kane eka damaDI paNa rahI nahotI chatAM "jAve gaye. tyAM buddhie prArabdha khIlavyAM. vahANanA nAvike mArI udyamazIlatA ane namratA joIne pitAnA zeThane mArA duHkhanI vAta karI. te zeThe mane belAvI amuka kAmamAM goThavyo. temAM mArA khAvApIvAnA kharca Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 mekSamALA-vivecana karatAM huM cAra gaNuM pidA karatuM hatuM. e vepAra jyAre jANa lIdhe tyAre bhArata sAthe vepAra vadhAravAno prayatna karyo ane temAM phAvyo. be varSamAM pAMca lAkha jeTalI kamANa thaI. pachI zeTha pAsethI rAjIkhuzIthI AjJA laI keTaleka mAla bharI dvArikA AvavA nIkaLyA. thaDe kALe ahIM AvI pahoMce tyAre bahu leke sanmAna ApavA sAmA AvyA hatA. jAvethI lIdhelA mAle mane ekanA pAMca karAvyA. jAvAmAM rahyo tyAre zuM sukha hatuM ? pUruM khAvA paNa huM pAmyA na hatA, eTalI mahenata karI hatI. keTalAka prakAranAM pApa paNa mAre karavAM paDyAM hatAM. game tema karIne sthiti sudhAravAno nizcaya karyo hate te puNyagathI pUrNa thayo. tyAM je dukhadAyaka sthitimAM huM have te duHkhamAM zI khAmI hatI ? strI, kuTuMba, mA, bApa vinAne, vinA damaDIe paradeza gayela - e vakhatanI sthiti, vicAra karatAM ajJAnavRSTithI AMkhamAM AMsu lAvI de tevI che. evI duHkhada sthitimAM paNa meM dharmamAM lakSa rAkhyuM hatuM, te lakSmI ke evI lAlace nahIM, paraMtu saMsAraduHkhathI tAranAra sAdhana dharma che ema jANIne, ane metane bhaya kSaNa paNa dUra nathI mATe gharma kartavya jema bane tema karI levuM e mArI mukhya nIti hatI. durAcArathI kaMI sukha nathI mananI tRpti nathI ane ethI AtmAnI malinatA che e tatva bhaNI meM mAruM lakSa dereluM hatuM. niSkAma bhakti ane tatvajJAnanA vicAramAM mana rAkhyuM hatuM tethI puNyane udaya zIdhra thayo. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra mekSamALA-vivecana zikSApATha 64. sukha viSe vicAra, bhAga 4 tyAMthI AvyA pachI paisA vadhyA paNa majazekhamAM na paDavuM e meM lakSa rAkhele. strI paNa gharma samaje tevI ane mojazekhamAM na paDe tevI maLI arthAt saguNa nIvaDI. tenAthI traNa putre thayA. daza varSamAM te huM pAcho mahAkaTyAvadhi thaI paDyo. putrane uttama nIti zIkhavavA, temanI buddhi ane vicAra uttama thavA mATe keLavaNInAM meM bahu suMdara sAghane gAThavyAM. nAnapaNathI sArA saMskAra pADavA kALajI rAkhI, ethI teo AvA vinayI thayA che. sagAMvahAlAone yogya yogya sthaLe gaThavI teonI sthitine sugharatI karI. dukAnanA meM amuka niyama bAMdhyA che te mujaba levaDadevaDa thAya che. uttama makAne bAMdhyA. A phakta eka mamatva khAtara karyuM, gayeluM pAchuM meLavyuM ane kuLaparaMparAnuM nAmAMkitapaNuM jatuM aTakAvyuM ema kahevarAvavA mATe A saghaLuM meM karyuM. paNa ene huM sukha mAna nathI. jo ke bIjA karatAM huM sukhI chuM paNa e zAtA vedanI che, sasukha nathI. zAtA vedanI bhogavavAnuM kAraNa zuM? te kahe che :meM mAre amuka kALa gharmamAM gALavAne niyama rAkhyo che. sAstranA vAMcana vagerethI gharmamAM kALa gALuM chuM. vyAvahArika upAdhimAMthI paNa nivRtta thavA keTaleka bhAga bahu aMze meM tyAgyo che. putre kAma calAve tevA thAya tyAre sarvathA nivRtta thaI nigraMtha muni thavAnI IcchA rAkhuM chuM. hAla turata muni na thavAmAM paNa saMsAramehinI ke Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 153 evuM kaMI kAraNa nathI paNa dharma saMbaMdhI kAraNa che. gRhasthadharmanAM AcaraNa halakA prakAranAM thaI gayA che, te sudhAravA muninA upadeza karatAM, uttama gRhastha potAnA AcaraNathI vizeSa asara karI zake. pote gRhastha che chatAM tyAga, saMyama, yama, niyama pALatA hAya, te upadeza Ape tenI chApa vadhAre paDe. tethI bIjA tenuM anukaraNa kare ane gRhasthadharma uttama rIte pALe. te mATe huM dara aThavADiye sAptAhika sabhA bharuM chuM. temAM ATha divasanA navA anubhava ane bAkInA AgaLanA dharmanA anubhava be traNa muhUrta bethuM chuM. mArI strI paNa tevI rIte strIone dharmanItinA bAdha Ape che. putro paNa zAstrAnA svAdhyAya vagere kare che. vidvAnonuM sanmAna, atithinI AgatAsvAgatA vagere karavAnuM mArA anucaro paNa samaje che. paisAdAra hAvA chatAM nyAya, nIti, dharma vagere pALuM chuM tenI janasamudRAya para sArI asara thai che. rAjA vagere paNa mArI nIti, vAta salADu aMgIkAra kare tevuM thayuM che. A saghaLuM ApanA praznanA uttararUpe kahuM chuM, AtmaprazaMsA mATe kahetA nathI e lakSamAM rAkhavuM. zikSApATha 65. sukha viSe vicAra, bhAga 5 A kathana uparathI, huM sukhI zAthI chuM e Apane samajAyuM haze. sAmAnya vicAre mane bahu sukhI mAnA tA mAnI zakAya tema che. dharma zIla, nIti ane zAstranA svAdhyAyathI mane je AnaMda Upaje che te varNavI na zakAya tevA che. dharma pALavAthI huM sukhI chuM paNa pUrepUrA sukhI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 mokSamALA-vivecana na manAuM. saMpUrNa sukhI te munio kahevAya ema jJAnanI dRSTithI kahuM chuM. huM bahu rAgadveSa karatuM nathI, chatAM jeTale aMze rAgadveSa che teTale aMze upAdhi che. sarvasaMga parityAga karavAnI saMpUrNa AkAMkSA che, paNa jyAM sudhI tema na thAya tyAM sudhI upAdhi che. vyavahAramAM hAni, kuTuMba vagerenuM duHkha hoya che. pitAnA deha para mata sivAya paNa nAnA prakAranA rogane saMbhava che. kevaLa nigraMtha thavA bAhyAbhyatara parigrahane tyAga ane alpa AraMbhane paNa tyAga joIe. e na thAya tyAM sudhI huM mane saMpUrNa sukhI mAnatuM nathI. brAhmaNe pUchyuM hatuM ke Apane zuM duHkha che? tene have khulAse kare che - jene viyoga che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM rAgadveSathI thatI bAghApIDA che te saMpUrNa sukha nathI. eTalA mATe thaIne huM mane saMpUrNa sukhI kahI zakatuM nathI. huM bahu vicArI vicArI vyApAra vahIvaTa karate have te paNa aneka prakAranA AraMbha, anIti ane kapaTa mAre sevavAM paDyAM hatAM. nasIbamAM na hoya te deva Ape te paNa na rahe. kadAca puNyathI maLe te tenAthI pApa vagere thAya che. te pApa naraka vagere agatimAM laI jAya che. eka te puNyane khAI javuM ane pApanuM baMdhana karavuM enA karatAM lakSmIthI cheTe rahevuM sAruM che. meM je kAraNathI lakSmI upArjana karI hatI te kAraNa meM Apane AgaLa jaNAvyuM che. Apa vidvAna che. huM vidvAnane cAhuM chuM. ApanI abhilASA hoya te gharmadhyAnamAM lIna thaIne sahakuTuMba ahIM bhale rahe. ApanI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 155 upajIvikA mATe saraLa yojanA Apa jema kahe tema huM karAvI ApIza. ahIM rahIne zAstra zIkhe ane sAcI vastune upadeza kare. mithyA AraMbhe pAdhinI lelupatAmAM na paDe evI mArI bhalAmaNa che; pachI jevI ApanI IcchA. brAhmaNe kahyuM, Ape ApanA anubhavanI bahu manana karavA jevI vAta kahI. Apa uparathI saMsArI dekhAo cho paraMtu aMtarathI te muni cho. puNyane udayamAM paNa gharmadhyAna karI puNya bAMdhe cho. AtmAne oLakhAve e viveka Apane prApta thayela che. bahAranA sukhamAM phasAyA nahIM evI ApanAmAM zakti che. ATalAM badhA zA bhaNyA chatAM AvI zakti mArAmAM nathI. tethI huM bahAra sukha zeghate hate. paNa te sukha nahatuM. lakSamI pAchaLa zuM Ave che ane tethI mArI zI vale thAya tenI mane khabara paDI nahotI. lakSmI sukhanuM kAraNa nathI. lakSmI tyAgavA jevI che ane munipaNamAM sukha che e have samajAyuM. huM paMDita chatAM paNa tame je kahyA evA vivekI ane UMDA vicAre meM karyA nahatA. mArI bhUla hatI te Ape kaDhAvI. paisAmAM meha karavA jevuM nathI evuM paMDita chatAM meM jANyuM nahIM. puruSane yoga thAya te pitAnA doSa jaNAya che. pahelA huM pitAne vidvAna mAnate have te sAcuM nahetuM e satya kahuM chuM ema brAhmaNa potAnI bhUla kabUla kare che. Ape je yojanA jaNAvI te huM svIkAruM chuM. pahelA badhI IcchA hatI paraMtu have huM upAdhine cAhate nathI. lakSmInI jALa upAdhi ja Ape che te have samajAyuM. ATalI uMmara thaI - je nA ka6 ' + ' ke " tana: Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 methamALA-vivecana chatAM keI Ave puruSa maLyo nahote, tethI rAjI thaI vipra tenAM vakhANa kare che. ApanuM anubhavasiddha kathana mane bahu rucyuM che. saMsAra baLAte ja che, emAM sukha nathI. Ape upAdhirahita munisukhanI prazaMsA karI te satya che. te sanmArga, AgaLa jatAM sarva Adhi vyAdhi upAdhi ane sarva ajJAnabhAvathI rahita evA zAzvata mokSanuM kAraNa che. jyArathI samakita thAya tyArathI ja munipaNanI IcchA thAya che ane Akhare mekSa thAya tevuM ja te kare che. zikSApATha 66. sukha viSe vicAra, bhAga 6 nirabhimAnapUrvaka AnaMda = keIne ApaNI vAta ce, tethI abhimAna thAya, tema na karatAM nirabhimAna sahita harSa. yojanA = rahevA khAvA vagerenI yogya yojanA. kathAnurUpa = AgaLa kathA kahI tene anusaratA mArA vicAre. have A chellA pAThamAM kRpALudevane je kahevuM hatuM te badhuM kahI de che. kharuM sukha zAmAM che e saiddhAMtika vAta, have jyAre brAhmaNane vairAgya thayo tyAre, dhanADhya spaSTa karIne kahe che. vairAgya hoya te ja saiddhAMtika vAta samajAya che. AgaLa kathA kahI tene anusarIne jagatanA jIvenA cAra bheda pADIne have sArarUpe pitAnA vicAre kahe che. pitAnA sukha saMbaMdhIne sAmAnya vicAre kahevA pahelA jagatamAM duHkhI keNa che te kahe che. 1. jeo lakSamI meLavavAmAM ja sArthaka mAnanArA che ane nIti anItine paNa vicAra karatA nathI, teo Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 157 lAbha, kapaTa ane mAyAmAM mUMjhAyA paDyA che. te bahu du:khI che. lakSmInA saMgraha karatAM tene te pUrA ke adhUrA paNa upayoga karI zakatA nathI. lakSmI meLavavAnI, sAcavavAnI upAdhi kare che. te pApa bAMdhI leAbhamAM ne lAbhamAM bicArA marIne adhogatie jAya che. naraka, tiryaMca e adhogati che. amUlya manuSyadeha meAkSane mATe che te lakSmIne arthe veDaphI nAkhI nirmUlya--nakAmA karI nAkhe che. temane maLelA manuSyadeha aphaLa jAya che. evA jIvA niraMtara duHkhI ja che. have jagatamAM sukhI kANa che te kahe che. 2. prathama zrAvakanI dazAnuM varNana kare che. jee gRhasthagharma pALe, je pApa bahu na thAya evA dhaMdhAmAM nItithI kamAya, jarUra pUratuM meLave, parigrahanI maryAdA kare, sadAcAra pALe, zuddha ekapatnIvrata pALe, saMtASa rAkhe, sarve jIvAnI rakSA kare, vrataniyama pALe, paropakAra kare, jyAM-tyAMthI rAgadveSa AchA kare, lakSmI paisAmAM alpa mamatA rAkhe, kaMI khAvAI jAya, kAI laI jAya tA mANekajI zeThanI peThe he kacarA gayA", satya khele, zAstrAdhyayana kare, satpuruSone seve eTale satpuruSonuM kaheluM ArAdhe ane potAnuM jIvana sudhAre, nigraMthatAnA manAratha eTale muni thavAnI icchA rAkhe ane te mATe taiyArI kare, jenI saMsAramAM pravRtti paNa tyAgI jevI hAya, jenA vairAgya ane viveka utkRSTa hAya, evA jIvA karmathI je rIte mukta thavAya te rUpa pavitratAmAM sukhapUrvaka eTale mananI zAMtipUrvaka kALa nirgamana kare che. sarva Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana saMgaparityAganA udaya na Ave tyAM sudhI svAdhyAya, dharmadhyAnamAM kALa gALe che, te 158 gRhasthapaNe sukhI che. 3. munirdezAmAM vizeSa sukha che te kahe che. je sarva pApa ane lAbhanA kAmathI rahita thayA che, koI dravyakSetrakALabhAva jemane rokI zakatA nathI arthAta je apratibaMdha paNe vicare che, maraNu pAse che ema jANI asaMgapaNe varte che, zatrumitra pratye jemanuM UMcuM nIcuM mana thatuM nathI, AtmAmAM ekAgra thavAnI bhAvanA rAkhe che, zuddha AtmadhyAnamAM athavA svAdhyAya dhyAnamAM rahe che, je indriyAnA viSayamAM rAgadveSa karatA nathI tethI jitendriya che, ane kaSAyanA uyamAM eTale kaSAya thAya tevAM nimittamAM paNa zAMta, svastha rahe che tethI jitakaSAya che. pahelAM indriyA ane kaSAyane krame tyAre khaLa vadhAre karavuM paDe che, pachI sahaja svabhAve jIte tyAre jitendriya ane jitakaSAya kahevAya. iMdriyAnA viSayamAM iSTa-aniSTabhAva thatAM kaSAya thAya che. te viSayomAM samabhAva rAkhe ane kreghArdine upazamAve evA nigraMtha sAdhuo, AtmAnuM je paramasukha che tene anubhave che tethI parama sukhI che. 4. jemaNe cAra ghAtIkarma kSaya karyo che ane cAra aghAtIkameM jemanAM pAtaLAM paDyAM che evA dehadhArI paramAtmA arihaMta, kevalI saMpUrNa sukhI che. je sarva karmathI mukta thaI mokSamAM anaMtacatuSTayasahita sarva kALa virAje che te siddho paNa saMpUrNa sukhI che. kANu kANu sukhI che te kahyuM. zrAvaka thADA bhAge Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 159 sukhI che. muni mATA bhAge sukhI che. arihaMta ane siddha bhagavAna te saMpUrNa sukhI che. A cAra prakAra kahyA temAMthI pahelA prakAranA jIvA du:khI che te mane tyAjya che. khIjo prakAra zrAvakadharmanA vartamAnamAM mane mAnya che; ane te ghaNe bhAge grahaNa karavAnA mArA megha che. trIjo bahu mAnya che ane cAthe te sarvamAnya che. ema sukhasaMbaMdhI vAtamAM chevaTe arihaMtasiddhanA sukhanI vAta karI temAM khIjI vAta AvavA na detAM teo samAdhibhAvathI zayana karI gayA. samAdhibhAvathI zayana = sUtI = maraNa karavA ja sUtA hAIe kANu jANe savAre jIvatAM uThAze ke sarva jIvAne khamAvI, dehathI bhinna maMtrasmaraNa karatAM zayana karavuM. abhyAsa karavArUpa che. mATe dara rAtre bhaNavAnI prathA che. samAdhimaraNanA TALavA. ema samAdhibhAve zayana karavAnA niyama karavA. vakhate jANe samAdhievA bhAva ciMtavavA. nahIM ema dhArI AtmAne ciMtavatAM, A samAdhimaraNanA saMthArApeArisI vagere aticAra ciMtavI kRpALudeva kahe che ke jene AtmAnuM hita karavuM che te vivekI che. teo A sukha saMbaMdhI vicAra karaze te ghaNAM zAstronA sArarUpa tattvajJAna pAmI AtmAnA unnatikrame caDhaze. emAM kahelA sukhanA traNa prakAra lakSapUrvaka manana karavA jevA che. gRhasthapaNAmAM jema bane tema alpAraMbhI thai eTale pApanI pravRtti ochI karI samabhAvathI janasamudAyanA hita bhaNI vaLavuM, pApakAra vagerenuM sevana homa nA mAno ma = = - Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mokSamALA-vivecana karavuM. A pramANe saMsAramAM varte te sarva sukhI thAya. nigraMtha sAcA sukhI che ane muktAtmA te anaMta sukhamaya ja che. zikSApATha 67. amUlya tatvavicAra pahelA A pATha kRpALudeve gadyarUpe lakhyuM hatuM. paNa te para zAhI DholAI javAthI A "amUlya - tattvavicAra" nAmanuM kAvya lakhyuM che. te AtmAne vicAra karavA mATe lakhyuM che. hari eTale bhagavAna, zuddhAtmA. harigIta eTale zuddhAtmAnuM gIta athavA AtmagIta. ahIM te e chaMdanuM nAma che. "amUlya tatvavicAra" eTale jenuM mUlya na thaI zake e atyaMta mUlyavAna, atyaMta kiMmatI tatvavicAra; AtmA saMbaMdhI atyaMta hitakArI tatvavicAra. te manuSyabhAvamAM thaI zake. (1) gheDuM thoDuM puNya saMcaya karatAM jyAre ghaNuM puNya ekaThuM thAya tyAre manuSyabhava - mokSa thAya te jaga - maLe che. zubha deha eTale mekSa sAdhI zake te uttama manuSyadeha, ghaNA kALe maMda kaSAya thatAM maLe che. uttarAdhyayanasUtramAM manuSyapaNuM daza dRSTAMte durlabha kahyuM che. te sAthe puruSanA vacananuM zravaNa, tenI zraddhA thavI ane saMyamamAM vIryanuM spharavuM e cAre parama durlabha che. jIvane ghareNa, kapaDAM kiMmatI lAge che tema manuSyapaNuM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 161 kiMmatI lAge, te kSaNa paNa nakAmI na gumAve. keI kSaNe samakita thAya, saMvara thAya, nirjarA thAya, kevaLajJAna thAya, evI manuSyabhavanI uttama kSaNe che. A manuSyabhava maLe che te paNa khedanI vAta che ke cAragatimAM pharavArUpa bhavacakane AMTo ekake Ta nathI. jJAnI puruSane dayA Ave che ke ATale badhe UMce AvyA chatAM bhavanA AMTA ochA thAya tevuM kazuM ja karyuM nahIM. AMTo kyAre TaLe ? samakita thAya pachI bhava gaNAvA mAMDe, gaNatarInA bhava rahe samakita hame nahIM te utkRSTa 15 bhava thAya. samakita na thAya tyAM sudhI jIva cAragatimAM pharavArUpa AMTA mAra mAra kare che. samakita thayA pachI AMTA ukelavA mAMDe. manuSyanAM sukha bhegavatAM puNya ghaTatuM jAya che. pANInA relAnI mAphaka puNya ochuM thatuM jAya che, tene jarA te vicAra kare ! je puNya bAMgha nathI te pUrvanuM te bhagavAIne jatuM rahe che. kSaNe kSaNe karma baMghAya che, janmamaraNa UbhAM thAya che te bhAvamaraNa che. AtmAne bhUla te bhayaMkara vastu che. kAraNa ethI janmamaraNa UbhA thAya che, temAM vaLI zuM rAce cho - rAjI thAo cho? temAM rAjI thavA jevuM zuM che ? manuSyabhava mekSa mATe che; te bhUlIne sukhazAtA bhagave paNa te rahetI nathI sukha bhegavatAM te cAlyAM jAya che, TaktAM nathI, nAzavaMta che. temAM meha pAmavA jevuM nathI. karyuM sukha niraMtara rahe evuM che? te vicAryuM nathI. pitAnA svarUpanuM sukha niraMtara rahe evuM che, tenI vismRti thAya e bhayaMkara che. zAne laIne bhUlI javAya che tenA kAraNe kahe che. - ka-manana = * * - - - Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 mekSamALA-vivecana (2) lakSamI--Akhe janma paisA kamAvavAmAM kADhe tethI zuM vadhe? karma vadhe. adhikArathI nekare vadhe. rAjA thAya te paNa zuM? A bhava pharI jAya pachI zuM kAmanuM? emAM mahattA zI che? tyAre zuM kuTuMba-parivAra eTale putrAdithI mahattA che, e naya grahe che-e abhiprAya dharAve che ? ethI mAtra saMsAra vadhe che. lakSmI vagere mATe AkhI jiMdagI gALe tethI naradeha hArI javAya che, ene eka paLa paNa tamane vicAra na thaye? ha = . eka paLa e vicAra Ave te paNa jiMdagI pharI jAya. 60 vipaLa = 1 paLa = 24 sekaMDa 60 paLa = 1 ghaDI = 24 miniTa 60 ghaDI = 1 divasa = 24 kalAka AkhI jiMdagImAM eka paLa paNa AtmAne vicAra karavA thobhatA nathI e ghaNuM Azcarya che. "kharI mahattA (mokSamALA-16) mAM kahyuM che tema mahattA zAmAM che? te vicAravAnuM che. (3) jJAnI puruSa kahe che ke tamane amAre duHkhI karavA nathI. jethI nirdoSa sukha eTale AtmA bhaNI vaLAya, AtmAne karma na baMdhAya, AtmA nirmaLa thAya, AtmA jethI chUTe evuM sukha satsaMga bhaktimAM maLe che. te " game tyAMthI' eTale zAstra, bhakti vagere game te dvArA te nirdoSa sukha ane nirdoSa AnaMda meLave ke jethI e divyazaktimAna AtmA saMsArathI chUTe. tArI mAnyatAo sukha levA jaIza te duHkha Avaze. mATe pahelAM puruSapratIti joIe ke A kRpALudeva kahe che te sAcuM che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 163 ahIM AtmAnI vAta che. prabhuzrIjI kRpALudevanI zraddhA karavA kahetA ke emAM nukasAna thAya te ame vIme utArIe chIe. bAhya vastunuM sukha levA jAya che te nirdoSa nathI. paravastamAM vRtti javAthI pitAnuM svarUpa-sukha pAmI zakAtuM nathI, tethI jIva mukAya che. mehane laIne paravastune sArI mAne che. pachI tene icche che ke duHkhI thAya che - mujhAya che. kRpALudeva kahe che ke tenI mane dayA Ave che. pudgalasukhanI pAchaLa jAya che paNa tenA phaLarUpe narakAdi duHkha AvavAnuM che tethI jJAnI puruSane dayA Ave che. "saghaLuM paravaza te dukha lakSaNa, nijavaza te sukha lahi." " paravastu-karma, deha, Indriya vagerene AdhIna hovAthI je paravaza che te duHkha che. nijavaza - je AtmAne AdhIna che te sukha che. "bIjA padArthamAM jIva je nijabuddhi kare te paribhramaNadazA pAme che ane nijane viSe nijabuddhi thAya te paribhramaNadazA TaLe che." (39) paravastu tyAgavA gya ja che." e vAta siddhAMtarUpa che ke jenI pAchaLa duHkha Ave te sukha nathI... (4) ATalI vAta prastAvanAnI kahI have amUlya tattvavicAra kahe che. pahelAM je choDavAnuM che te kahIne have grahaNa zuM karavuM te kahe che. huM keNu chuM? - badhuM bAda karatA karatAM je bAkI rahe te anubhava-svarUpa huM AtmA che. kyAMthI the? huM anAdi anaMta hovAthI nitya che. zuM svarUpa che mAruM kharuM? 'tuM cho mekSasvarU5." mekSasvarUpa chuM. kene saMbaMdhe vaLagaNa che? tyAM kartAktApaNuM vicAre. rAkhuM ke e paraharuM? tyAM mokSano upAya vicAre che - - - = . - ! - - - - = - - - - - = - - - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 mokSamALA-vivecana karma-vargaNo zAthI che ane te kema chUTe ? athavA (1) huM keNa chuM? e pahelA praznane uttara vacanAmRtamAM che: "atyAre, huM keNa chuM enuM mane pUrNa bhAna nathI. tuM sapuruSane ziSya che." (21-117/118) (2)kayAMthI thaye? - sapuruSane ziSya kyAMthI thayo? darekane pitAne ItihAsa te hoya. keInI pAse sAMbhaLyuM hoya, pachI sapuruSane vega thaye heya. tevuM puNya prApta thavA sapuruSanI AjJA jANye-ajANya paNa uThAvI heya. alpa paNa zAtAnuM mULa puruSa che. sAcI vastunI bhAvanA, sadAcaraNa paraMparAe sapuruSa pAsethI maLyA heya. (3) zuM svarUpa che mAruM kharuM? - mAruM svarUpa kevuM che ? jJAnIe jevuM pragaTa karyuM che- "sarva jIva che siddha sama" tevuM. (4) kenA saMbaMdhe vaLagaNa che? vaLagaNa - kamevagaeNNa vagere je vaLagyuM che te. jene laIne karma vaLagyAM ? vibhAvane laIne jIvanI pitAnI bhUlathI ja karmavargaNA che. anAthImuninA upadezamAM che tema. (5) rAkhuM ke e paraharuM? pariharuM. A pAMca praznonA vicAra, vivekapUrvaka zAMtabhAve je karavAmAM Ave te Atmika jJAnanA siddhAMtatattvane anubhava thAya. (5) e pAMca praznonA uttara vicArI nakakI karavA. ema ne ema e praznonA ukela Ave ema nathI. tethI AgaLa batAve che ke te anubhava prApta karavA mATe kenuM vacana mAnavuM? sadguru puruSanuM kathana mAne. prathama Atmasiddhi thavA, karIe jJAna vicAra; anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. *---- - - - - rInA aA kAna nA nAma --- - - - Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 meAkSamALA-vivecana kSaNa kSaNa je asthiratA, ane vibhAvika meAha; te jenAmAMthI gayA, te anubhavI guru joya. '' ( 79) jene kaze| svArtha nathI, jeNe AtmAne anubhavyo che evA puruSanuM jo kathana mAne te AtmA bhaNI vaLavAnuM thAya. sadguru zuM kahe che ? re Atma tArA ! Atma tArA ! AtmAne zIghra ALakhA ane sarva AtmAmAM samadraSTi do. sarva AtmAne dravyavRSTithI samAna jue te rAgadveSa na thAya. prabhuzrIjI kahetA ke kArDa para rAgadveSa na karA, kAIne dUbhavA nahIM. nirdoSa hoya te Ave khAdha kare. pAtAnA AtmAne ALakhA eTale sarvemAM AtmA dekhAze. tyAra pachI rAgadveSa marTI jaze. A vacanane hRdaye lakhA eTale e vacanane hRdayamAMthI bhulAya nahI tevuM karo. . zikSApATha 68. jitendriyatA Tou upara kahyuM te meAkSasukha maLe zAthI? indriyA jIte tA meAkSasukha prApta thAya. kharuM sukha levA mATe indriyA jItavI joIe. pAMca indriyAmAM jIbha pahelI jItavAnI kahI. enuM zuM kAraNa ? tA ke ene laIne pAMca indriyA pASAya che. pAMce indriyA anukULatAne icche che. jethI zAtA Upaje evA svAdiSTa bhAjana, sugaMdhI vagerene icche che. jyAM sudhI jIvane indriyAnA viSayA game che ane tene icche che - garamImAM barapha vagere, chUTADhamAM garamI vagere anukULatA joIe che, zAtA vedanInA rAga che tyAM sudhI nIrAgI na thavAya. rAga hAvAthI tevA padArtho Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A - 166 mokSamALA-vivecana saMghare tethI nigraMtha na thAya. ghanaghAnyAdi dasa prakAranA bAhya parigraha ane kaSAya, nekaSAya ane mithyAtva maLI cauda prakAranAM atyaMtara parigraha na tyAgI zake. hiMsA thAya evA kArya na tyAgI zake tethI nirAraMbhI na thAya. IndriyomAM Asakti hoya tyAM sudhI AtmA "bhaNI vaLavA ja na de tethI brahmacarya-brahmamAM caryA na thAya athavA vikAra na jitAya pAMce IndriyenAM viSayamAM rAgadveSa karanAra te mana che. vAMka manane che. je mana jitAyeluM hoya te jue, sAMbhaLe teya rAgadveSa na thAya. tethI manane jItavuM - vaza karavuM e Indriye jItavAne uttama upAya che. manane, AtmAne vaza zAMta rAkhavuM te Indriye vaza thAya. manane jyAM rAkhavuM hoya tyAM rahe che te jItyuM kahevAya; athavA AtmAmAM varte te paNa vaza varlDa kahevAya. manane vaza karavuM e sarvottama-mokSanuM kAraNa che. IcchAo karanAra, saMkalpa-vikalpa karanAra, kaSA karanAra mana ja che. ene vaza karavuM e saheluM nathI, bahu bahu duSkara che. eka samayamAM asaMkhyAtA jana cAlyuM jAya, siddhazilA sudhI pahoMcI jAya evuM che. ene thakAvavuM durghaTa che - keTalAya bhava gayA paNa thAkyuM nathI. ene sthira karavA jaIe tyAM e kyAMya jaI Ave. jJAnIoe jJAnarUpI lagAma vaDe ene sthira karyuM che. "jJAne bAMdhyuM mana rahe." jJAna e manane bAMghavAne uttama upAya che. paNa jJAna thAya zAthI? te ke "sadguru viNa jJAna na hoya." uttarAdhyayanasUtramAM kezIsvAmI gautamasvAmIne pUche che: tame '' '* * * Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja -- = = = ma ma * * * * * * * * * * * * * * * * * w 8 1 kAma karataka na . - - - - - - - * mokSamALA-vivecana 167 tamArA manarUpI azvane kevI rIte vaza kare che ? gautamasvAmI uttara Ape che ke huM jJAnarUpI lagAma vaDe mArA manarUpI azvane mekSarUpI sIdhI saDakamAM calAvuM chuM. niyamarUpI lagAmamAM AvI jAya te paNa mana vaza karI zakAya che ema, pratyAkhyAna viSenA 31mA zikSApAThamAM kahyuM che. - bhaktithI paNa mana vaza thAya che. bhagavAnamAM citta joDAya te upayoga bIje na jAya. bhakti e saheluM sAdhana che, paNa eTale prema joIe. bhaktimAM prema hoya te khAvApIvAnuM, sagAMvahAlAM kaMI na sAMbhare. "mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjA kAma karaMta; ) tema kRtadhameM re mana dRDha dhare, jJAnAkSepakavaMta." manane je hitakArI lAgyuM hoya tyAM mana jAya, tyAM zraddhA thAya ane tyAM ja lIna thAya. ane jyAM ahita jANe ke A mane nukasAna karaze te pAchuM haTe. jyAM mana jAya tyAM jANavuM ke tyAM tene prema che. tyAre vicAravuM ke te hitarUpa che ke ahitarUpa ? je ahita samajAya te mana pAchuM vaLe...jyAM hita lAge tyAM mana tallIna thAya che. namirAjanuM dRSTAMta bhAvanAbedhamAM che. AtmAne jIta--tene kedamAM, mAnamAM, mAyAmAM, lebhamAM na javA de. jJAnarUpa AtmA vaDe kedAdika AtmAne jIte. AtmA jIte ke mana jIte e eka ja che. pAMca Indri ane kedAdi cAra kaSAye jItavAM dohyalAM che. manega jItyo teNe sarva jItyuM. "mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM nmAna +, +--+++::: kAna ka na jana kara Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9:0'' is - s ue her = kama "* . .* * * * * * * * * * * * * * * * * * * : -- --- -- - - - - - - 168 mokSamALA-vivecana eha vAta nahIM beTI." (AnaMdaghanajI-17). saMsAra manane laIne che. kRpALudeve manane jItyuM tethI upArdhAimAM paNa samAdhibhAva rahetuM hatuM. daza lAkha subhaTane jItavA sahelA che paNa mana jItavuM agharuM che. e jeNe jItyuM te stuti karavA gya sarvottama thAya che. jema adhyAtmanI jananI udAsInatA che tema upAdhinI janmadAtA bhUmikA mana che. jeTalI upAdhi echI teTalI samAdhi thAya. jyAM upAdhi che tyAM anAthatA che. mana ja karma bAMdhe che ne mana ja choDe che. zukla- dhyAnamAM zratanuM avalaMbana che te paNa manathI che. mana ja sarva saMsAranI mehinIrUpa che - saMsAra suMdara lAge che te paNa manane laIne che. mananuM kAma vicAra karavAnuM che. vicAra karI vairAgya Ave tyAre mana pAMca IndriyanA viSayamAM bhaTakatuM aTake eTale vaza thAya, te Atmatatva prApta thAya. mana vaDe indriyanI lupatA che. pAMca IndriyanI pAchaLa kAma karanAra mana ja che. pAMca Indriyo gheDA jevI che. manarUpI sArathinA hAthamAM pAMce IndriyanI lagAma che. e mohinI ADe - e pAMca IndriyenA viSayanI IcchA ADe mana gharmane saMbhAravA detuM nathI. gharmane mATe kadAca jAya te tyAM sAvadhAna ekacitta thavA detuM nathI. viSayenA vicAro AvyA kare. cA, khAvAnuM vagere Icchita vastumAM mana jAya. sAvadhAna thayA pachI paNa pAchuM patita thAya eTale kyAMya jatuM rahe. athavA sAvadhAnImAM nyUnatA kare, ALasa ke UMghamAM jAya. manane Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 169 vaza karavAmAM viA ghaNAM Ave che. te viznothI na hAratAM je aDaga rahIne eTale DagyA vinA manane jIte, mananuM kahyuM kare nahIM te AtmajJAnarUpa sarva siddhine pAme. pATha jitendriyatA upara che paNa manane laIne indriyA pravarte che tethI mana viSe ahIM kahyuM che. - mana akasmAt kAIthI ja jItI zakAya che. AgalA janmamAM tevA puruSArtha karyAM hAya tA ja A janmamAM sahaje jItI zakAya. mahApuruSA pUrvanA saMskArane laIne manane sahaje jItI zake che. gRhasthapaNAmAM ghaNA abhyAse jitAya. munipaNAmAM avakAza maLe mATe jItavAnI saraLatA che. e jItavAnA upAyanA gRhasthAvAsamAM paricaya karavA mAgIe - jANavA mAgIe te tenA mukhya upAya e che ke te je duricchA - kharAba icchA saMsAranI icchA, zabdasparzodghi viSayeAnI icchA kare te bhUlI javI, pUrNa na karavI. kharAba icchAthI pAchA haThavuM. paNa e pramANe karavuM teA nahIM ja. e je mAge te ene na ApavuM. ApaNe mananI pAchaLa na dorAvuM, paNa ApaNe icchIe tema manane calAvavuM; eTale AtmAnA mAkSa karavA che te manane paNa AtmAnA vicAramAM, svAdhyAya dhyAna Adi mokSamArgamAM doravuM. AAkSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha." indriyA vaza na thAya tyAM sudhI upAdhi ja che. jema jema iMdriyone pASe che tema tema upAdhi vadhatI jAya che. sAdhupaNuM lIdhuM hAya ane jIbha vaza na heAya tA paMdara ghera k. gRhastha eka zAka khAya tA e cAra khAya. lAkamAM khATuM dekhAya tethI bahArathI +6 * * * acAnaka tyA mana - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 mekSamALA-vivecana pALe paraMtu mana vaza nathI tethI sAdhupaNuM nathI. game tevuM caMcaLa mana heya te paNa abhyAsa karIne vaza karavuM. manane vAMcavA vicAravAmAM rekI avazya Atmahita karavuM. zikSApATha 69. brahmacaryanI nava vADa pAMca mahAvratamAM brahmacarya mukhya che. brahmacarya upara aneka pustaka lakhAyAM che. paraMtu A pATha TUMkAmAM paNa ati upakArI che. jagata pratye udAsIna na thAya te brahmacarya pALavuM duSkara che, tethI jitendriyatAnA pATha pachI brahmacarya kema pALavuM tenI vidhi A pAThamAM batAvI che. nava vADa upara te graMtha lakhAya, paNa ahIM thoDA zabdamAM, te bhedo ane tenuM svarUpa batAvyuM che. eka pachI eka nava vADa! keIne navAI lAge ke A zuM kahyuM che? vADa kahI te zA mATe? vADa te jhADa sAcavavA heya. mATe brahmacaryane suMdara jhADanI upamA ApI che ane tenI rakSA kevI rIte thAya che te jaNAvavA nava vidhione nava vADanI upamA ApI che. AMbA vagerene eka vADa hoya che, tyAre Ane nava vADa. brahmacarya uttama hevAthI tene sAcavavA nava vADa che. mananA vikAre rokavA mATe vADe che. te vistAra karyA vinA jema bhagavAne kahI che tema TUMkAmAM ahIM kahI jauM chuM - 1. vasati - sAdhu, sAdhvI Utare te jagyA, rahevAnuM sthAna. sAdI ke brahmacAriNIe puruSa vagere hoya tyAM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 171 na rahevuM. evA prakArane vAsa brahmacaryane hAni kare che. jevA prakAranuM nimitta hoya tevA bhAva thAya che. paDaMga = bAyalA leke, game tema bele, ceSTA kare, tene saMga na kare. baghA evA nimitta che ke jethI vika UbhA thAya ane manane bhraSTa kare. 2. kathA - vAtacIta paNa vikAranuM kAraNa che. strIkathA, kAmavikAranI kathA e vikathA kahevAya che. sAdhvIe paNa ekalA puruSa pratye kathA na karavI. 3. Asana - strI beThI hoya tyAM be ghaDI sudhI brahmacArI na bese, kAraNa jagyA garama thAya che ane smRtinuM kAraNa che. puruSa beTho hoya tyAM cAra ghaDI sudhI brahmacAriNI na bese, kAraNa strIne vizeSa vikAranuM kAraNa che. prabhuzrIjI eka vAta kahetA ke keI gharaDI bAI hatI. vaidya nADI jevA Avyo, paNa bAI kaheH aDavA na dauM. pachI hAthe dorI bAMdhI vaidyanA hAthamAM ApI, chatAM te bAIne vikAra thaye. 4. IndriyanirIkSaNa. 5. kuDyAMtara. 6. pUrvakIDA - badhuM manane laIne che. AgalA pAThamAM mana viSe kahyuM che tema. 7. praNIta - badhA brahmacaryabhaMganA nimitte che. 8. atimAtrA AhAra - mAtrA eTale mApa. atimAtrA eTale joIe teTalA mApathI vizeSa. lUkhuM khAya paNa peTa bharIne khAya te paNa brahmacaryabhaMganuM kAraNa thAya. mitAhAra eTale mApasara joIe teTale AhAra. 9. vibhUSaNa - bahAranI TApaTIpa. jeNe zarIra upara Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 mokSamALA-vivecana meha choDyo, brahmacarya vrata lIdhuM, teNe zarIrane zaNagAravuM te maDadAne zaNagAravA jevuM che. teNe te AtmAmAM rahevAnuM che. prabhuzrIjI A nava vADa samajAvatA, kAraNa sAdhuone kAyama ane gRhasthAvAsamAM zrAvakane amuka amuka divase brahmacarya dhAraNa karavAmAM te nava vaDe pALavAnI che; mATe te lakSamAM rAkhavA yogya che. zikSApATha 70. sanatkumAra, bhAga 1 caka hoya te parathI cakavartI - cha khaMDa sAdhanAra. sanatakumAra e saMpUrNa sukhI cakravatI hatA. bharata cakavatInA vaibhavanA varNana parathI temanA vaibhavanuM varNana paNa samajI levuM. mukhya vAta temanA rUpanI kahevI che, tethI hAthI ghoDA vagere bIjA vaibhavanuM varNana karyuM nathI. varNa eTale raMga, gauravarNa, rUpa eTale avayanI sumeLatA. tenA varNarUpanA InDe sudharmasabhAmAM vakhANa karyA. keI be dene thayuM ke manuSyanuM te zuM rUpa hoya? tethI te viprarUpe sanakumAranA aMtaHpuramAM AvyA. kheLa eTale caMdana, leTa, mATI vagere pahelA zarIra upara paDIne pachI nahAya tethI chidro sApha thaI jAya. pahelAnA vakhatamAM sAbune badale leTa vagerene kheLa karI paDatA haze. ema jJAnamaMjana karavA cakavatI beThA hatA. snAnamaMjana eTale ghasIne nAhavuM. tyAM vipree AvI temanA rUpanA vakhANa karyAM. sanatkumAra svarUpa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 mokSamALA-vivecana ane sva-varNanI stutithI prabhutva lAvI eTale meTAI mAnI bolyA : rAjasabhAmAM mAruM rUpavarNa tame juo te cakita thaI jAo = Azcarya pAme. aneka upacArathI = aneka kriyAo vaDe, upA vaDe AzcaryakArI zaNagAra sajyA. rAjezvara = cakavartI. cAmara = camarI gAyanA pUMchaDAnA vALamAMthI bane. vadhAvAI rahyA che = stuti karAI rahyA che. tyAM vipree AvI mathuM judA bhAvathI ghuNAvyuM, kAraNa abhimAnathI cakravartInuM zarIra aMdarathI pharI gayuM hatuM - jheratulya thaI gayuM hatuM. reka : . - da * - . - jANavA ka - *, *'" . ja tA .*, kAra ke zikSApATha 71. sanatkumAra, bhAga 2 pUrvita pApane bhAga temAM A kAyAnA madanuM meLavaNa thavAthI e cakravartInuM zarIra jheramaya thaI gayuM, te joI temane meha UThI gaye. badhAnAM zarIra AvAM ja che. saMsAramAM badhe prapaMca-dago che, ThagAvAnuM che. mUThI puNya laIne Avyo che te verAI jAya che. strI - putrAdimAM paNuM AvI ne AvI azuci rahelI che. e saghaLuM mehamAna karavA jevuM nathI. meha - mamatA, jemake kAyA mArI che ane mAna - garva, jemake kAyA sArI che ema karavA cogya nathI. cha khaMDanuM je svAmIpaNuM hatuM te badhuM tyAga karIne sanatakumAra sAdhu thaIne cAlI nIkaLyA. rANIo, aMta:pura, maMtrIo vagere cha mahinA temanI pAchaLa pAchaLa gayAM ane pAchA ghare AvavA vInavavA lAgyA, paNa temaNe pAchuM vALI joyuM nahIM, tethI - - - - jenA mATe jI., 1 * nakArAma Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 meAkSamALA-vivecana te pAchA pharyAM. tyAra bAda sAdhupaNAmAM 16 roga 700 varSa sudhI temaNe sahana karyAM. ahIM pAThamAM sAmAnyapaNe mahAroga thayA ema kahyuM che. puNya sAthe pApanA paNa udaya thAya che. zrIpALarAjAnA rAsamAM Ave che ke zrIpALa puNyathI kanyAo paraNe che ne vaLI tene dariyAmAM nAkhI de che tema. karmAga na TaLe tyAM sudhI eka yA bIje rUpe bhogavavuM paDe che. thUMkavALI aMguli = labdhithI thUMka parasevA vagere davArUpa bane che. kAyA kevI che? tA ke jenAM pratyeka zame pANA babbe rAga rahyA che. ekalI AMkhamAM 96 raMga rahelA che, ema vivekathI siddha che. maLa, mUtra, zleSma vagere ekaThAM thaIne zarIra TayuM che. evI kAyA para mAha mamatA rAkhavI - tene mArI mAnavI te khare vibhrama eTale bhrAMti ke bhramaNA ja che. kAyAnA mAhu maMgaLadAyaka nathI; pApadAyaka che. kAyAne mAThu hAya tyAM sudhI mekSa thAya nahIM. zikSApATha 72. bIza yoga meAkSanI sAthe joDe te cega. mAkSe laI jAya tevAM sAdhana te yAga. athavA mokSa sAdhavAnA prakAra te yAga che. ceganuM kAma AtmAne ujajavaLa - zuddha karavAnuM che. "mAkSa kahyo nijazuddhatA, te pAme te patha." yAgato asaMkhya prakAranA che. temAMthI A khatrIza yAga batAvyA che. (1) AcArye ziSyane cAgya banAvavA te eka prakAranA yAga che. jema saMsAramAM pitA, putrane mathuM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 175 sAMpIne dharmadhyAna kare che, tema AcArya, ziSya potAnA jevA thAya te mATe tene zrutAdika jJAna Ape tethI peAtAnuM jJAna paNa tAjuM rahe, ane pachI saMghanA nirvAha Adi badhu ziSyane soMpIne samAdhimaraNanI taiyArI karI zake, tethI e ceAga che. athavA pAThAntaramAM che ke "meAkSasAdhaka yoga mATe ziSye AcArya pAse AlecanA karavI." peAtAnI vAta adhI guru jANe che te paNa pAte zuddha thavA kahe. peAtAnI . badhI vAta, khATA vikalpo vagere badhuM gurune kahe. (ra) AcAryapaNuM jethI prApta thayuM hAya, je vizeSa jJAna hAya, tene AdhAre zretAonuM hita thAya evA dha AcArya Ape; tethI potAnuM paNa hita thAya che mATe tene ceAga kahyo che. athavA pAThAMtaramAM che ke AcAryaM AlAcanA khIjA pAse prakAzavI nahIM." AcArye AlAcanA sAMbhaLI hoya te bIjAne na kahe. (3) keTalAka ApattikALe dharma na kare, game tema calAvI le. paraMtu ApattimAM ja kharI kasoTI che. pariSaha-upasargamAM paNa dharma na Dyo te ja siddhi pAmyA che. tene ja iMdra jevAe vakhANyA che. ApattikALe oDI de tA maraNu vakhate paNa cheDI de. gajasukumAra jevAe maraNAMta prasaMge paNa aDaga rahI siddhi sAdhI. (4) lokone dekhADavA ke devalAka vagerenI icchA choDIne tapa karavuM. A lAkamAM kIrti meLavavA, leAkaraMjana Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mAkSamALA-vivecana karavA tapa kare athavA paralokamAM sukha maLaze e icchAthI tapa kare tA e rUpa vyApAra kahevAya. samyakdarzana na thAya tyAM sudhI kaMI ne kaMI icchA hoya, samyakRSTine niSkAMkSita aMga hAya che, tethI te evI icchA mUkIne tapa kare te mAkSane mATe thAya che. * (5) zikSA eTale je zIkhyA hAIe te pramANe yatnApUrvaka karavuM. je jANyuM hoya temAMthI ane teTaluM vartanamAM mUkavuM. pApa vagere jANyA hAya te tajavAM. navuM vivekathI zIkhavuM te nUtana jJAna upayoga athavA abhIkSNa jJAna upayoga che. vivekathI eTale ajJAna ane adarzanane nivAravA hitAhitanA lakSa rAkhIne rAja navuM navuM zIkhavuM. AtmAnI ujajavaLatA thAya teTaleA yoga che. bhaNIne abhimAna thAya teA AtmA UlaTo malina thAya. vivekathI navuM zIkhavuM e yoga che. (6) mamatva eTale mArApaNuM. tene laIne parigraha AraMbhathI pAMce jJAna, saMyama vagere AvaraNa pAme che. mUrchA e parigraha che. mamatA hoya tyAM samatA na hoya. mamatA jAya tyAre samatA Ave. saMsAra vaLage che zAthI ? mamatvane laIne. " jo jo pudgala pharasanA, nizce pharase sAya; mamatA-samatA-bhAvase, karmabaMdha~kSaya hoya," mamatAnA tyAga kare te saMsAra chUTa. tethI mUrchA, e eka cAga che. jethI meAkSanA sAdhanarUpa ekeke mamatA, mAhuno tyAga karavA AtmAnA mAkSa thAya tevA yoga amUlya che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 177 (7) gupta tapa nirjarA thavA karavuM. huM tapasvI chuM evA ahaMkArathI ke bIjAne khatAvavA na karavuM. mAhyavRSTi hAya tA te karma bAMdhavAnuM kAma kare. karmane khALe te tapa. manavacanakAyA rokAya evI gupti sahita tapa kare tethI saMvaranirjarA thAya. samyaktva sahita ane nidAna rahita gupta tapa kare tA yAga kahevAya. = (8) tapa kare ne nidAna kare te mAkSamAM na joDe tethI nibhitA rAkhavAnuM kahyuM. tapa karIne devAdi sukha meLavavAnI icchA kare te dharma nathI paNa dhaMdhA che. vastu cheDe paNa tenI vAsanA na che|De. vAsanAnuM khIjuM nAma lAbha che. vAsanA na thavA de. nirlobhatA rAkhe tA mAkSa thAya. nirlobha eTale navuM na icche, niHspRha eTale hAya temAM Asakti na rAkhe ane udAra eTale hAya te vApare, kaMjUsa nahIM te. ethI saMsAra chUTe che. (9) pariSaddha jItyA kyAre kahevAya ? vanaspati vagere ekendriya jIvA paNa sahana kare che ane narakAdimAM pazu paravazapaNe jIva sahana kare che. paNa tethI pariSaddha jItyA na kahevAya. paraMtu samajaNapUrvaka kRDhatAthI zAtAne na icchIne pariSaddha jIte tyAre jItyA kahevAya. bhedajJAna hAya, deha judA che ema jANe chatAM sahana na karI zake tyAre upAya kare. sahana karavAnA abhyAsa karI tene jIte. vIrya phArave. jeTaluM vIyaeN hAya teTaluM jItI zake, e 4. (10) dharma pAmavA mATe saraLatA e ceAgyatA che. te hAya tA meAkSanA cAga sAdhI zake 'vizALa buddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jitendriyapaNuM ATalA guNA 12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mokSamALA-vivecana je AtmAmAM hoya te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che." (40) haiye hoya tevuM heThe Ave, bogha pariNAma pAme evI dazAne saraLatA kahevAya. game tenuM mAnI le te saraLatA na kahevAya. (11) saMyama 12 prakAre, 13 prakAre, 17 prakAre kahevAya che, te dravyasaMyama che. "sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama" (866) te bhAvasaMyama che. AtmAne AtmAmAM reke te kaI bIjA arthe nahIM, paNa AtmArthe. tethI zuddha nirapekSa AtmasaMyama thAya. AtmasaMyama zuddha pALe te eka ga che. e mokSanuM kAraNa che. (12) samakita zuddha rAkhavuM. zuddha eTale deSarahita. samakitane rapa doSa kahyA che te na lAgavA de. zaMkA kaMkhA Adi 8, mada 8, 6 anAyatana ane 3 mUhatA. mata darzana Agraha tajI, varte sadaguru lakSa; lahe zuddha samakita che, jemAM bheda na pakSa." zraddhA malina na thavA de. zraddhA malina thavAmAM aMtaraMga kAraNa samyaktva-mohanIyane udaya che. tethI puruSArtha kare paDe jJAnInI AjJAe vartavuM e mukhya puruSArtha che. ethI udaya AvIne mithyAtvamehanIya nirjare, pachI mizramehanIya ane chelle samyaktvamehanIya udaya AvIne nirjarI jAya. tyAM sudhI cala, mala ane agADha deSa lAge. paNa tyAM puruSArthane avakAza che. A kALamAM na thAya ema na mAnavuM. mikSa thAya ja ema nakkI rAkhavuM. mahenata karelI lekhe che. samakita thayuM hoya te zuddha rAkhavuM, nahIM te malina thatuM thatuM jatuM rahe. mATe Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 179 maratAM sudhI TakAvI rAkhavuM. caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI cheka." maraNa vakhate niyANuM thaI jAya te bagaDI jAya. kSAyakasakitIne saheje nirmalatA rahe, '' (13) " cittanI ekAgra samAghi rAkhavI." " AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthaMkara samAdhi kahe che.' (568) AtmapariNAmanI svasthatA rAkhe, saMkalpavikalpa na thavA de. jyAM hita mAnyuM tyAM zraddhA thAya ne tyAM citta laya pAme. saMsAramAM hita mAnyuM teA tenA vicAramAM rahe. AtmAmAM hita mAnyuM te temAM rahe. eka vastumAM lIna karavuM te ekAgra. citta ekAgrapaNe AtmabhAvamAM rAkhavuM. temAM ghaNA karma khape tethI mAkSa mATenA yoga kahevAya. upAdheithI mana bhaTake tethI ghaNAM kame Ave. samAdhithI jagatanuM vismaraNa thAya ane karma chUTa. upAdhi ane samAdhine virodha che. 66 (14) kapaTa rahita AcAra dekhADavA kare te kapaTa che, yoga nathI. rahita AcAra pALe te yoga che. uparathI kare paNa aMtaramAM bhAva na hAya, vAsanA bIjI DAya tA te kriyA kapaTavALI che. dekhAya dharmakriyA ane phaLa Ave saMsAra te vaMcAkriyA che. sadguru maLe, temanuM ahumAnapaNuM kare, pachI avaMcakakriyA thAya tenuM phaLa mAkSa Ave. vaMcakapaNuM eTale jeTaluM joIe teTaluM bahumAnapaNuM satpuruSa pratye nahIM, ane pAtAnuM ahaMpaNuM rahe te vaMcakapaNuM ema kRpALudeve vyAkhyA karI che. pUjAnuM phaLa cittaprasannatA che. te kyAre thAya ? tA ke kapaTarahita thAya tyAre. - mara pALavA." lokane AtmArthe kapaTa lAkane dekhADavA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mokSamALA-vivecana (15) sapuruSa vagerene vinaya kare. vinaya e apUrva vastu che. vinayathI mArga prApta thAya. e vinaya Ave kyAre? ke jyAre mAna jAya ane puruSamAM paramezvarabuddhi thAya tyAre. sapuruSanI vinayopAsanA te paNa eka yoga che. paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che. paNa te dhyAvana AtmA puruSane caraNakamaLanI vinayopAsanA vinA prApta karI zakatuM nathI." (2) vinayane gharmanuM mULa kahyuM che. vinaya karavA gya puruSa joIe ane tene yathAyogya vinaya karavo joIe. namaskArarUpa vinaya ullAsathI karatAM jIva dharma pAme che. (16) tRSNa ochI karavA bhega ochA kare. lebha ocho kare che. mUkI de che ema thAya te AtmAmAM joDAI zake nahIM te bIjI vastuonuM mahatva rahe. aMdarathI saMtoSa kyAre Ave ? samajaNa Ave tyAre nahIM te eka bAju tRSNA ghaTADe te bIjI bAju vadhe. tRSNA ochI thAya tema AtmA bhaNI vRtti vALavAnI navarAza maLe. (17) vRttine pAchI vALe te vairAgya. pAMca iMdriyonA viSayomAM Asakti nahIM te vairAgya. jue tyAM meha pAme te tRSNa kahevAya. tyAMthI vRtti pAchI vaLe te vairAgya kahevAya. jyAM-jyAM Asakti thAya tyAM-tyAMthI chUTe, AtmA bhaNI vaLe te chuTAya. " tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna." vairAgya jJAnanuM kAraNa che. niraMtara vairAgyabhAvanA e yoga che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 181 (18) mAyAmAM vartavAnuM kAraNa zuM ? kaMIka lAbha hAya - yazanA, sAruM dekhADavAnA, te mAyA - thAya. hAya enA karatAM bIjo dekhAva kare te mAyA. mAyAne zalya kahe che. mAyA, mithyAtva ane nidAna e traNamAMthI eka zalya hAya tApaNu te vratAdi sAcA na kahevAya. vRtti rAke tA vrata kahevAya. mAyAne lIdhe vRtti rAkAya nahIM. mAyAnuM AvaraNa nathI tUTatuM, eTalI niSphaLatA che. hiMmata kare te sAcuM kahI de. prajJAsahita hAya, tA yAga thAya. saraLatA (19) AtmA zuddha thAya tevI kriyA te zuddha karaNI athavA satsAdhana. satsaMga, bhakti vagere satsAdhana karavAmAM pramAda na karavA. kAle zuM thaze tenI khabara nathI. karI levuM. sAvadhAna thavuM, tatpara thavuM. jo icche paramArtha tA, karA satya puruSArtha." kALa pAkaze tyAre karazuM. ema na kahe. sAvadhAnI na rAkhe teA pramAda pesI jAya. kare te sakaLa na Ave. satpuruSe kaheluM sAdhana te sasAdhana che. zuddhanA lakSe chUTavA mATe je karaNI thAya te zuddha karaNI che. tyAM aMta:karaNa joDAvuM joIe. pramAda (20) pAMca aNuvrata vagere pApane rokavA mATe che. prathama azubhamAMthI zulamAM Ave, pachI puNyanA vikalpa paNa mUkIne zuddhabhAvamAM rahe tyAre saMvara thAya. ekaluM pApa rokathe meAkSa na thAya. tethI saMvarane AdaravA ema kahyuM. saMvarane AdaravA-satkAravA ane pApane kADhI nAkhavAM. te mAkSArthe hAvAthI cAga che. ekekA mAkSe laI jAya evA che. mAla Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mokSamALA-vivecana (21) pitAnA deSa samabhAvapUrvaka TALavA, ema kema kahyuM? doSa TALe paNa sAthe abhimAna thAya che ke mArAmAM guNa pragaTyo ane te bIjAmAM nathI. tethI deSa TALe paNa abhimAna na thavA de. samabhAva rAkhe. kaMIka guNa pragaTe tenuM abhimAna kare te AgaLa vadhatuM aTakI jAya. tethI "aghamaghama adhike patita, sakaLa jagatamAM huMya" e bhUlavA jevuM nathI. pitAnA doSa jovA mATe vIsa dehA, kSamApanA ja belavAnA che. pitAnA de hoya te TALavAnA che. ethI mekSa thAya. (22) sarva prakAranA viSayethI virakta rahevuM e mekSe laI jAya e vega che. "viSayarUpa aMkurathI TaLe jJAna ne dhyAna." jarAya viSayamAM anurAga hoya te mekSamArgathI paDe. viSathI jIva rakhaDyo che. ttaradizAH tito vipakavAna ( samAdhizatakaleka 16) pAMca iMdriyanA viSaye levA-mUkavAmAM bahuM keNa chuM?" e vicAravAne vakhata na maLe. viSayathI kaSAya thAya, kaSAyathI baMdhana thAya, baMdhanathI janma thAya, janmathI zarIra thAya, zarIrathI iMdriya thAya, idriyathI viSaya thAya, ema caka cAlyA kare che. sarva prakAranA viSayathI virakta rahe te "prabhu prabhunI laya lAge. mATe eka prakAranA viSayathI virakta rahe kaMI thAya nahIM. sarva prakAranA viSayane oLakhIne tethI dUra rahevuM. tenuM phaLa vairAgya che. (23) pAMca mahAvrata e mULa guNa che. tene zuddha eTale aticAra na lAge tema pALe. dareka vratanI pAMca Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 mokSamALA-vivecana pAMca bhAvanA che te vicAre. aticArathI vrata tUTe nahIM, paNa malina thAya. (24) pAMca mahAvratanA 84 lAkha uttarabheda gaNAvyA che. te zuddha pALavA. e vate vizuddhapaNe pALe tethI mokSamArgamAM joDAya te yoga che. (25) kAtsarga - kAyAnI mamatA choDIne amuka legassa vagere bele tyAM suthI "AtmA chuM" e lakSamAM rahe. kAyA ane AtmA judAM na jANe tyAM sudhI kAryotsarga vAstavika nathI. kAyA taraphathI vRttine rekI AtmA tarapha vALavI.. utsAhapUrvaka eTale bhAvathI kAryotsarga kara. kAyAthI kare eTaluM pUratuM nathI. kAyAthI ane bhAvathI kare. tenA usthita usthita vagere bheda che. kAryotsargathI thAke nahIM. zarIra dukhe chatAM Dage nahIM. karma chUTe che ema lAbha mAne. te duHkha nathI paNa pUrvabaddha vedanakarmanI nirjarA thAya che ema mAne. utsAhapUrvaka kAryotsarga yathArtha kare te te yoga che. "kAya tyajanamaya heya kAya sabake dukhadAyI." kAyAthI huM bhinna chuM ema lAge tyAre kAyAnuM svarUpa lakSamAM Ave. "dehAntaragate/jaM dehe'sminnAtmabhAvanA / bIjaM videhaniSpatterAtmanyevAtmabhAvanA // " | (samAdhizata-74) dehamAM AtmabhAvana kare te na deha maLe. AtmAmAM AtmabhAvanA kare te dehathI rahita thAya. kAyAnuM svarUpa jANIne kAyA tajavAyegya che. ene abhyAsa karavo kAyAtsarga che. AtmabhAvanAne arthe AtmAmAM rahevA kAryotsarga utsAhapUrvaka karavAnuM che. emAM kaMTALe, thAka, caLavicaLatA * rananA - - - - - - Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mAkSamALA-vivecana vagere thAya che mATe utsAhapUrvaka karavA kahyuM. munipaNuM paNa utsAhapUrvaka pALavA kahyuM che. kAraNa ke te agharuM che. (26) muni thayA pachI besI rahevAnuM nathI. pramAdarahita thaIne jJAna, dhyAnamAM pravartana kare. dhyAna na karI zake tyAre svAdhyAya kare. zIkhe, vAMce, vicAre. e apramatta thavAne mArga mAkSamArga che. pramAda moTAmAM meTo zatru che, te manuSyabhava lUTI le che. mATe pramAdarahita jJAna, dhyAnamAM pravartavuM. (27) mAkSamArgamAM atyaMtara dRSTi kAmanI che, tethI AtmacAritra kahyuM. veza vagere bAhya cAritra che. sUkSma upayAga--vRtti kyAM jAya che tenI tapAsa rAkhe. potAnuM vartana sUkSma upayAgathI tapAse. sUkSma upayAga na rAkhe tA mahAvrata lIdhAM hoya te paNa aviratimAM jatA rahe. samiti-gupti pALe, samitimAM AjJAe varte. yAganI pravRttimAM paNa sthiratAnA-guptinA lakSa rAkhe. svAdhyAya vageremAM paNa AtmalakSe vAMce, khele. ema samitipUrvaka vartavAmAM paNa sUkSma upayAgapUrvaka varte. kevaLa aMtarmukha thavAnA jJAnInA mArga che. (28) dhyAnamAM paNa sUkSma upayAgapUrvaka varte. AtmAmAM prema vadhe tA citta tyAM joDAya. dhyAna zA mATe ane kevI rIte karavuM ? mAThu javA, jitendriyatA thavA arthe, ekAgratApUrvaka karavuM. upayAga kArya viSayamAM na javA arthe ekAgratApUrvaka karavA kahyuM. ekAgratApUrvaka AtmAmAM rahe te cAga che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 185 (29) gajasukumAranI samAna maraNAMta du:khathI paNa bhaya na pAme e eka cAga che. sApa karaDe, vIMchI karaDe paNa bhaya na pAmavA. AtmA mare nahIM. vedyanA sahana kare, bhaya na pAme, ema pariSaddha jIte teA yAga kahevAya. "niHzaMkatAthI nirbhayatA ane tethI niHsaMgatA prApta hAya che." (254) niHzaMkatAthI nirbhayatA thAya e samyagdarzananuM aMga che. satpuruSanA khAdya pariName tema niHzaMkatA thAya. AtmA bhinna che ema nizcaya thAya, pachI bhaya na thAya. nirbhayatA thAya tyAre AkuLavyAkuLatA maTI jAya. tethI parigraha chUTe ne asaMga thAya. (30) je vikAranA kAraNa che tevA zrI AphrikanA saMgane tyAgavA. kharAba saMgane tyAgavA e paNa ceAga che. asaMga thavuM hAya teNe vikAranAM sthAna tajavAM. bhayane laIne saMga, parigraha vagere ekaTho kare che. bhaya nathI te pachI parigraha ekaTho zuM kAma kare ? bhaya na hAya tA niHsaMga thAya. paravastu pratyenA vizvAsa UThI jAya. sacce saMjJA mahAlayaH / " srI Adika aneka sagAM, dhana vagerenA saMga ane tenI Asaktine tyAge e yeAga che. (31) doSo thayA hAya tenuM prAyazcitta laIne AtmAnI vizuddhi karavI. prAyazcitta vaDe vizuddhi karavI ema ahI artha che. e pratikramaNa prAyazcitta agni kriyA avazya karavA ceAgya che. mAkSasAdhaka yoga mATe ziSye AcArya pAse AleAcanA karavI. AcArye AleAcanA khIjA pAse prakAzavI nahI." e pAThAMtara 1-2 ahIM garbhita che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mokSamALA-vivecana (32) maraNakALe ArAdhanA karavI. vicAravAna jIva te maraNane samIpa jANIne ja varte che. jema bane tema smaraNamAM rahevuM. rAtre sUtI vakhate samAdhimaraNa karavA sUtAM hoya tema aDhAra pApasthAnaka ane bAra vratamAM lAgelA deze AlecI, sarve jIvane kSamAvI, namaskAra maMtranA smaraNapUrvaka mahAzAMtithI samAdhipUrvaka zayana karavuM. ema samAdhimaraNanI ja bhAvanA karavI. jJAnI puruSane Azraye, tenI AjJAe deha chUTe te te bhave athavA bhAvi evA cheDA kALe paNa svasvarUpamAM sthiti thAya, mekSa thAya. smaraNa karavAnI AjJA maLI che te TheTha sudhI ArAdhavI. A batrIza yogane saMgraha karanAra mekSa pAme che. zikSApATha zya. mokSasukha mokSasukha eTale mekSamAM hoya tevuM sukha. batrIza vega mekSanA ja che. mekSa Ape evA che. te mokSasukha kevuM che? te kahe che. jagatamAM keTalIka vastuo spaSTa zabdamAM na kahI zakAya evI hoya che jemake pANIne svAda, tema manecchA= mananI keTalIka IcchAo paNa na kahI zakAya evI hoya che. nAzavaMta vastuonuM jyAre varNana na thaI zake, tyAre mekSa jevI zAzvata, paNa na joI zakAya evI vastunuM varNana na thaI zake, temAM kaMI navAI nathI. gautamasvAmIe e viSe bhagavAnane prazna pUchayo. tenA uttaramAM bhagavAna kahe che, ke te kahevA mATe jagatamAM kaMI upamA nathI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 187 te sukha koI rIte kahI zakAya tevuM nathI. e upara bhagavAne eka bhIlanuM dRSTAMta ApyuM. bhadrika eTale sarala, bhALeA. jagatanAM sukhA kADAM mekSanAM sukha rAjapaNa ema kahevAthI kADI jevAM tuccha, kSaNika che ane vaibhava jevAM, ratnA jevAM kiMmatI che vAstavika mAkSasukhanA khyAla na Ave. mAkSanA sukha mATe bIjuM dRSTAMta svama vinAnI nidrA che. je nidrAmAM nirupAdhika sukha veDhAya ane sAthe jagata jANI joI zakAya tA tenuM varNana kema thaI zake? ane e sukhane upamA paNa zI Ape ? tevI rIte atyaMta bhagavAnane paNa cAra ghAtIkarma kSaya thavAthI anaMta sukha veDhAya che ane cAra adhAtiyA karma che te temane judA dekhAya che, chatAM temanAthI paNa te meAkSasukha kahI zakAtuM nathI. mahAvIra bhagavAna e sukha anubhavatA hatA chatAM kahI zakyA nahIM. te samajAvavA A dRSTAMta che. zikSApATha 74. dharmadhyAna, bhAga 1 te koI eka viSayamAM cittanI ekAgratA thavI. dhyAna che. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukladhyAna e ghyAnanA cAra prakAra che. temAM pahelAMnA e azubha dhyAna ane pAchaLanA e zubha dhyAna che. e darekanA mukhyapaNe cAra cAra bheda che. je cheDavAnAM che te azubha dhyAna pahelA kahe che. 1 ArtadhyAna te duHkharUpa che tethI dharma na thAya. iviyeAga, aniSTasaMyoga vedanA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 mokSamALA-vivecana ane nidAna e ArtadhyAnanA cAra bheda tyAgavA yogya che. 2 raudradhyAna - pApa karIne rAjI thAya te raudradhyAna, te pAparUpa che. tenA cAra bheda che- hiMsAnaMdI, mRSAnaMdI, cauryAnaMdI ane parigrahAnadI. e raudradhyAnanA cAra bheda tyAgavA yogya che. AnA traNa prakAra samajAya che paNa parigrahAnaMda pApa che te manAtuM nathI. parigraha meLavIne AnaMda mAne, tethI narake jAya. 3 gharmadhyAna-te viSe o pAThamAM vivecana Avaze. 4 zukladhyAna - te kevaLajJAna pragaTa thatAM pahelAM ane mokSe jatAM pahelAM heya che. pRthaphatvavitarka, ekavitarka sUkSmakiyAapratipAtI ane vyuparatakriyA niyata e cAra zukladhyAnanA bheda che. bhagavAnanI AjJA ArtaraudradhyAna cheDIne gharmadhyAnamAM rahevAnI che. ethI uttama gati ane pariNAme mekSa thAya che. gharmadhyAnanA cAra bheda- AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya che. A pAThamAM gharmadhyAnane vistAra kareluM hovAthI tenA 16 bheda jaNAvyA che. 4 bheda - AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya. 4 lakSaNa - AjJAruci, nisaruci, sUtraruci ane upadezaruci. 4 AlaMbana - vAcanA, pRcchane, parAvartana ane dharmakathA. 4 anuprekSA -ekatva, anitya, azaraNa ane saMsAra. gharmadhyAnanA e 10 prakAra sevavA gya che, vAMcavA, mukhapATha karavA, vicAravA yogya che. tenuM nididhyAsana Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana * 189 karavuM eTale bhAvanA karavI, te rUpa cetana pariNAma karavA te dravyazrutanuM bhAvakRta thAya. e rUpa dharmadhyAna che. (1) AjJAvicaya-vicaya eTale vicAra kara, nirNaya kare. AjJAvicaya eTale je je bhagavAnanI AjJA hoya te vicAravI. sAthe ema nirNaya karavo ke bhagavAne je je kahyuM che te satya che, emAM zaMkA karavA jevuM kaMI nathI. mArA samajavAmAM te tatva AvatuM nathI paraMtu bhagavAne leza mAtra paNa mAyAyukta kahyuM nathI. na samajAya te paNa kahenAra bhagavAna sAcA che. haiya tethI vadhAre sAruM batAve te mAyA. bhagavAne evuM mAyayukta ke asatya kahyuM nathI. kIrti vagereno lebha hAya, parigrahI hoya te mAyA kare. paNa bhagavAna te nIrAgI, tyAgI ane niHspRhI hatA. gRhasthAzrama heya, puNyanA udayane bhegave chatAM nIrAgI kahevAya. nIrAgI guNa samyaphaSTine prApta thAya. pachI pUrva karma mAga Ape tyAre tyAga kare. tyAgamAM riddhi siddhi pragaTe temAM na lebhAya te nispRhI. ghaNA tyAga kare paNa vAsanA rAkhe. A kALamAM hInapuNyavALA jIve ghaNuM, tethI kALanI hInatA che, vaLI uttama jJAnane viccheda eTale bhagavAne kahyuM eTaluM rahyuM nathI ane buddhinI maMdatA che tethI samajavAmAM AvatuM nathI. kRpALudeva jevA prajJAvaMta heya te bhagavAnane Azaya samaje. badhA kahe ke mekSa na thAya paraMtu kRpALudeve kahyuM : kema na thAya? puruSArtha karavA kahyuM. evA A kALamAM theDA maLe che. nIrAgI, tyAgI, nispRhI hoya te vyavahAramAM paNa mRSA na bele. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mokSamALA-vivecana bhagavAna te sarvajJa ane sarvadazI paNa hatA tethI jUThuM kahevAne saMbhava ja nathI. e prakAre vicAre te AjJAvicaya nAmane dharmadhyAnane prathama bheda che. (2) apAyaricaya-apAya eTale dukha. rAga, dveSa, kAma, kegha ItyAdikathI jIvane je duHkha thAya che tene vicAra kare te apAyaricaya. duHkha kyAMthI Ave che? e vicAre te navA karma bAMdhate aTake. (3) vipAkavicaya -vipAka eTale phaLa. zubha azubha karmanA phaLa. kyA karmathI kyA phaLa Ave? e vicAre te sukha duHkha samabhAvathI sahana kare ke meM pite pUrve karma bAMdhyAM che tenuM phaLa ja bhegavuM chuM. mATe temAM samatA rAkhuM te saMvara nirjarA thAya. ema vicAre te vipAkavicaya gharmadhyAna che. emAM karmanA phaLarUpa sukhaduHkha banene vicAra thAya. apAya-vicAramAM navA karma bAMdhate aTake ane vipAka-vicAramAM samabhAva rAkhe. (4) saMsthAnavicaya - traNa lekanA svarUpane vicAra. lekane AkAra supratiSThaka eTale be paga pahoLA karI keDe hAtha daIne nirAMte kaI mANasa Ubhe heya evA AkAre kahyo che. AkhA lekamAM be padArtha che: jIva ane ajIva, utpAdavyayadhruvanI vivighatA emAM banI rahI che. temAM nimittakAraNa kALa che. kALAnusAra pariNamana cAlu thayA ja kare che. aDhI dviIpamAM tIrthakara vagere niraMtara vicare che. teone "kaMTAmi, saMtAna, savArefma, sanmAni jALa baMnne levAM, je gharanavAra eTale temane vaMdana karuM chuM, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 191 - namaskAra karuM chuM, satkAra karuM chuM, sanmAna karuM chuM, kalyANarUpa che, maMgalarUpa che, divyarUpa che, caitya - pratimArUpa che, temanI paryuM pAsanA karuM chuM. ISat prAglArA nAmanI AThamI pRthvI che, tenI vacce siddhazilA 45 lAkha jananI che. tenI upara lekAMte siddha bhagavaMte mukta avasthAmAM rahelA che te sarvane vaMduM chuM...yAvata paryaMpAsanA karuM chuM. ema lekasvarUpa vicAravuM te saMsthAnavicaya nAme dharmadhyAna che. zikSApATha 75. dharmadhyAna, bhAga 2 have gharmadhyAnanA cAra lakSaNa kahe che. lakSaNa eTale cihna. (1) AjJAruci - dharmadhyAna rucithI oLakhAya. ruci eTale gamavuM. AjJAruci eTale AjJA uThAvavAnA lAva, manana (2) nisargaci - pUrvabhavanA saMskArathI AjJA uThAvavAnAM bheva svAbhAvika kure te nisargaruci. AjJArucimAM zAstra ke sadguruM nimitta che, ane nisargarucimAM pUrvabhavanA saMskAra nimitta che. (3) sUtraruci - bhAvathI sUtra bhaNavAnI, manana karavAnI ane paThana karavAnI ruci te sUtraruci. (4) upadezaruci- upadeza grahaNa karavAnI ruci te upadezaruci. have gharmadhyAnanA cAra AlaMbana je svAdhyAyarUpa che, te kahe che : Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mokSamALA-vivecana (1) vAcanA-jJAnIpuruSa pAse AjJA laI zIkhavuM. jJAnI guru pAse jAya. teo zIkhave te vAcanA ApI kahevAya. AjJAe vAMce te vAcanA che. (2) pRcchanA-AtmArthe prazna kare te pRcchanA che. jJAna vadhAravA mATe, zaMkA TALavA mATe pUche te e paNa svAdhyAya che. amastuM pUcha-pUcha kare te svAdhyAya na thAya. AtmArthanA lakSa sahita hoya te svAdhyAya thAya. (3) parAvartana - pUrvanuM bhaNeluM smaraNamAM rahevA mATe vAraMvAra zuddha uccAra ne arthathI svAdhyAya kare te parAvartana che. ethI dharmadhyAna thAya che. (4) gharmakathA--bhagavAne je bhAva kahyA che te bhAva tevA laIne eTale tene AdhAra laIne vAta kare. bIjI game te vAta na kare. bhagavAnanA kathanane AdhAre bele. grahIne eTale mAnya karIne. kaMkhA eTale IcchA. dharmakathA karatI vakhate tene bhagavAnanI kahelI keI vAta apriya na lAge te vitigicchArahitapaNuM che. dharmakathA anya mATe nahIM paraMtu pitAnA svAdhyAya arthe kare. have gharmadhyAnanI cAra anuprekSA kahe che - (1) ekatvaanuprekSA - badhethI bhAvane chUTo kare. sagAMvahAlAM vagere saMganena Iche. lAva, A badhA sAthe beluM ema na thAya. huM eka chuM, asaMga chuM. je saMga che te sarva nAzavaMta che. badhAnI vacce beTho hoya te paNa pitAne ekale mAne evI ekatvabhAvanAnI je chApa paDI che te gharmadhyAnarUpa che. gharmadhyAna pariNAma pAmavA ekatva bhAvanA mukhya che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 193 (2) anitya anuprekSA -- zarIra vagere sarve nAzavaMta che. (3) azaraNa anuprekSA -- anitya padArtha koI bacAve ema nathI. -- (4) saMsAra anuprekSA cAra gatirUpa saMsAra heya che. A cAra bhAvanAmAM bAre bhAvanA samAya che. maitrI, prameAda, karuNA ane mAdhyastha e cAra paNa dharmadhyAna mATe anuprekSArUpa che. zikSApATha 76. dharmadhyAna, bhAga 3 AtmasvabhAvane dharma kahyo che. zrAvaka paNa dharmadhyAna kare tyAre munitvabhAvamAM praveza kare che. dharmadhyAna vaDe niraMtara gharmabhAvamAM rahI zakAya. dharmadhyAnanA e sALa bheda anukrame levAnI jarUra che. prathama AjJAvicaya - AjJA vicAre kAraNa ke e mukhya che. e sAdhya thAya pachI apAya, vipAka ane saMsthAna ema anukrame vicAre. ema dharmadhyAnanA dareka cAra bhedamAM anukrame saMbaMdha che. nigraMtha - vacanAmRtA, keLanA paDanI aMdara paDa hAya tema sUtranA vistAra thaI zake tevA atizayavALA hAya che. keLanuM pAna ukheDe tenI nIcethI bIjuM nIkaLe, pachI temAMthI trIjuM, tema eka artha vicAre temAMthI vaLI bIjuM samajAya, ema karatAM karatAM sUkSma arthe bhAse. vIza dADA rAja bhAvathI khele teA navA lAge. bhAvapUrvaka bele tethI Adara bahumAna thAya, tethI pachI vicAra Ave. 13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 para ra ra - - rahe ane te athavA bhAvazrata sudhI hoya che mokSamALA-vivecana zravaNa, manana e dravyadbhuta che ane nididhyAsana e bhAvakRta che. jJAnI puruSane Azaya manamAM rahe ane te rUpa pariName te nididhyAsana athavA bhAvakRta. te bAramA guNasthAna sudhI hoya che tethI zukladhyAna e nididhyAsanarUpa che athavA bhAvathutarUpa che. ahIM je gharmadhyAnanA 16 bheda batAvyA che te apUrva che. e bhedo sahita gharmadhyAna karavAthI apUrva utsAha maLe che. zAstrane zravaNa karavAne apUrva utsAha maLe che. zAstrane manana karavAne apUrva utsAha maLe che. zAstrane vicAravAne apUrva utsAha maLe che. anyane baMdha karavAne apUrva utsAha maLe che. zaMkA kaMkhA TALavAne apUrva utsAha maLe che. gharmakathA karavAne apUrva utsAha maLe che. ekatva vicAravAne apUrva utsAha maLe che anityatA vicAravAne apUrva utsAha maLe che. azaraNutA vicAravAne apUrva utsAha maLe che. vairAgya pAmavAne apUrva utsAha maLe che. vItarAga bhagavAnanI AjJAe AkhA kalekanA vicAra karavAne apUrva utsAha maLe che. A seLa bhedamAM pAchA aneka bheda samajAvyA che. te vicAratAM aneka bhA kuMre che. te samajatAM tapa, zAMti, kSamA, dayA, vairAgya ane jJAnane bahu udaya thaze. | bAla vArI vAta tha, nizcaya 3ra jAvo; torI savAra kADhaMda- nija mAtama dAvo" (cha DhaT) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 mokSamALA-vivecana zikSApATha 77. jJAna saMbaMdhI be bola, bhAga 1 jJAna viSe ghaNe vistAra karI zakAya. ahIM saMkSepamAM kahevuM che tethI be bela" ema kahyuM che. be belethI bAMdhi, sarva zAstrane sAra; { prabhu bhajo nIti sajo, paraTho paropakAra." ema bhAvanAbeghanI prastAvanAmAM kRpALudeve lakhyuM che. be bela bIjI lITImAM kahyA te sarva zAstronA sArarUpa che. AtmAnuM svarUpa je vaDe jaNAya te jJAna che. mithyAtva sahita jJAna te ajJAna che. mithyAtvane kSaya kare tyAre samyaphadarzana thAya che, ane te thatAM jJAna paNa samyaka thAya che. pachI cAritramehane kSaya kare tyAre kevaLajJAna pragaTe che. AtmA kevaLajJAnasvarUpa che te pragaTa karavA mATe A pAThamAM upadeza che. te saMbaMdhI prathama sAmAnya vicAra karavA mATe cAra prazno pUche che? (1) jJAnanI zI AvazyaktA che? (2) je AvazyakatA che te jJAnaprAptinAM sAdhana kayA che? (3) je e sAdhana che te jJAna thavAne anukULa deza, kALa, bhAva atyAre che? (4) je dezakALAdi anukULa che te kyAM sudhI anukULa che? have pharIthI vizeSa vicAra karavA mATe bIjA che prazno pUche cheH Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mekSamALA-vivecana (1) AvazyakatA zI che? jJAna prApta karIne zuM karavuM che? (2) jJAnanA bheda keTalA che? (3) zuM jANavArUpa che ane tene kaI paktithI jANavuM? (4) enA upabheda keTalA che? (5) vizeSapaNe jANavAnA sAdhana kayAM che? (6) e jJAnane upaga ke pariNAma zuM che? prathama sAmAnya vicArapUrvaka pahelA cAra praznonA uttara Ape che. temAM AtmajJAna pAmavAnI apekSA che. (1) jJAnanI zI AvazyakatA che? te viSe prathama sAmAnya vicAra karIe. ajJAnathI jIva saMsAramAM rakhaDyo che jyAM meSenmeSa eTale AMkha mIMcIne ughADIe teTalI vAra paNa sukha nathI evA naraka nigada AdimAM jIva bahu duHkhI thAya che, viSayAdika mehabaMdhanane svasvarUpa mAnI rahyo che. e viparIta mAnyatA TaLe ane svasvarUpa samajAya tyAre ajJAna TaLI jJAna thAya. jJAna pragaTa thAya te anaMta duHkha, anaMta phleza Adi jAya. e rIte janmamaraNarUpa saMsArakleza TALavA AtmajJAna prApta karavAnI prathama AvazyakatA che. zikSApATha 78. jJAna saMbaMdhI be bola, bhAga 2 (2) AtmajJAna prApta karavuM hoya te tenA sAghane kyAM che? te kahe che. cha paryAptiyukta mAnavadeha maLe che e sAdhana che. te mAnavadehanI sAthe sarvajJa bhagavAnanAM vacananuM zravaNa joIe. zravaNa vinA saMskAra nathI ane saMskAra Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 197 vinA zraddhA na thAya, teA pachI jJAna kyAMthI thAya ? tethI jJAna pAmavA mATe mAnavadeha, karmabhUmimAM AryakSetra, matamatAMtararahita madhyasthatAthI satyadharma svIkArI zakAya evuM sAruM kuLa, nigraMtha guru, sarvajJa bhagavAnanAM vacanAnuM zravaNu, ane tenI zraddhA thavI e badhAM sAdhanAnI jarUra che. te maLI AvavA e puNyAnubaMdhI puNya hAya tA bane che. (3) jo e sAdhana che teA jJAna thavAne anukULa deza, kALa atyAre che? upara kahyuM tema karmabhUmimAM paNa AryabhUmi jemAM che evA A bhArata deza anukULa che. A paMcamakALamAM mati, zruta, avadhi thaI zake. paNa paramAvadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna A kSetre paraMparAsnAyathI jovAmAM AvatA nathI. e rIte kALa paripUrNa anukULa nathI. te paNa AtmajJAna thavA mATe te deza kALa anukULa che. (4) jo deza kALAdi anukULa che te kyAM sudhI anukULa che? zeSa raheluM siddhAMtika matijJAna ane zrutajJAna bhagavAnanuM zAsana cAlaze tyAM sudhI rahevAnuM. mahAvIra bhagavAnanuM zAsana ekavIza hajAra varSe cAlaze. temAMthI aDhI hajAra varSe gayAM. tethI aDhAra hajAra varSa sudhI athavA paMcamakALanI pUrNatA sudhI dezakALa anukULa che. haju sADA zikSApATha 79. jJAna saMbaMdhI be bola, bhAga 3 have vizeSa vicArapUrvaka bIjA cha praznonA uttara Ape che. temAM paripUrNa kevaLajJAna pAmavAnI apekSA che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 mokSamALA-vivecana (1) AvazyakatA zI che? tene vizeSa vicAra have kare che ke jJAna prApta karIne zuM karavuM che? te ke AtmajJAna prApta karIne AtmA divase divase sthira thata jAya, svasvarUpa sthiratAnI zreNie caDhate jAya, jethI anaMta duHkhane nAza thaI AtmAnuM zreyika sukha eTale mekSa saMbaMdhI sukha ke je svasvarUpika sukha che te tene prApta thAya. deza, kALa, bhAvane laIne zraddhA, jJAna vagere utpanna kare te samyakubhAva sahita samAdhimaraNa karIne jIva ucca devagati pAme. tyAMthI mahAvideha jevA kSetre janme tyAM pharIthI samabhAvanI unnati thAya ane tyAM tatvajJAnanI vizuddhatA karatAM saMzaya, vimeha, vibhrama vagere doSe TALI zrutajJAnanI vRddhi kare, zrutakevaLI vagere thAya. tethI chevaTe paripUrNa AtmasAdhana jJAna eTale kevaLajJAna pragaTe ane te bhave sarva karma kSaya karI kSe javAya. e badhuM thAya zAthI ? jJAnathI. mATe jJAna prApta karavAnI AvazyakatA che. (2) jJAnanA bheda keTalA che? ochAvattA jJAnanI apekSAe jJAnanA anaMta bheda che. paNa mati, kRta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa, e jJAnanA mukhya pAMca bheda che te mekSanAM kAraNarUpa che. AtmajJAna nathI tyAM sudhI mati-ajJAna, kRta-ajJAna ane vibhaMga eTale kuavadhi e traNa ajJAnarUpe hoya che. AtmajJAna thatAM je ajJAnarUpa che te jJAnarUpa thAya che. kevaLajJAna prApta karavA mATe mukhyapaNe jarUranAM mati ane zruta che. temAM paNa bhagavAnanAM vacanarUpa Agama bhaNe te dravyakRta ane Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 199 svasvarUpanA anubhava kare te bhAvazruta. e rIte zrutakevaLI thaine kevaLajJAna pragaTa kare. matijJAnanA 28, zrutajJAnanA 14, avadhijJAnanA 6, mana:paryavajJAnanA 2 ane kevaLajJAnanA 1 bheda ema jJAnanA pratibheda eTale upabheda 51 che. tenA vaLI atIndriya svarUpe eTale kevaLajJAnamAM jaNAya tevA anaMta bheda che. kevaLajJAna saMpUrNa hAvAthI temAM badhA bheda upabheda samAI jAya che. (3) zuM jANuvArUpa che ? ane tene kaI paMktithI jANavuM ? vastunuM svarUpa jANavArUpa che. vastu eTale AtmA, athavA vastu eTale jagatanI anaMta vastu. prathama AtmAne jANe. AtmA svaparaprakAzaka hAvAthI jagatanI vastuone paNa jANe. vastu bhagavAne kevaLajJAnathI jANIne zreNibaddha kahI che. te zrutajJAna dvArA jANI zakAya che. tenI mukhya be zreNI che : jIva ane ajIva. e jANuvArUpa che. tenI nava tattva ane cha dravyarUpe vizeSa zreNie che. e zreNie athavA e paMktie vicAratAM vicAratAM kevaLajJAna pragaTe che. kevaLajJAna pragaTe tyAre saMpUrNa jagata hastAmalakavat eTale hAthamAM rahelA AmaLAnI samAna sugamatAthI spaSTa rIte jANI dekhI zakAya che. zikSApATha 80. zAna saMbaMdhI be bola, bhAga 4 (4) jANavA yAgya vastunA upabheda keTalA che ? te kahe che. badhA jIva caitanya lakSaNe ekarUpa kahevAya, paNa dehasvarUpe ane dravyasvarUpe anaMtAnaMta che. te darekanI Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mAmALA-vivecana gati eTale saMsAramAM thatA janmamaraNa ane vigati eTale mekSa, te saMbaMdhI jANavA gya che. deha svarUpe tenA IndriyAdika jANavArUpa che. dehadhArI jIvane ochAmAM ochI eka Indriya te heya ja, tethI vadhatAM vadhatAM pAMca Indriya ane mana vagere maLe te tenI saMsarga riddhi eTale sarjananI riddhi jANavA gya che. saMsarga eTale deha, Indriya vagere sAmagrI, ane riddhi eTale mana vacana kAyAnA baLa, zakti, samRddhi. jevA bhAva kare tevA karma baMghAya ane pachIthI tene anusarIne sarjana thAya che. temaja "ajIva'mAM rUpI pugala vaDe badhI racanA kevI rIte thAya che te karmagraMtha vagerethI jANavA yogya che. ane "ajIva'mAM arUpI dravyamAM anaMta AkAza Adi jANuvArUpa che. kALacaka-avasarpiNI utsarpiNI maLIne eka kALacaka thAya, te kALa phare tema badhuM phare che. tenA niyame jANavA gya che. jIva ajIvanA saMgajanita bAkInA tapuNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mekSane heyaupAdeyarUpe vicAravAnAM che. dareka tatvane judI zreNirUpe vistArathI vicArI zakAya che. (5) vizeSapaNe jANavAnA sAdhana kyA che? vizeSapaNe jANavAnA sAdhanamAM bhagavAnanI AjJA mukhya che. ane tenuM zuddhasvarUpa nigraMtha guruthI jANI ArAghana karavuM. eTalA mATe upadeza ApI zraddhAnuM bIja repanAra ane tene piSanAra sadguru e mukhya sAdhana che. zama, dama, brahmacarya vagerethI e zraddhAne mArge vaLAya che tethI e badhAM sAdhane paNa jJAna pAmavA mATe jarUrI che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 mekSamALA-vivecana (6) e jJAnane upaga ke pariNAma zuM che ? agAu kahyuM che tema AtmajJAna karavuM ke jethI pariNAmekevaLajJAna thaI mokSa pamAya. paNa A kALa Utarate che tethI maLelAM sAghane paNa niSphaLa thaI jAya che. tema na thavA dararoja ochAmAM ocho be ghaDIne kALa te niyamita rAkhIne jinezvara bhagavAnanAM kahelAM tattvabodhanI paryaTanA kare eTale boghane vAraMvAra vicAre. vItarAgane eka siddhAMtika zabdane vicAra karatAM jJAnAvaraNIya karmane ghaNe pazama thaze. e vAta vivekathI jotAM satya che. zikSApATha 81. paMcamakALa kALacakenA vicAre avazya karIne jANavA gya che. jinezvare e kALacakanA be mukhya bheda kahyA che : 1. utsarpiNa 2. avasarpiNI. ekekA bhedanA cha cha ArA che. avasarpiNI kALanA cha ArA A pramANe che. (1) suSamA suSamA-4 keDAcheDI sAgaropamane. (2) suSamA-3 keDIkeDI sAgaropamane. (3) suSamA duSamA-2 keDIkeDI sAgaropamano. (4) duSamA suSamA-1 keDIkeDI sAgarepamamAM beMtALIsa hajAra varSa ochAne. (5) duSamA-ekavIza hajAra varSane. (6) duSamA duSamA-ekavIza hajAra varSane. pachI utsarpiNI kALa Avaze. temAM pahele Are ekavIza hajAra varSane duSamA duSamA, pachI duSamA ema Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mokSamALA-vivecana anukrame caDhate kALa thaze. avasarpiNI utsarpiNI maLIne vIsa keDIkeDI sAgaropamanuM eka kALacaka thAya. pachI bIjuM kALacaka, ema kALanI gati anaMta che. vartamAnakALa pacamakALa kahevAya che, te avasarpiNI kALane pAMcame Are che. vartamAna avasarpiNIne huMDAvasarpiNI kahe che. huMDa eTale kadarUpuM, na game tevuM, bihAmaNuM. AvA kALamAM puruSa na maLe. kadAca heya te temanI vAta paNa ghaNane na game. A paMcamakALa badhI rIte kharAba che. A pAMcamAM ArAnuM varNana sAMbhaLIne trASabhadeva bhagavAnane ghaNA ziSya vairAgya pAmI kSe gayA. te ArAmAM ApaNe chIe tethI bahu cetatA rahevAnI jarUra che. bIjuM na sudhArI zakAya paNa pitAne bhAva na bagaDe e sAcavavAnuM che. gharmanI zarUAta zraddhAthI che. taravAnuM kAraNa zraddhA che tene ja A kALamAM abhAva che. nigraMtha pravacana parathI manuSyanI zraddhA kSINa thatI jaze-e mAnavA yogya che ema nahIM lAge. matamatAMtara vadhe eTale paraspara niMdA thavAthI badhA mata peTA paDe ane leke sAcA gharmane mAne nahIM. sAcuM bole te hAni thAya ema mAne, tethI jUThuM bole. pAkhaMDI eTale uparathI sAdhune DoLa karanAra pApI ane prapaMcI eTale kiyAkAMDa karanArA, viSaya kaSAyane piSe evI kriyAo batAvanArA; lekaraMjana kare, zaMgArane paNa gharma batAve. pAkhaMDI uparathI DoLa kare ane prAcI te pApamAM khullI rIte pravarte, te uparathI paNa sAruM dekhADe nahIM. vyAkuLa viSayanA sAghane eTale cittamAM jethI vyAkuLatA athavA meha thAya te Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 mokSamALA-vivecana nirmAlya = dama vagaranA, zUravIrapaNA vagaranA. rAjabIjane nAme zUnyatA AvatI jaze = kharekhara rAjAne chokaro kaI rAjagAdI upara besanAra nahIM maLe. mRgayA = zikAra. paMcamakALanuM AvuM pratyakSa vikarALa svarUpa jANune vivekI puruSa tatvane jANI zraddhIne ArAdhaze. teo uccagati pAmI pariNAme mekSa meLavaze. nigraMthapravacana, nigraMthaguru vagere gharmatatva pAmavAnA sAghane che. tenI ArAdhanAthI karmabaMdhana TALI zakAya che. zikSApATha 82. tattvAvabodha, bhAga 1 dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayananI bAramI gAthAmAM kahyuM che ke "je jIva eTale caitanyanuM svarUpa jANa nathI, ajIva eTale januM svarUpa jANatA nathI, ke te bannenA tattvane jANatA nathI te sAdhu saMyamanI vAta kyAMthI jANe?" (60) 5 mahAvrata, 5 samiti, 3 gupti ane 4 kaSAyatyAga e 17. bheda saMyamanA che. ema aneka bheda saMyamanA che. paNa jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa.e navatatva jANyA vinA saMyamamAM sthiratA thAya nahIM.. - abudha eTale ajJAnI. anya gharmamamAM jIva ajIva viSe kathana che paNa te yathArtha nathI. vedAMta eka brahma mAne, sAMkhya prakRti ane puruSa ema be mAne, paNa paryAya vagere na samaje; keI paMcamahAbhUtamAMthI AtmA thAya ema mAne, "deha Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 mokSamALA-vivecana gathI Upaje, deha vige nAza" ema AtmAne anitya mAne vagere mAnyatAo mithyA che. sarvajJa bhagavAne jIvaajIvanuM satya svarUpa kahyuM che, te navatatvarUpe jenA AgamamAMthI jANI zakAya che. tatvArthasUtra, samayasAra, dravyasaMgraha, paMcAstikAya, navatatvavicAra vagere ghaNA kharA graMthe A navatatva samajAvavA prakAratare eTale judA judA prakAre mahAprajJAvaMta AcAryoe racelAM che. jeo vivekabuddhithI eTale jaDanAM lakSaNa judAM ane cetananAM lakSaNa judAM ema bheda pADIne e navatattvane 3ya kare che jANe che te satparuSa AtmasvarUpane oLakhI zake che. syAdvAdazailI vastune jema che tema kahe che. jemake asti amuka apekSAo, nAsti amuka apekSAe ema anaMta bhAva bhedathI bharelI zailI te syAdvAdazailI che. te padArthane saMpUrNapaNe kahevAnI paddhati che. padArthanuM svarUpa bhagavAne saMpUrNapaNe jANyuM che, te temanA kahelA AgamathI anaMta bhAvabhede jaNAya che. bhagavAnanAM vacana anusAra racAyelAM AgamamAM upaga joDIne tene AdhAre vicArapUrvaka navatattvanuM svarUpa jANavuM jarUranuM che. e navatatva para priyabhAva ane zraddhAbhAva rAkhavAthI viveka thAya. viveka buddhi vaDe AtmA oLakhAya. ethI gharmanI prabhAvanA karI zakAya. zuddha samyakatva sahita navatattvanuM jJAna thatAM kAlekanuM jJAna thAya kAraNa ke "jIva-ajIva'mAM Ape leka AvI jAya che. ema dareka yathAmati e viSe sAMbhaLe, saMbhaLAve; paNa e navatatva pratye jeTale bhAva hoya, prema hoya teTalI AtmAnI ujajvaLatA thAya che. te vaDe karIne te Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 205 AtmAne AnaMda anubhave che. Agamane AghAre vicAre te- * varatuM vicAratA thAva, mana ve vikAsa, | rasa svAdata sukha Upaje, anubhava yAko nAma." (nATaka samayasAra) "rasa deva niraMjana ko pivahI, gahi joga juga juga so jivahI." (zrImad rAjacaMdra) AtmAne nirmaLa rasa anubhavatAM AtmA paramAnaMdarUpa ja che, e rUpa anubhava thAya che. jenuM tattvajJAna-AtmA saMbaMdhI jJAna athavA jIvAjIva saMbaMdhI jJAna uttama che- vizALa che, tenA sUkSama bhedone paNa jANe tevuM che, temaja uttama zIla sahita je tattvajJAnane seve che, vicAre che te puruSa mahAbhAgyazALI che. e navatatvanAM nAma agAu 80 mA zikSApAThamAM AvI gayA che. e navatatvanuM vizeSa svarUpa bhagavAnanA kathana anusAra mahAna AcAryoe racelA tatvArthasUtra vagere graMthathI avazya meLavavuM. e gurugamyarUpa paNa che eTale saddaguru hoya te barAbara samajAya. naya, nikSepa tathA pramANunA bhedo paNa navatatvanA jJAna mATe jANavA jarUrane che. mULa graMtho ane te para lakhAyelA TakA graMthomAM tenI yathArtha samajaNa prajJAvaMta AcAryoe ApI che. 1 ' 1ra. - - * * zikSApATha 83. tasvAvabodha, bhAga 2 kevaLajJAna thayA pachI tenAthI kazuMya ajANyuM rahetuM nathI. bhagavAne kevaLajJAnathI kAlekanA saMpUrNa padArtha jANyA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mokSamALA-vivecana ane joyA pachI tene upadeza bhavya jIne karyo. eka eka dravyamAM anaMta guNa tathA anaMta paryAye che evAM anaMta dravyane anaMta bheda bhagavAne jANyA hatA. paraMtu sAmAnya matizrutajJAnathI grahaNa karI zakAya evA upadezathI, vicAra zreNie caDhavA, mukhya dekhAtA eTale mukhya samajavAmAM AvatA nava padArtha athavA navatatva teoe darzAvyA. badhA jJAnane samajavAnI eka zreNirUpa e navatatva che. jemake "jIva' kahetA anaMtAnaMta jIvana guNaparyAya samajavAmAM Ave. evI eka vicArazreNi thAya. e rIte kAlekanA sarvabhAva navatamAM samAvI dIdhA che. bhagavAnane saMpUrNa upadeza e navatavamAM samAya che. anya darzanene saghaLA tatvavicAra e navatatvanA eka dezamAM eTale tenA cheDA bhAgamAM ja AvI jAya che. e navatatvane AghAre vicAratAM AtmAnI anaMta zaktio prakAzita thAya che. e navatatvanuM saMpUrNa jJAna thavA dvAdazAMgInuM prayojana che. te aMge bhinna bhinna prakAre navatattvane bogha kare che. sUkSma dvAdazAMgI eTale dvAdazAMgInuM rahasya, e navatatva svarUpa jJAnamAM pAraMgata thavAmAM madadarUpa che. badhA aMge - zAstro e navatatvanA vistArarUpa che. navatatvane saMpUrNa jANe te sarvajJa thAya. tripadI be prakAre che (1) heya - 3ya - upAdeya ane (2) utpAda - vyaya - dhruva. pitAne upakArI thAya e apekSAe, e navatatvamAMthI kyAM tatva heya eTale tajavA gya che, upAdeya eTale grahaNa karavA egya che, te Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 mokSamALA-vivecana vicAravuM. ane te badhAM tattva che ja. je heya che te paNa jANavuM joIe kemake tyAgavA gya vastu na jANI hoya te koI vakhata tenuM grahuNa paNa thaI jAya. utpAda-vyaya-dhruva e tripadI padArthanuM svarUpa samajavA mATe che. zikSApATha 84. tAvabodha, bhAga 3 kALabhede eTale A pacamakALamAM jeTalAM zAstro rahyAM che tene AghAre zravaNa, manana, nididhyAsana kare. kRpALudevanA vakhatamAM bahu DAM pustaka chapAIne bahAra paDelAM. dravyasaMgraha vagere graMthe te vakhate hastalikhita hatAM tethI maLavA muzkela hatA. pachI kRpALudeve paramazuta prabhAvaka maMDaLanI sthApanA karI. te dvArA ghaNu zAstro prakAzita thayAM. jeo A kALamAM gurUgamyatAthI eTale guru pAsethI samajIne, zrutane AdhAre e navatatvanuM zravaNa, manana, nididhyAsana kare che teone dhanya che. vinayabhAvabhUSita eTale keI huM kahuM chuM ema garvathI kahe tema nahIM, paraMtu bhagavAne kahyuM che tema vinayathI kahuM chuM ema vinayabhAvasahita suMdara rIte kRpALudeva kahe che ke pratyeka samaju mANase e navatatvane pitAnI buddhi zakti anusAra jANIne vicAravA yogya che. mahAvIra bhagavAne je gharma upade che, temAM matamatAMtara bahu paDI gayA che. ajJAnane laIne kheMcatANa thAya che. badhu karIne mAre tattvajJAna karavuM che evuM upAsaka varga Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 mokSamALA-vivecana je muni temaja zrAvake che temanA lakSamAM rahyuM nahIM. judA judA munione mAnanArA thayA, judI judI kriyAo karanArA thayA tethI bahu gacchamatabheda paDI gayA. tatva para draSTi hoya te badhA eka rahe. tatva na jANe tethI matabheda paDI gayA che. tatvavicAraka puruSe thAya te teo e viSe upadeza karI matabheda TALI zake, kAraNa ke teomAM paraspara matabheda hAya nahIM. "se zANe eka mata ane eka ajJAnInA se mata" kRpALudevanI pratyeka munione vinaMti che ke temaNe navatatvanuM jJAna guru pAsethI vivekapUrvaka samajavuM. te para vivecana karI aMtaramAM bheda pADe, tene heya - ya - upAdeyarUpe vicAravuM. ema navatatvane vistArapUrvaka vicAra karavAthI jIvAjIva viSe yathArtha samajaze tyAre saMyamamAM vRDhatA thaze, bhagavAnanA kahelA vacanamAM keTale rasa rahyo che te jANI zakAze, jJAna ane kriyA vizuddha rahevAthI . samyaktvane udaya thaze; tethI pariNAme mekSa thaI jaze. zikSApATha 85. tasvAvabodha, bhAga 4 zramaNa viSe leka - "H samaH sarvabhUteSa traNa thAyag a tapazcarati zuddhAtmA zramaNo'sau prakIrtitaH / " zramaNa eTale muni. zramaNopAsaka eTale mahAvIranA upAsaka jaina muni temaja zrAvaka je jena heIne A navatattvanAM nAma na jANatA hoya temaNe te avazya jANavA. gurugamyatAthI jANyA pachI sadbhAvapUrvaka manana karavA. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 209 sadbhAvapUrvaka eTale sArA bhAvathI, niHsvArthabhAve, mAnAdi kaSAya mUkIne vinayabhAve, AtmAne jANavApUrvaka zIkhe tA AtmA ujavaLatA pAmaze, kaSAya maMda thaze ane cAritrayamaniyama paLAze. AtmajJAna thayuM haze te te navatattvavicArathI nirmaLa thaze. navatattva viSe koI eka pustaka vAMcI levuM ema kahevuM nathI. paraMtu prathama te viSe sAmAnya jJAna meLavI pachI dareka zAstranuM zravaNa karatAM ke manana karatAM temAM kayA tattvanI vAta cAle che te samajI vicAra karavA. AtmA. che, aMdhAyA che, kema chUTe ? vagere je jJAnI puruSane kahevuM che te A navatattva viSe che. jJAnIoe zAstramAM zreNibaddha jJAna gUMcyuM che. jema jema A navatattvanuM nayanikSepa sahita * jJAna maLaze tema tema apUrva AnaMda ane nirmaLatAnI-- karmanirjarAnI prApti thaze. tema thavAmAM A traNa vastu joie : viveka, gurugamyatA ane apramAda. viveka - hita zuM ? ahita zuM ? vagere. gurugamyatA eTale AjJAe vartavuM, svacchaMde na vartavuM. apramAda eTale viSaya, kaSAya, vikathA, sneha, nidrA e sarva prakAranA pramAdathI rahita thaIne A navatattvanA anubhava karavA. enA rasAnubhavIe = e navatattvanA anubhava karanArA. zrutathI tattvane jANe tethI dharmadhyAna thAya. zrutanI lInatAne zrutasamAdhi kahevAya. samyakdarzanathI nirNaya thatAM sahajasamAdhi thAya. samyakjJAnathI vizeSa Thare. samyacAritrathI kaSAya ghaTe, tethI te rasane anubhave teveA thAya; tethI zAMti thAya. 14 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana A kALamAM mati zruta e jJAna vidyamAna che. bAkInA traNa jJAna paraMparAthI eTale eka pachI eka guru paraMparA cAle e rIte na heAya, chatAM keAI vizeSa jJAnIne adhi vagere hAya emAM vAMdho nathI. bhagavAnanAM vacana sApekSa che. vicArAnI guphA eTale UMDA vicAro. navatattvamAM dvAdazAMgI vagere badhuM AvI jAya tethI ati ati gaMbhIra tattvathI bharelAM syAdvAda vacanAmRtanA gaMbhIra AzA, punaH punaH manana karatAM game tevA cArvAkane paNa saddharmamAM sthira karI de tevA che. cArvAka matavALA paMcabhUtane mAne, AtmAne mAne nahIM. evA nAstikane paNa A navatattvavicAra Astika banAvI de tevA che. tattva samajAya tA bIjuM asAra lAge ane AtmAnuM mAhAtmya lAge. 210 nAnI vayamAM jAtismaraNa jJAna thayA pachI jJAna vadhatAM vadhatAM kRpALudeve teramA varSe badhAM jaina zAstro joi lIdhAM. pachI sarva dharmanA niceADa kADhI soLamA varSe traNa divasamAM A meAkSamALA racI. temAM AvuM apUrve lakhI zakyA e AzcaryakArI che. AtmA camatkArI vastu che, paNa e gupta camatkAra sRSTinA lakSamAM nathI. e navatattvanA jJAnathI zeA lAbha che ? uttara :- sarva prakAranI siddhi, pavitratA, mahAzIla, nirmaLa UMDA ane gaMbhIra vicAra, svaccha vairAgyanI bheTa e badhuM tattvajJAnathI maLe che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 kAkAe - - - - pAsa , mokSamALA-vivecana 211 zikSApATha 86. tasvAvabodha, bhAga 5 prathama cAra bhAgamAM navatattvanuM mahatva samajAvIne kapALadeva have eka samartha vidvAna sAthe thayelI vAtacItane sAta bhAgathI rajU kare che. haramana jekebI sAthe vAta thaI hatI ema kahevAya che. haramana jekebI jarmana philasUpha hatA. baghA gharmo tapAsatAM jaina dharma satya che ema lAgavAthI hiMdamAM rahI emaNe jena graMthane ghaNe abhyAsa karyo hato. tema ja yuropamAM jaina dharmano pracAra karanAra paNa teo hatA. kupALudeve eka samartha vidvAna sAthe ema nAma ApyA vinA banelI hakIkata lakhI che. te vidvAnane, jaina zAstro jANyA chatAM ane muni vagerene samAgama karavA chatAM, mahAvIranA upadezamAM AkhI sRSTinuM jJAna kevI rIte che, te samajAyeluM nahIM. e viSe zaMkA hatI te pUchI. kRpALudeve navatatvamAM ja AkhI sRSTinuM jJAna che evuM temane batAvI ApyuM. tyAre te vAta keTaleka aMze satya che ema teoe mAnya rAkhyuM : : ' # kema ? v = + ke mana na -- * * * * * * * * * * * *- na, na ka ra zikSApATha 87. tavAvabodha, bhAga 6 kRpALudeve vidvAnane kahyuM ke keTaleka aMze AkhI sRSTinuM tattvajJAna navatatvamAM AvI zake kharuM ema Apa kahe che, te ema sUcave che ke Apane e viSe haju zaMkA rahI che. sarva matemAM je jJAna batAvyuM che te A navatattvanA eka bhAgamAM AvI jAya che. mahAvIranA tattvajJAnamAM kaMI apUrNatA nathI, paNa e mATe vizeSa avakAza hoya te madhyasthatAthI carcA karIe, te niHzaMkatA thAya. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mokSamALA-vivecana vidvAne kahyuM : ApanI vAta uparathI mane ema te niHzaMkatA che ke jene adbhuta darzana che ane mahAvIra sAcA jJAnI hatA. have eka vAta bIjI pUchavI che. utpAda-vyaya-dhruva" e labdhivAca bhagavAne gaNagharane kahyuM te parathI dvAdazAMgInuM saMpUrNa jJAna gaNadharane pragaTa thayuM ema je zAstramAM vAta che te kevI rIte saMbhave ? ane -Azayarita eTale mArmika artha sahita dvAdazAMgInuM jJAna A labdhivAkya gurumukhathI sAMbhaLatA AgaLanA bhAvika ziSyane paNa thatuM hatuM te kevI rIte ? e viSe tame kaMI lakSa pahoMcADI zakaze ? ema vidvAne kRpALudevane zaMkA kahI prazna pUche. zikSApATha 88. taravAvabodha, bhAga 7 kRpALudeve uttaramAM kahyuM ke mane je jJAna che te guru paraMparAnI AjJAthI A bhavamAM maLyuM nathI. chatAM pUrvabhavane AghAre vizeSa jJAna che te parathI samAghAna karI zakIza ema mane saMbhava rahe che. Apane zaMkA kevA prakAre che te prathama kahe. vidvAna kahe H e tripadI jIvatatva para ekavAra nArUpe ane bIjIvAra hArUpe utAre. jema ke - jIva utpattirUpa che ? -hA jIva vyayarUpa che ? nAhA jIva ghuvarUpa che ? nAnhA ema karavAthI 18 doSa Ave che. vidvAne eka pachI eka 18 devuM vicArelA te kahI batAvyA. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 mokSamALA-vivecana 213 zikSApATha 89. tattvAvabodha, bhAga 8 AkhA jagatanA vidvAne gUMcavanArA A baghA praznothI zrImad gUMcavAze ane samAdhAna nahIM karI zake ema vidvAnane lAgyuM. e badhA vicAre zAthI udbhavelA te kahe che ke keI jaina muninA samAgamamAM ema sAMbhaLyuM ke syAt asti, syAt nAsti, syAt asti nAsti, syAt avaktavya, syAt asti avaktavya, syAt nAsti avaktavya, syAt asti nAsti avaktavya e jenasaptabhaMgI naya apUrva che. ethI sarva padArtha satya rIte siddha thAya che. (cAt eTale keI prakAre, keI apekSAe) nAsti astine emAM agamya bheda rahyA che. tattva vicAra karanArA anya mitro sAthe hatA, teonI sAthe ghera AvI pachI badhAe maLI utpAdavyaya - dhruva e labdhivAkyanI jIvatatva para nAsti astirUpe rojanA karI. tethI gUMcavAI jatAM eka pachI eka aDhAra doSe jaNAyA. vidvAna kahe che ke e mane kaMTALArUpa lAgyuM, paNa bIjAne jema na samajAvAthI bhagavAnanA vacana pratye dveSa thAya che tema mane dveSa thayA nathI. uttaramAM kRpALudeve kahyuM ke Ape je prakAre vicAre karyA te yathArtha svAvAda zailIthI karyA nathI. Ape kevaLa astitvanAstivAda takarUpe utAryo che, tethI huM paNa tarkathI, paNa sthAvAda zailIne AghAre yathAzakti uttara ApuM chuM te Apa lakSapUrvaka sAMbhaLo. utpatti - nAza - dhruvatA e traNemAM prathama nA kahI tenuM kAraNa - dravyanI apekSAe jIva anAdi hovAthI utpattimAM nA ane dravyanI apekSAe jIva anaMta hovAthI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 mokSamALA-vivecana eTale keI kALe tene nAza na levAthI, nAzamAM paNa nA kahI. pachI apekSA palaTAvIne paryAvRSTithI jotAM jIva eka dehamAM sadA rahetuM nathI athavA samaye samaye paryAya palaTAya che tethI ghuvatAmAM paNa nA kahI. zikSApATha 90 tavAvabodha, bhAga 9 have traNemAM "hA" evI je pejanA karI che te samajAve che. paryAyanI apekSAe, jIvane mekSa thatAM sudhI, te eka dehamAMthI nIkaLI bIjA dehamAM Upaje che tethI utpattimAM hA kahI ane te je dehamAMthI nIkaLI AvyA tyAMthI te nAza pAme tethI nAzamAM paNa hA kahI athavA kSaNekSaNe vibhAvabhAvathI enI Atmikazakti hAni pAme che tethI paNa nAzamAM hA kahI. tathA dravyanI apekSAe, jIvane keI kALe nAza nathI tethI dhruvatAmAM paNa hA kahI. Ama e cha prakAra yathArtha kahI zakAvAthI Ape je aDhAra doSe gaNI batAvyA te badhA TaLI jAya che. vidvAne gaNAvelA aDhAra deze athavA zaMkAo ane kRpALudeve kareluM tenuM samAdhAna A pramANe che : zaMkA | samAdhAna 1 vigharUpe hoya te vastu che 1 dravyathI jIva vijJarUpe gvarUpe na hoya nathI tethI ghuva che. 2 utpAda vyaya dhruva e 2 jIvana utpAda-vyayamAM traNemAM nA kahI tethI jIva dravyanayathI na ane dhruvasiddha na thAya. mAM paryAyanayathI nA kahI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 215 che ema bhinna bhinna nayathI eTale apekSAthI jIvanuM satyatva siddha thAya che. 3 vighatAne ane dhruvatAne 3 jIvana satyasvarUpe eTale paraspara viraghAbhAsa che. dravyanayathI vidhratA nathI, dhruvatA che ane paryAyanayathI vighatA che paNa dhruvatA nathI tethI virogha nathI. 4 jIva kevaLa ghava che te | 4 jIvanI dravyanayathI dhruvatA utpattimAM hA kema ? che, utpatti nathI paNa paryAyanayathI utpatti che. mATe utpattimAM hA kahI. 5 utpannayukta jIva ghava rahe | pa jIvanI paryAyanayathI te tene utpannakoNe karyo? utpatti che, paNa dravya nayathI nathI tethI jIva anAdi siddha che. mATe utpanna thaye nathI. 6 utpatti kahetAM anAdi. | 6 dravyarUpe utpatti asiddha paNuM jatuM rahe thaI tethI jIvanuM anAdipaNuM rahyuM. kartA asiddha thaye. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 mekSamALA-vivecana 7 kevaLa ghava chatAM nAzarUpe | 7 cArvAka, jIva che ane kahetAM cArvAka jevuM mizra nAza pAme che ema mAne vacana thayuM. che. ahIM apekSA bhinna hevAthI mizravacana nathI. 8 utpatti ane vijJarUpa | 8 cArvAka eka ja dehamAM kahetAM kevaLa cArvAka pacamahAbhUtathI utpatti siddhAMta thayA. ane nAza mAne che. ahIM pRthapha pRthapha deDamAM utpatti ane nAza che. mATe kevaLa cArvAka siddhAMta nathI. 9 thI 14 traNemAM nA kahI ! 9 thI 14 ne pachI traNemAM hA kahI | (1) jIva anAdi che. tethI e cha deva thayA. tethI utpatti nathI. te A pramANe - (2) dravyathI ene kaI (1) utpatti nathI (2) kALe nAza nathI, vyaya nathI (3) ghava nathI anaMta che. (4) utpatti che (5) (3) eka dehamAM te vyaya che (6) ghuva che. sadaiva rahenAra nathI. () te navA dehamAM Upaje che. (5) te pUrva dehamAMthI nAza pAme che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 217 | (6) te dravyathI sadA - vidyamAna rahe che. 15 kevaLa dRvatA jatAM utpAda. | 1pa jIva, dravya anAdianaMta, vyaya - dhruva e sarvajJa- siddha thatAM syAdvAda vacana jAya. vacana siddha thayuM. 16 utpatti dhruvatA letAM kartA | 16 jIvanI paryAyathI utpatti Thare tethI sarvajJavacana jAya. ane dravya dhruvatA letAM kartA nathI ema siddha thayuM tethI jinavacana satya TharyuM. 17 utpatti vighatA letAM | 17 utpatti vighatA chatAM pApa puNyane abhAva. jIva, dravya nitya hovAthI pApa puNya dehAdika punarAvartana siddha thayAM. 18 utpatti vighatA ane | 18 apekSAe utpatti, thoDo kALa rahe tethI vinnatA ane dhruvatA e sAmAnya sthitithI sarva siddha thatAM mAyA triguNAtmaka mAyA siddha asiddha thaI. dravyathI badhuM sadA rahevAnuM che, mAyA nathI. thaI. zikSApATha 91. tasvAvabodha, bhAga 10 e pramANe vidvAnane mananuM samAdhAna karyA pachI kRpALu deve kahyuM ke Apane e yejanA prathama klezarUpa lAgI hatI, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mokSamALA-vivecana paraMtu have yathArtha samajAtAM vidarUpa lAgaze. hajI te viSe eka be vAta TUMkamAM kahevI che. Apane sAMbhaLavAnI IcchA hoya te kahuM. vidvAne te khuzIthI kahevA kahyuM. kRpALudeve utpAda-vyaya-dhruva e labdhivAkyathI kevI rIte dvAdazAMgInuM jJAna thAya? e mULa vAta saMjIvana karI eTale pharI yAda karAvI tenuM samAdhAna karatAM kahyuM ke Apa e labdhivAkaya na samajAyAthI ghaNuM dezanI jano dvArA zaMkA karI klezarUpa kaho che, emAM e vacanane anyAya maLe che. e samajavA mATe ati ati ujajavaLa Atmikazakti, gurugamyatA ane vairAgya joIe. tenI khAmI che tethI e labdhinAtha viSe zaMkA rahe, paNa gyatA lAvI te para UMDo vicAra karIne zaMkA TALavA che. te vicAraNA thavA kRpALudeva e labdhivAkyanuM vizeSa vivaraNa karI batAve che. dareka dehanI utpatti, pachI te dehanuM chUTI javuM, temAM rahevAne kALa ema sAmAnya vicAra karI pAcho vizeSa vicAra kare, ke utpatti vakhate jIva prathama garbhamAM Ave, pachI AhAra, zarIra, Indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e che paryApti aMtarmuhUrtamAM pUrNa kare ane te mujaba dehanuM baMghAraNa thAya. AtmAnI sattA vaDe manabaLa, vacanabaLa, kAyabaLa prApta karI janma pAme tyAre jJAna athavA saMjJAne AghAre pravarte. AyuSya athavA uMmara vadhe tema viSa bhagave. temAM iSTa-aniSTabhAva thAya ane karmaprakRti baMdhAya. tenA aneka bhedo vicAratAM pharI bIjA dehamAM utpatti, nAza kevI rIte thAya che te samajAya. ema eka jIva Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 219 AzrayI anaMta dehamAM utpAda vyaya dhruva vicAre, te te mujaba anaMta jI viSe paNa samajAya. ema dravyathI ane bhAvathI eTale paryAyathI vicAratAM AkhI sRSTinuM jJAna e traNa zabdamAM rahyuM che. e prakAre sadgurumukhathI pavitra labdhirUpe jyAre e vAkya prApta thAya tyAre dvAdazAMgInuM jJAna avazya thAya. jema "jagata" kahetAM ApaNe tene bahoLe - vizALa artha eka kSaNamAM samajI jaIe chIe, temaja bhagavAnanA vakhatamAM je bAju eTale namra tathA vinayI ane saraLa eTale AjJAMkita ziSya hatA, teo gurugamyatAthI e labdhivAtha sAMbhaLatAM dvAdazAMgInuM jJAna pAmatA hatA. ema Apa vivekapUrvaka vicAraze te Apane e labdhivAkya nirarthaka, klezarUpa nahIM lAge, paraMtu atimahattvanuM ane vicAravA lAyaka lAgaze. zikSApATha 92. tavAvabodha, bhAga 11 mahAvIra bhagavAne trIsamA varSe dIkSA lIdhI, 1rA varSa tapa tapI kevaLajJAna pragaTAvyuM. e madhyavaye beMtALIsame varSe sarvApaNuM prApta karI traNe kALa jANyA pachI kahyuM ke jagatai pahelAM nahote, atyAre nathI ane have pachI thaze nahIM. ema badhuM tapAsyuM hoya te "nathI" ema kahevAya. jagatakartA nathI e sarvajJatAnA guptabhedathI eTale kevaLajJAnathI jANIne pachI kahyuM hatuM. vaLI teo 18 deSarahita paramezvara hatA. Ape emanA satya tattvavicAre madhyasthatAthI avazya saMzodhana karavA yogya che. jenanA avarNavAdIo Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220. mokSamALA-vivecana niMdake jenane samajI zaktA nathI. pitAnuM sAcuM ema mamatva kare te adhogati pAme. pachI thelI bIjI vAtacIta thaI tyAre meLApa vakhata pUre thatAM kRpALudeve kahyuM ke Apa prasaMga meLavI e satya tane vicAra karaze ? vidvAne hA kahI. ema e tatva vicAravAnuM vacana laIne kRpALudeva saharSa tyAMthI javA UbhA thayA. anaMta bhedathI bharelA e bhagavAnanA apakSapAtI ane tavamaya vicAre A kALanI apekSAe jeTalA maLI Ave teTalA heya ya upAdeyarUpe vicAravAM. e navatatvane yathArtha jANe tene samakita thAya. ane jene samakita thAya te kALe karIne kevaLajJAna pAme. kevaLajJAna thAya tyAre anaMta catuSTaya eTale anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya avazya pragaTe, pachI mekSa pAme ema bhagavAnane kahelA vacanene je yathArtha jANe che te bhagavAna thAya che. e huM satya vAta kahuM chuM ema kRpALudeva kahe che. navatatva jANavAne hetu mekSa pAmavAne che. navatatvanAmacakane nirdeza karI kahe che ke ema navatatvanA nAma cakarUpe mUkavAmAM paNa khAsa karIne mokSanI nikaTatAnuM sUcana kareluM hoya ema jaNAya che. mekSamALAnI mULa pahelI AvRttimAM A cakramAM jIva ane mekSa vacce lITI paNa nathI. AtmajJAna thayA pachI mekSanI atyaMta nikaTatA thAya che te have kahe che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 - - manana kAma jAtakone nArA- : : * mokSamALA-vivecana zikSApATha 93. tasvAvabodha, bhAga 12 navatattvanA nAma anukrame lakhatAM jIvathI mela dUra jaNAya ane cakarUpe - gaLAkAre lakhatAM jIvathI mikSa nikaTa jaNAya; tema ajJAna draSTithI pitAne ajIva - deharUpa mAne te mokSa dUra jaNAya che. deha Indriye Adi ajIvarUpa pitAne mAne, puNya pApanA udayamAM ekarUpa thaI zubhAzubha bhAva kare te Asava tatva che. tethI baMdhanI paraMparA cAlu rahI anaMtakALa jIva saMsAramAM janmamaraNa karate rahe che. paraMtu jJAnavRSTithI vicAre te pitAne jaDadehathI judo mokSarUpa jANe, ane zuddhabhAvamAM Ave tyAre Asava TaLI saMvara thAya. pachI sattAmAM karma khapAvavA AtmasthiratArUpa tapa kare te ghaNI nirjarA thAya. paraMtu sattAmAM karma rahyAM che tyAM sudhI baMgha thayA kare che, tethI mehanIyanI prakRtione upazama, kSaye pazama karatAM chevaTe kSaya kare tyAre kevaLajJAna pragaTe. pachI eka zAtavedanI baMdhAya, tene teramAM guNasthAnakane aMte saMvara athavA baMdhabucchitti thatAM jIva mokSa pAme. ema jIva ane makSanI dravya-nikaTatA uparathI bhAva-nikaTatA kare tyAre sarva siddhi thAya. ajJAna dazAmAM mekSa dUra che. jJAna thayA pachI mekSa nikaTa jaNAya che. - jJAnavRSTithI vicAre te jIva pitAne deharUpa nahIM paNa mekSarUpa mAne, tethI chUTavA mAMDe. tema thavA prathama saddaguru maLavA joIe. teo sadudeva ane sagharmane oLakhAve. e traNa sAdhanarUpa che ane sAdhya samyakajJAnadarzana-cAritra che. kevaLa eka ja rUpe - sahajAbhasvarUpa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 meAkSamALA-vivecana thavAne jJAnadarzanacAritra che. samyagdarzana thatAM samyajJAna thAya, tyAre mAkSa nikaTa bhAse. samyakcAritrarUpa zuddhabhAvamAM rahevAya to nave tattvane bhale heya gaNI tyAgI do. paraMtu zubhAzubha bhAva che tyAM sudhI navatattvanA heya jJeya upAdeyarUpe vicAra karo. ethI mokSa thaze. ema navatattva viSenI vAta pUrNa karI. have bAkInA pAMca bhAgamAM satyadharmatattva viSe kahe che. zikSApATha 94. tattvAvabodha, bhAga 13 A je tattva viSe kahyuM che te mAtra jaina lokone lAgu paDe che ema nathI. paraMtu sarva jIvone sarakhI rIte lAgu paDe che. jene mekSe javuM hoya te badhAne mATe A kahyuM che. vaLI kRpALudeva kahe che ke huM je kahuM chuM te kaI paNa dharmanA pakSapAta vagara satya kahevAnI buddhithI kahuM chuM. pakSapAta ke svArthathI adharma badhu to adhogati thAya evuM mAre karavuM nathI, paNa je satya che te ja kahevuM che. vAraMvAra tIrthaMkaranAM kahelAM vacanA vAMcavA bhalAmaNa karuM chuM tenuM kAraNa e ke te vacanAmAM paripUrNa satya tattva raheluM che. jinezvarAe paripUrNa satya tattva jANyA pachI ni:svArthapaNe pakSapAta rahita e vacanAmRtA sarva jagatajIvAnA hitane mATe kahyAM che. e pavitra vacanAnA rahasyane je manana karaze te teA pachI A mArI vAta mAnya rAkhaze. jainAe mane bhurazI dakSiNA--moTI lAMca ApI nathI, ke e mArA saMbaMdhI paNa nathI, tema anya dharmavAdvI kAI mArA virodhI nathI. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 1. 223 huM te madhyasthatAthI badhA dharma viSe manana karIne vinayathI sarva jIvenA hita mATe kahuM chuM, ke he mekSagAmI bhavya jI ! jena jevuM pUrNa ane pavitra darzana bIjuM ekake nathI. baghAM darzane emAM samAya che. vItarAga je bIjo eke deva nathI. e ja eka sAro deva athavA Izvara che. mATe jo tamAre saMsArathI chUTavuM hoya te e sarvajJa bhagavAtA kahelA gharmarUpI kalpavRkSane seve, te uttama phaLane pAmaze. , , , , - - - + + + + + zikSApATha 95. taravAvabodha, bhAga 14 jenagharmanuM mAhAsya batAve che. jenadarzananA vicAro evA khUbIthI eka pachI eka saMkalanathI eTale saMbaMghapUrvaka goThavAyelA che ane tenAM zAstro eTalAM gahana che ke tenuM manana karatAM ghaNe kALa vyatIta thaI jAya. tene samajavA mATe syAdvAdanI yathArtha samajaNa joIe. te bIjuM gharmamAM nathI paNa mAtra jenamAM ja che. tene barAbara abhyAsa karyA vinA upara uparathI joIne keI e abhiprAya Ape ke baghA gharma sarakhA sAcA che. athavA keI jena gharmanuM khaMDana karanAra pratipakSInA kahevAthI jainadharmanI viruddha abhiprAya Ape, te yogya nathI. jema taLAvanuM pANI uparathI sapATa lAge paNa UMDA UtaratAM tene bheda samajAya, tema jainadharmanuM yathArtha manana karatAM tenuM mahattva samajAya che. jenadharma je jANe ne seve te pite jina thaI jAya. jenanA siddhAMta akhaMDa -keI bhUla na kADhI zake tevA, saMpUrNa kaMI bAkI rahe nahIM tevA ane dayAmaya-dayAthI bharapUra che. e * * * - nAka - F * * nA .. * * * * * * * * * * * mA .ka . ratana : ! 9 - - - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224. mokSamALA-vivecana kaI pAramArthika eTale mokSa mATe jarUrane viSaya nathI ke je jainamAM na hoya. vizvanA sarva to cha dravyamAM ane navatatvamAM AvI jAya che. jenatattvajJAna eka viSayane aneka bheda-aneka na nikSepathI paripUrNa kahe che. mekSa mATe prajanabhata eTale jarUranuM tatva jaina jevuM bIjA dharmomAM kyAMya nathI. jema eka dehamAM eka AtmA che tema AkhI sRSTimAM eka jainadharma ja sAce che. ema kahevAnuM kAraNa e ke e gharma paripUrNa che, rAgadveSarahita che, satya che ane jagatanA sarva jIvanuM hita icchanAra che. zikSApATha 96, tavAvabodha, bhAga 15 ahIM kRpALudevane kaI kahe ke tame jenane satya kahe che ane bIjA gharmone apUrNa ne UtaratA kaho che te zAthI ? tenuM vivecana karIne batAve. kRpALudeva kahe che ke e viSe vivecana karavA jeTalI A pAThamAM jagyA nathI; te paNa thoDuM thoDuM A viSe huM kahete Avyo chuM, chatAM jemane e viSe zaMkA hoya temaNe jainanA zAstro sAthe anya gharmanA zAstro madhyasthabuddhithI sarakhAvI manana karavA te agAu gharmanA matabheda bhAga 3'mAM jAhera karyA mujaba jenagharma avazya sarvotkRSTa ane sarvapraNIta jaNAze. jainatatvavijJAnI zAstronA cAra bheda che - (1) gharmakathAnuga athavA prathamAnuga, (2) caraNAnuga, (3) gaNitAnuga athavA karaNanuga ane (4) dravyAnuyega. anuga eTale kathana. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 225 kaI prazna kare ke je jenagharma satya che te e viSe jagatanA leke kema ajANa rahe che ? tenA uttaramAM kahe che ke aneka gharmamanI jALa phelAyelI che. temAMthI satya tatvane vivekathI zeghanArA keIka ja che. vaLI jenagharmane leke jANaze te Izvarane jagatakartA mAnavAnI pitAnI zraddhA pharI jaze, tethI e gharmo parathI paNa lekenI zraddhA UThI jaze. tethI dayAnaMda sarasvatI vageree lekene pahelethI ja evI bhramabhUrakI ApI eTale bharamAvI dIghA ke jena te nAstika che. leke te bicArA gabharu gADara-gADaramAM vicAra na hoya, temAM paNa gADaranuM baccuM hoya tene jevA vicAra karavAne azakta leke, je kahyuM te mAnI laI jena gharmathI bhaDakIne dUra rahevA lAgyA. paraMtu jeoe jenatatva viSe thoDuM ghaNuM jJAna meLavyuM che teo te samajI zake che ke jenamAM ja baghA satya tatvanA siddhAMte rahelA che. tethI jene nAstika che ema kahevuM e keTaluM asatya ane pApayukta vacana che e samajI zakAze. zikSApATha 97. tavAvabodha, bhAga 16 jainadharmane nAstika kahenArA evo mata phelAve che ke jaina jagatakartA Izvarane nathI mAnatA. jagatanA mukhya dharmo vedAMta, khristI, musalamAna eka Izvarane jagatakartArUpe mAne che. jena jagatane anAdi anaMta mAne che tethI jagatakartA nathI' ema kahe che. ema AkhI duniyA eka Izvarane jagatakartA mAne ane tema je na mAne te nAstika ema kahevAnI prathA hovAthI e vAta bhadrika janene jhaTa 15 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 mokSamALA-vivecana besI jAya che. jene Izvarane te mAne che, paraMtu jagatakartArUpe Izvarane nathI mAnatA; te parathI Izvarane ja nathI mAnatA ema beTI vAta calAvI. paNa teo vicAra karatA nathI ke zA kAraNathI jena jagatartAnI nA pADe che ? ema eka pachI eka bhedarUpa vicArathI eTale rahasya vicAravAthI athavA judA judA prakAre vicAravAthI, jenanI pavitratA samajI zake. uparachaluM vicAravAthI samajAya nahIM paNa vistArathI UMDA UtarIne vicAre te jenanI mahattA samajAya. vicAravuM joIe ke je mukta thayA te Izvara, jagata zA mATe race ? emane jagata racavAnI jarUra zI hatI ? koI kahe lIlA re alakha alakha taNI re. lakha pUre mana Aza; doSa rahitane re lIlA navi ghaTe re lIlA doSa vilAsa. traRSabha" | (AnaMdaghanajI - 1) keI ema kahe che ke alakha eTale jenuM svarUpa oLakhavAne lakSa na thaI zake evA bhagavAne A jagata racavAnI alakha lIlA karI che ane te alakSa bhagavAna saunI IcchA pUrI kare che. paraMtu evA doSarahitane lIlA karavI kema ghaTe ? lIlA e te delavAnanuM kAma che. jagatamAM uttamamAM uttama Izvara te duHkhI kema kare? keI kahe ke karmathI jagata duHkhI che. te pachI IzvaranI jarUra zI? jagata racIne emAM mota janmajarAmaraNa zA mATe mUkyAM? keI kahe e IzvaranI lIlA hatI. lIlA-nATaka te keIne batAvavA kare. paNa Izvarane e lIlA batAvavI kene hatI ? bhagavAnane jagatakartA mAne tene gharma karma kaMI | vicAravAnI jarUra rahetI nathI, kAraNa badhuM Izvara kare che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 227 te Izvara keNu che? tame tene oLakhe che ? ema pUche che. jagatanA padArthone tame oLakhe che ? tene kyAMthI ANyA ? kyAM besIne, kaI vastumAMthI Izvare A jagata racyuM ? te ke Izvare IcchA karI tethI A jagata banI gayuM. te evI IcchA pahelAM kema na karI ? IcchA eTale zuM ? jagata racyuM te Izvara eka chatAM ATalA badhA gharma zA mATe karyo ? ekabIjAthI viruddha gharma pravartana karAvavAnI jarUra zI hatI ? ema karIne baghAne bramaNamAM zA mATe nAkhyA ? mAne ke e badhI bicArA IzvaranI bhUla thaI, paNa ene mULathI ukheDanAra eTale "jagatakartA Izvara nathI" ema kahenAra mahAvIra jevA puruSane zA mATe utpanna karyA.? mahAvIra ekalA ja nahIM paNa anaMta vIzInA anaMta tIrthaka thayA, teone gharma sthApavA kema dIdhe ? temane gharma zA mATe pravartavA dIdhe ? ema hAthe karIne potAnA paga para kuhADe mAravAnuM-pitAne viregha thAya evuM karavAnuM doDha DahApaNa eTale ke mUrkhAI zA mATe karI ? " tethI ema siddha thAya che ke jagata anAdianaMta che. pratyeka paramANu ane jIva Adi mULa dravyo anAdi anaMta che. pudgala ane jIvana paryAya palaTAya te rUpe racanA, cakkasa niyamane AdhAre thAya che. e niyama kayA che te bhagavAne utpAda-vyaya-dhruvathI jaNAvyA. tene anusarIne jaina AgamanI racanA gaNadharee tathA pUrvAcAryoe karI che. temAM sUkSma jaMtuthI mAMDIne IzvarakeTinA ja sudhInuM varNana karyuM che. eka rajakaNa athavA paramANuthI mAMDIne cauda rAjalekanuM varNana jema che tema karyuM che. evA sarva pro + na = kUka, ' gAma - ka, Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 mokSamALA-vivecana bhagavAne kahelA pavitra gharmane nAstika kahenArA, asatyane pravartAvavAthI kevI adhogati pAmaze ! e vicAratAM kRpALudevane dayA Ave che. zikSApATha 98. tavAvabodha, bhAga 17. satyArthaprakAzamAM dayAnaMda sarasvatIe vedAMta sivAya badhA dharmo beTA che ema kahyuM che. kRpALudeva kahe che ke e rIte jenane nAstika kahI khaMDana karanArane pUchI zakAya ke vedAMta sAthe sarakhAvatAM jemanuM tattvajJAna, tene upadeza, tenuM AtmajJAna pAmavAnuM rahasya eTale gurugamathI maLatuM anubhava, ane tenuM sazIla eTale sadAcAra te vedathI kaI vastumAM Utarate che ane veda kaI bAbatamAM jenathI caDhe che ? te tapAse. Ama jyAre marmasthAna eTale muddAnI vAta pUchIe te teo javAba ApI zake nahIM. tIrthaMkara, kevalI vagere tathA paraMparAe thayelA jJAnI puruSe, jagatanA jIne ahiMsA, satya, AtmajJAna ane gRhastha tathA muni dvArA pALavAnAM mahAna sadAcArane upadeza ApI sRSTine uddhAra kare che, te puruSo karatAM anya dharmane AcAryone caDhiyAtA kahevA ane paramezvarane nAme sthApavA ane jenanI avarNa bhASA bolavI eTale niMdA karavI, e badhuM ajJAna che. pakSApakSI thaI tyAM pachI satya rahetuM nathI. mAruM te sAcuM ema kare tyAM mamatva che, satya tatva nathI. mATe keI niMdA kare paNa ApaNe sAmI niMdA na karavI. ApaNe e vicAravuM ke teo mehAMgha hevAthI ema bele che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 229 jainadharma e sAce vizvadharma che. tenuM tatvajJAna dharmadhyAna mATe ati upayogI che. tethI e satya gharmane prakAza karavA kRpALudeva dareka dharmajijJAsune bhalAmaNa kare che ke tame enyadarzananAM zAstro vAMce che tema jainadarzananAM zAstro paNa vAMce, tenI tulanA kare, pachI je satya lAge te abhiprAya bAMgho. A kathana mamatvarahita ane nyAyapUrvakanuM che. - zikSApATha 99. samAjanI agatya aMgrejonI bhUmi te AMglabhUmi. temAM vaselA te AMglabhaumio. teo rAjya, vyApAra, udyoga, hunnara vagere aneka saMsAra saMbaMdhI kaLA kauzalyamAM viya pAmyA che, tenuM kAraNa zuM? uttara :- teo je kAma hAthamAM le temAM khUba utsAha rAkhe ane badhA bhegA maLIne saMpathI kare. ghaNuM mANasa sAthe maLIne sabhAsamAja ke kaMpanI sthApIne kAma upADe. temAM sAruM kAma karanArane uttejana Ape, ane navIna navIna zegha karavAne utsAha rAkhe. tethI teoe paisA meLavyA, nyAyanItithI kIrti meLavI ane rAjya jItI adhikAra meLavyo. kRpALudeva kahe che ke e emanA udAharaNa uparathI ghanAdi mATe kaMpanI kADhavAne huM ahIM baMdha karate nathI paNa gharmane mATe kahevuM che ke sarvajJa bhagavAne je guptatatva eTale AtmA saMbaMdhI baMdha karyo che te ajJAta dizAmAM AvI paDyo che. te begha sarvanA jANavAmAM Ave te sAru mahAna AcAryonAM racelAM zAstro je bhaMDAramAM paDyAM che te ekatra karI chapAvI prakAzita karavAM, temaja RArU, , - - - - 8.44 +, . " Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 mAkSamALA-vivecana gacchamatabheda TALavA ane dharmavidyAne praphulrita karavA mATe sadAcAra sevanArA zrImaMta eTale dhanavAna ane dhImaMta eTale buddhimAnAe maLI eka mahAna samAjanI sthApanA karavI, ane jaina zAsananI unnati karavA bhagavAne upadezelA dharma syAdvAdazailIthI prasiddhimAM ANavo. syAdvAdamatanuM DhaMkAyeluM tattva eTale tenA apragaTa zAstro pragaTa thAya tA jana samAja jANI zake ke jainamAM zuM tattva che. e hetuthI paramakRpALudevanA hAthe sthapAyela paramazruta prabhAvaka maMDaLa taraphathI satzAstronA prakAzananI zarUAta thaI hatI. lakSmI, kIrti, adhikAra tA laukika che paraMtu dharmakaLAkauzalyathI tA sarva siddhi eTale mekSa maLaze. mukhya samAjanI aMdara pAchA upasamAja sthApavA. prakAzana vagerenA kAmeA mATe samitie sthApe te upasamAja. matamatAMtaramatabhedanI kheMcAkheMca tajI devI. vADAmAM matabheda che ane samAjamAM ekatA che mATe samAjamAM AvavuM ceAgya che. huM icchuM chuM ke ema thAya teA AkhA manuSyamaMDaLanuM lakSa satya pratye dorAya ane mamatva jAya. arthAt mAruM te sAcuM' ema na karatAM 'sAcuM te mAruM' evI bhAvanAthI ghaNA jIvAnuM kalyANa thAya. zikSApATha 100, manonigrahanAM vighna manarUpI gheADAne kevI rIte vaza karavA ? manarUpI gheADI jJAnarUpI lagAmavaDe vaza thAya. mana vaza karavAmAM A aDhAra Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 mokSamALA-vivecana " 231 deze vinna kare che. tene jIte te pachI mana vaza thAya. * A mokSamALAmAM je begha karavAmAM AvyuM che, temAM mukhyapaNe ATaluM kahevuM che ke AtmAne tAre; ane AtmAne tAra hoya te tene oLakha paDe mATe te arthe tatvajJAnane vicAra kare tathA satazIlane se. satazIla eTale sAruM zIla, sadAcaraNa. nizcayathI satazIla AtmAmAM sthira thavuM te che. e karavuM hoya te manenigrahatA eTale manane saMyama joIze. pitAne je vRtti thAya tene AdhIna thaI jAya, mana para aMkuza na rAkhe te deSa lAge. mane nigraha karavA manane zrutamAM rekavuM joIe. lakSanI bahaLatA = khAvuM pIvuM e TUMkuM lakSa che nIce DhALe javuM saheluM che; uttama puruSe uttama vastunI IcchA kare che, a9pa tuccha vastuthI rAjI thatA nathI; mekSa mATe jamyA chIe tene vicAra kare te lakSanI bahALatA thAya. e bahALatAmAM vigharUpa aDhAra deSa nIce jaNAvyA che. (1) ALasa - AtmAmAM sthira rahevArUpa uttama lakSa che, temAM na rahevA de, vinna kare evuM ALasa che. ALasu hoya te Ubhe heya te besI jAya ane beThe heya te sUI jAya. ALasu mANasa sAmAnya kAma paNa na karI zake, navare besI rahe ke sUI rahe te paramArthanuM kAma te kyAMthI karI zake ? (2) aniyamita UMgha - e ALasa thavAnuM kAraNuM che. ALasu mANasa game tyAre UMghe. rAtre niyamita barAbara UMgha na Ave te sustI rahyA kare. e sustI e ja ALasa che ke jethI kAma karavAne umaMga na thAya, jA* * * * - sA., A kamA nDa vaka kare Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 mokSamALA-vivecana udyama na thAya. kRpALudeve puSpamALAmAM 6 kalAkanI UMgha kahI che. (3) vizeSa AhAra - AhAra bhUkha karatAM ochA levuM joIe. tene badale bhUkha karatAM vadhAre AhAra le tethI bhAra thAya, zvAsa ocho levAya, sustI rahe. ene atimAtrA AhAra kahe che tethI brahmacaryanI vADane bhaMga thAya. ethI mana jyAM rAkhavuM hoya tyAM na rahe. (4) umAda prakRti - mana samapaNe na rahe, niraMkuza thAya. phAve tema bole, phAve tema phare, khAya. UMghamAM paNa svamA Ave. ema mana niraMkuza na thavA devuM. mana viSayabhegamAM caDhI gayuM te tyAMthI pAchuM vaLe nahIM. kothAdine laIne unmAda thAya. kodAdi kaSAyenuM jora vadhI paDe tyAre mana vaza na rahe. na karavAnA vicAra AvyA kare, manane unmAge laI jAya. evI Teva paDe te unmAda prakRti kahevAya. e eka prakAranuM gAMDapaNa athavA manasvIpaNuM che. ghaDI ghaDImAM mijAja beI bese. keI kahe te sahana na thAya. ' (5) mAyAprapaMcaH - aneka prakAranI ADAavaLI yuktiomAM mana rekAya tethI tuccha vastune bhUlI saMsAranI vismRti karavI che te na thAya, tethI lakSanI bahaLatA na thAya. kAvatarAM kare, pachI te pAra na paDe tyAM sudhI bIjuM sUjhe nahIM. janmamaraNathI chUTavAnI bhAvanA na thAya. kSaNika vastuomAM mana rekAya tethI sarva jIva pratye samabhAva na Ave arthAt pitAnA svArthathI bIjAne duHkha thAya che evA udAra vicAra na Ave. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - mekSamALA-vivecana 233 (6) aniyamita kAma - niyamita kAma na kare to pachI kAmanAM DhagalA thAya. tethI enI ciMtA thAya ane emAM ne emAM citta rahe. kAmane je rahyA kare tethI mokSane lakSa pachI rahetuM nathI. niyamita kAma kare tene vadhAre kAma thAya ane phikara ciMtA na thAya. (7) akaraNIya vilAsa - jarUrata uparAMtanI vastuone vilAsa kahe che. jJAnI puruSee na karavAnuM kahyuM hoya te kare te akaraNIya vilAsa athavA na karavA gya evA binajarUrI bhega te akaraNaya vilAsa. nahIM karavA jevA vilAsa - majazekhamAM beTI thAya te AtmAnuM karavAnuM rahI jAya. jenI jarUra nathI tevI vastuo cA, pAnasepArI, vadhAre paDatuM nAhavuM ghevuM, sinemA, pharavA javuM vagere e mumukSune jarUranAM nathI. evA kAmenI Teva paDe te pachI AtmAnuM kAma na thAya. sAte vyasana, kuTe ane badhAM pApa te akaraNIya vilAsa che. (8) mAna - mAna na hoya te ahIM ja mekSa hoya. mekSane ane mAnane vera che, "mehanavarane mAna saMgAthe vera je." mAnamAM aMdarathI manamAM ne manamAM ahaMkAra rahyA kare. ahaMbhAvanA vicAra hoya tyAM sudhI bIjA pratye dveSa halakI dRSTi rahe ane huM samaju chuM, ema saMkucita rahe. (9) maryAdA uparAMta kAma - pitAnI zakti hoya tenA karatAM vadhAre kAma hoya te maryAdA uparAMta koma. pitAthI thaI zake enAthI vadhAre kAma hoya te paNa citta sthira na rahe. be kAma vacce vicArane avakAza kare pana - - - - - Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 mekSamALA-vivecana rAkhe. eka kAma pachI tarata bIjuM kAma na karavuM. navarA rahevuM ema kahevuM nathI, paNa paramArtha mATe avakAza rAkhe. ekathI cAle te be dukAna na kare. maryAdAthI adhika vyavahArakAma na rAkhe. je kAma mATe janmyA chIe tene vicAra rahevuM joIe. (10) ApavaDAI - pitAnI prazaMsA pite kare te ApavaDAI. te mAnane bIjo bhAI - bIjo prakAra che. mAna hoya teTalA pramANamAM ApavaDAI thAya. mAna vadhAravA mATe pitAnA vakhANa kare. je uttama hoya te pitAnA vakhANa na kare. kavacit abhimAnarahitapaNe kharI vAta prasaMgopAtta kare temAM ApavaDAIne hetu nathI. paraMtu huM kema sAre dekhAuM ? mane leka kema vakhANe? ema vicAre tyAM paramArthaSTi nathI. (11) tuccha vastuthI AnaMda - jagatanI badhI vastuo tuccha che. temAM AnaMda mAne te tuccha vastuthI AnaMda. evA jIvane jJAnI puruSane vacanamAM AnaMda Ave nahIM. tuccha vastuthI AnaMda mAne che tene ucca vastuthI je AnaMda che tenI khabara nathI. IndriyanI bAhya vastuomAM jIvane lakSa che. tethI A vastu vilAyatathI AvyuM che ema mahattA mAne. paraMtu jJAnI pAse che te uttama vastu che. tenI khabara nathI tethI tuccha vastu meLavavA prayatna kare emAM ja raMjAyamAna thAya ane enI ja vAta kare. jethI mikSasukha e uttama lakSa che te tarapha enuM lakSa na jAya. jagatanI vastuo tuccha che emAM citta jAya te AtmAmAM citta na Ave. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ja na . * - - - - - - - *** * * * mokSamALA-vivecana 235 (12) rasagAravalubdhatA - rasa karIne garva kare ane tene pAcho lebha rAkhe te rasagAravalubdhatA. badhI Indriyane piSanAra jIbha che. rasalubdha jIvane khAvAnA ja vicAro Ave ane be zAka vinA khAIe nahIM, ema moTAI mAne. e tuccha vastune ja prakAra che. jIbha badhI tuccha vastunuM mULiyuM che. ene laIne "rasadeva niraMjana bhulAI jAya che. zAMtarasamaya gharma-kaSAyarahita AtmAnI pariNati e khare amRta je rasa che. bIjA rasathI udAsa thAya te e rasa maLe. "pudgalaanubhava tyAgathI, karavI jasu paratIta." (AnaMdaghanajI-4) (13) atiga - jarUra paDe teTaluM le te sAmAnya bhega. tethI uparAMta kare te atibhega. akaraNIya vilAsamAM anyAya che ane atibhegamAM vadhAre paDatuM le tethI mana vaza thAya nahIM. jarUranI vastumAM paNa saMtoSa joIe, tene badale atibhega. enuM phaLa duHkha Ave. rega thAya, marI jAya paNa te vAsanA na jAya. jema jema viSaye bhegave tema tema tRSNA vaghatI jAya. atibhegavALe pachI jhUre pAMce IndriyenA viSaye evA che. ethI AtmAnA sukha tarapha vRtti na jAya. ** ***** *pa ka ka Adha no ---- - - - - ---- - (14) pArakuM aniSTa IcchavuM - bIjAnuM bUruM icchavuM te. evA ja keInuM sAruM na joI zake. pArakAM te badhAM ghaNAM che, tethI jyAM sAruM jue tyAM e vikalpa Ave che enuM kema bagaDe. e aniSTa IcchavAmAM, pArakI paMcAtamAM ja beTI thAya jethI ISa cheSa thAya, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 mekSamALA-vivecana ane niMdA kare. je bIjAnuM bUruM Icche tenuM mana kadI vaza thAya nahIM. (15) kAraNa vinAnuM raLavuM - kAraNa vinA raLa hoya tene tyAgavRtti Ave nahIM ane mana vaza thAya nahIM. "zrImaMta he te paisAnA upayogane vicAraje, raLavAnuM kAraNa Aje zodhIne kaheje." ema puSpamALAmAM che. eTale AjIvikA jeTaluM hoya te raLavAnuM kAraNa vicArI jaje. ghana sAthe AvavAnuM nathI. jene laIne AkhI jiMdagI raLavAmAM gALe che. lebhane te aMta nathI. chokarAM mATe raLe, paNa tenA nasIbamAM hoya te ja pahoMce. (16) jhAjhAne sneha :- ghaNA sAthe sneha rAkhe, oLakhANa hoya tenuM mana navaruM rahe nahIM. badhe khoTI thAya tethI dharmane vakhata na maLe. (17) agya sthaLe javuM - jyAM ApaNA manane vikAra thAya tevI jagyAe javuM nahIM. tyAM jAya te leke niMde ane manamAM bhaya rahe tethI AtmAne lakSa cUkI jAya. (18) eke uttama niyama sAdhya na kara :uttama niyama = uttama puruSa pAse lIdhela niyama. jJAnIe kahelI AjJA na ArAdhe te tene mokSanI garaja nathI. mekSa Ape e niyama te uttama niyama. tethI lakSanI baLatA thAya. aDhAra pApasthAnaka choDavA hoya teNe A aDhAra deSa cheDavA joIe. A badhA doSe javAnuM kAraNa eka Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 237 satsaMga che. A aDhAra vidyo che. temAM jIva jyAM sudhI derAyela che tyAM sudhI aDhAra pApasthAnaka kSaya thavAnA nathI. ALasu hoya te pApa TALI zake nahIM, aniyamita UMgha hoya te game tyAM UMdhyA kare. vizeSa AhAravALAne vaghAre UMgha heya ane AhAramAM ja citta hoya. tene sAruM khAvAnuM karavA ADe pApa TALavAnI vRtti na thAya. unmAdathI pApa baMghAya. mAyAprapaMcI lekene sAruM dekhADavA, pApa DhAMkavA prayatna kare; paNa pApa TALe nahIM. aniyamita kAmathI navare ja na thAya. kAma patAve nahIM, tethI do TALavAne vakhata na maLe. akaraNIya vilAsavALa paNa doSa ne TALe. mAnavALAne doSane vicAra na Ave. ATaluM ATaluM karuM chuM ema pitAne mATe mAne. tethI mAna meLavavA paNa doSa kare. maryAdA uparAMta kAma hoya tyAM pitAne vicAra karavAne vakhata na maLe. ApavaDAIvALo paNa mAnavALAnI jema de ne TALe. pitAnI baDAI hAMkyA kare. jUThuM belAze te pApa lAgaze e vicAre nahIM. tuccha vastumAM vRtti hoya tyAM sudhI doSa TALavAmAM rasa na Ave. rasagArava ane rasalubdhatAne kAraNe ghaNAM do thAya. dArU, mAMsa vagere bAvIsa abhakSya paNa seve. atibhegamAM potAnA doSa na sAMbhare. pApa karIne paNa bhega bhegave. pArakuM aniSTa Iccha, pArakA deSa jue tethI pitAne doSa na dekhAya. kAraNa vinAnuM raLavuM e lebha che. lebhe sarva nAza thAya. jhAjhAne sneha - ghaNunuM mAne tethI teo enI pAse pApa paNa karAve. ayogya sthaLe javuM - te pApanuM kAraNa che. eka uttama guNa-niyama hoya te badhA deSane kADhe Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 mokSamALA-vivecana - A deze gayA vinA aDhAra pApasthAnaka na jAya. A aDhAra de javAthI mana vaza thAya, tethI ghArelI siddhi-mekSa thaI zake che. aDhAra deSamAM mana jatuM hoya tyAM sudhI AtmasArthaka-Atmahita na thAya. atiga choDI gRhastha avasthAnA sAmAnya bhega paNa nahIM paraMtu muninuM kevaLa bhagatyAgavata jeNe lIdhuM che ane e eke dezanuM mULa jenA hRdayamAM nathI te mahAtmA che. zikSApATha 101. smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo je AkhI mokSamALA vAMcI jAya tene A daza mahAvAkyo yAda rAkhavA jevA che. mahAvAkyo eTale jenuM phaLa mahAna hoya te. (1) eka bhede niyama e ja A jagatane pravartaka che : jagatane pravartaka Izvara nathI ema AgaLa kahyuM hatuM temAM zaMkA thAya, te sarvanA khulAsArUpa A vAkya che. eka bhede = eka apekSAe dareka padArthamAM je gharmo che te pramANe te pravarte che. jema geLA gaLe lAge, lIMbaDo kaDe lAge ema jagatamAM niyama sarvatra dekhAya che. tethI kaI jagatakartArUpe IzvaranI jarUra nathI. niyamane laIne jagata pravarte che. cAvI pramANe ghaDiyALa cAle tema niyama pramANe jagata cAle che. tema puNya pApa karma paNa tenA niyama pramANe cAle che. "A te akhaMDa siddhAMta mAnaje ke saMga, viyoga, sukha, duHkha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga, ityAdi lega keI vyavasthita _ * * * * * * * Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 mokSamALA-vivecana kAraNa (niyama) ne laIne rahyA che." (21-1) ahIM mukhyapaNe karmanA niyame viSe kahevuM che. A karmagraMtha niyame ja batAve che. amuka bhAva karavAthI amuka karma baMdhAya, te bhegavavAnAM amuka sthAna hoya ItyAdi niyama che. dareka vastumAM je guNe hoya te niyamathI pariName che. phaLadAtA Izvara taNI, emAM nathI jarUra; karma svabhAve pariName, thAya bhegathI dUra. te te bhAgya vizeSanAM, sthAnaka dravya svabhAva; | gahana vAta che ziSya A, kahI saMkSepe sAva." (2) je manuSya puruSanA caritrarahasyane pAme che te manuSya paramezvara thAya che : mahApuruSoe paramapada kema prApta karyuM che jene samajAya te paNa te ja padane pAme che. mahApuruSoe, jyArathI samyakdarzana thAya tyArathI eka AtmAne nizcaya karyo hoya che ane temAM ja puruSArtha kare che. puruSane zuM karavAnI tAlAvelI lAgI che ema samajAya te tene . paNa tema karavAnI bhAvanA thAya. mahApuruSa karma kema chUTe, e lakSathI pravarte che. rAgadveSa rahita thavuM e ja sapuruSanA caritranuM rahasya che. svastha zAMta pariNAma rAkhI AtmAne sthira kara, sahajasvarUpe jIvanI sthiti thavI e ja janma-maraNa TaLavAne upAya che. tyAM abhyatara cAritra che rAgadveSa ghaTADavA mATe sarva japa, tapa, vratAdi karavAnA che. puruSanI dazAmAM ekarUpa thaI javuM te parAbhakti che. bIjA gharmamAM jagatakartArUpe eka Izvara mAne tethI paramezvara keI na thAya. jemAM te dareka jIva mATe - - * jya ka .ka. kana --- -- - , - - - - - *: * Mr. . . :: no Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 mekSamALA-vivecana paramezvara thavAnI chUTa che. zuddha svabhAvamAM Ave te manuSya Izvara thAya. Izvara ane paramezvaramAM bheda nathI. tema chatAM guNasthAnanI apekSAe cethA guNasthAnathI Izvara ane teramA guNasthAne paramezvara kahevAya ema bheda che. paramezvara thAya te saMpUrNa sukhI thAya. tethI viparIta zuM? te kahe che - (3) caMcaLa citta e ja sarva viSama dukhanuM mULiyuM che : saMkalpavikalpa e ja duHkhanuM mULiyuM che. mana caMcaLa rahyuM te badhuM duHkha ja AvavAnuM. jagatanA badhA duHkhe che te samatA na rahevA de tevA viSama che, "AtmapariNAmanI asvasthatAne zrI tIrthaMkara asamAdhi kahe che. AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara samAdhi kahe che. samAdhi e ja sukha che. "AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthaMkara gharma kahe che. AtmapariNAmanI kaMI paNa capaLa pariNati thavI tene zrI tIrthakara karma kahe che." (pa68) (4) jhAjhAno meLApa ane thoDA sAthe ati samAgama e bane samAna du:khadAyaka che : jene vadhAre oLakhANa che tene vadhAre duHkha che. ghaNA mANasane meLApa hoya te baghAnuM mana sAcavavuM paDe, badhAnI vAta yAda rAkhavI paDe tethI mana caMcaLa rahe. temaja thoDA sAthe atimeLApa rahe te paNa vadhAre duHkhadAyaka che. gheDA sAthe atiparicayathI avajJA thAya, sAmAnyapaNuM thAya ke pratibaMdha thAya. saMsAra jene choDa che tene beya choDavA jevA che. A saMsAranI apekSAe vAta kahI. have mokSanI vAta kahe che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 241 (5) samasvabhAvInuM maLavuM ene jJAnIe ekAMta kahe che. samasvabhAvI - meAkSanI icchAvALA maLe tyAM ghaNA ke thoDA hAya tA paNa ekAMta che. satsaMgamAM saMsArane svArtha ke viSayanI vAta na DAya; paNa chUTavAnA Azaya, ruci hAya tethI ekAMta che. meLA, nATaka jovA jAya tyAM Azaya, ruci bhinna bhinna hoya che. jayAM svArtha ane viSayanI vAta hAya tyAM samasvabhAvatA nathI. (6) indriyA tamane jIte ane sukha mAnA te karatAM tene tame jItavAmAM ja sukha, AnaMda ane paramapada prApta karo:ajJAnI, mAhane laIne indriyAnI AdhInatAmAM sukha mAne che bhAgamAM sukha mAne che. ema anAdikALathI jIva indriyAnA khADAmAM paDyo che. jJAnI jANe che ke indriyA ApaNane vaza kare che te duHkha che. tene jItavAthI ja sukha ane paramapada mokSa prApta thAya. indriyAne jItavI e kharA puruSArtha che. manane jIte te indriyAne jIte. manane jItavA 18 doSa kahyA te tajavA. pAMca iMdriyAne jItavArUpa sAdhupaNuM pALavAthI paramapada - mekSa prApta thAya. AtmA AtmAmAM rahe te paNa paramaduM che. - (7) rAga vinA saMsAr nathI ane sasAra vinA rAga nathI : rAga e mAhanA vikalpa che. jyAM tenA tyAga karyo tyAM saMsAra ja nathI. rAgathI saMsAra thAya che. dveSanI mara paDe che ane te doSa che ema jaNAya che. paNa rAga sUkSma ~~che tethI khabara paDatI nathI, tethI te doSarUpa lAgato nathI. 16 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 mokSamALA-vivecana gautamasvAmIe rAga mUkyo te kevaLajJAna pragaTayuM. dasame guNasthAne lebhane nAza thAya tyAM sudhI rAga rahe. jene rAga game tene vItarAga kahyA che. (8) yuvAvaya sarvasaMgaparityAga paramapadane Ape che: yuvAvayamAM ghaNuM bhUle thAya che. yuvAvayamAM mehanuM baLa vadhAre hoya che tethI karma bAMdhI le che. te vayamAM zarIra upara kAbU hoya che paNa te baLa badhuM kSaNika vastumAM nakAmuM jAya che. je te vayamAM samajaNa AvI jAya ane tyAga kare te pachI puruSArtha karIne mehane jIte ane tethI mikSa thAya. te vakhate ghaNI gharmabhAvanA hoya te ja sarvasaMgaparityAga thAya. paNa puruSane yoga hoya te ja tema thaI zake ane sAcI mekSanI IcchA jAge. yuvAvayaMmAM ghana, strI, chokarAM mATe puruSArtha thAya che, tene badale gharma kamAvA sarvasaMgaparityAga kare te ghaNe avakAza hevAthI puruSArtha karI zake ane te vayamAM baLa vizeSa hevAthI karma kSaya karI paramapada-makSa meLave. () te vastunA vicAramAM pahoMce ke je vastu atapriya svarUpa che : yuvAvayamAM tyAga karIne bahAranA cAritramAM khoTI na thaI rahe paraMtu mukhyapaNe atakriya evuM pitAnuM AtmasvarUpa che tene vicAra kare. (10) guNIne guNamAM anurakta thAo : jemane zuddha AtmasvarUpa prApta thayuM che evA AtmajJAnI te kharA guNa che. temanA guNemAM anurakta thavuM Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSamALA-vivecana 243 khukhu e kharI bhakti che. rAgane jItavA prazasta rAganI che. prazasta puruSanI bhakti karA, tenuM smaraNa karA; guNaciMtana karI." (85) mukhyatve samyakdarzanajJAnacAritra e guNu che. mArgAnusArImAM paNa saraLatA, pavitratA vagere guNA hoya. guNu jotAM AvaDe te guNa prApta thAya. mAkSe gayA che tenA guNA yAda Ave teA badhA doSo dhovAI jAya. zikSApATha 102. vividha prazno, bhAga 1 kRpALudeva kahe che ke A meAkSamALA tame bhaNI gayA. huve huM keTalAka prazno nigraMtha pravacanAnusAra--Agama anusAra uttara ApavA mATe pUchuM chuM. (1) dharmanI agatya zI che ? AtmAnA uddhAra karavA mATe dharmanI jarUra che. bhakti ane dharmamAM phera zuM ? bhakti e pravRttirUpa che. dharma e nivRttirUpa che eTale dharmamAM badhethI chUTIne AtmAmAM AvavAnuM che. zA mATe ? anAdi karmajALa TALavA mATe (2) jIva pahelA ke karma ? anAdikALathI jIva karmavALA che. khANamAM sAnuM pahelethI mATI sAthe vaLageluM che. tene ceAkhkhuM kare tyAre juduM thAya. tema jIva ane karma ane anAdikALathI sAthe che. jIva anAdithI enA e che. karme che te pravAhathI anAdi che. jIva e pahelA kahIe tA te zuddha hAya tA tene karma vaLage zI rIte ? ane karma pahelAM kahA to jIva vagara karma karyo kANe ? e nyAyathI banne anAddikALathI che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 . ka - manana 8 mokSamALA-vivecana (3) jIva rUpI ke arUpI apekSAe rUpI ane apekSAe arUpI ema syAdvAda che. jIvanuM mULa svarUpa te arUpI che. vyavahArathI rUpI kahevAya. jyAM sudhI ene rUpIne saMga che tyAM sudhI vyavahArathI rUpI che, paNa nizcayathI arUpI che. (4) rUpI zAthI? ane arUpI zAthI ? rUpI sAthe saMbaMdhamAM Avyo tethI rUpI kahyo. dehanA nimitte AtmA rUpI kahevAya che. deha che te pudgala che ane pudgala che te rUpI che. paNa kharI rIte te AtmAnuM atikriya rUpa che eTale svasvarUpe arUpI che. (5) deha nimitta zAthI che? bAMdhelA karmane phaLathI. je karma bAMdhyAM hoya te bhegavavA mATe deha maLe che. (6) karmanI mukhya prakRtie keTalI che ? ATha che. (7) kaI kaI? tenAM nAma-jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mehanIya, nAma, gotra, AyuSya ane aMtarAya. (8) e AThe karmanI sAmAnya samaja kahe. uttara : prakRti eTale svabhAva. jJAnAvaraNIya jJAnane AvaraNa kare, jJAna thavA na de. darzanAvaraNIya darzanane AvaraNa kare, pragaTa thavA na de. vedanIya zAtA azAtArUpa che. tenAthI AtmAnI avyAbAdha sukharUpa zakti rekAI rahe che. mehanIyA AtmAne pitAnA svabhAvamAM rahevA na de. zarIranI racanAnuM kAraNa te nAmakarma che. tethI gheDo gAya vagere nAma paDe zarIra e te karma che, karmarUpa nathI. paNa tenI racanA nAmakarmane AdhAre thAya che. gotra-zeSaNa, UMca nIca ema Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 245 jAhera thavAnuM kAraNa te gotrakarma. AyuSya - eka zarIramAM jakaDI rAkhe. eka Ayu bhegavAI rahe te pahelAM bIjA bhavanuM Ayu baMghAI jAya tethI bIje bhava thAya. tethI mokSe jatAM paNa reke. aMtarAya - dAna, lAbha, bhega, upabhega ane vIrya zaktio saMpUrNa pragaTavAmAM vacce Ave, vibra kare te. zikSApATha 103, vividha prazno, bhAga 2 (9) e karmo TaLavAthI AtmA kyAM jAya che ? anaMta ane zAzvata mokSamAM. anaMta eTale jene aMta nathI ane zAzvata eTale anaMta siddhanI apekSAe sadAya, anAdi anaMta. (10) A AtmAne mokSa kaI vAra thayuM che? nA. (11) kAraNa? mokSa thAya pachI karma na vaLage tethI pharI janme nahIM. tame jamyA che te batAve che ke tamArA AtmAne mekSa pahelAM keI vAra thayuM nathI. (12) kevalI athavA jIvanmuktanAM lakSaNa zuM ? jemaNe jJAnAvaraNaya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra ghanaghAtI karma kSaya karyo che ane AyuSya, nAma, getra ane vedanIya e cAra aghAtI karma jemaNe pAtaLA pADyAM che arthAt je "baLI sIdarIva' rahyAM che. jema rAkharUpa thayelI sIMdarI dekhAya paNa te bAMdhI zake nahIM, pavana Ave te UDI jAya tema. mehane laIne e karmo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 " mokSamALA-vivecana asara kare che. meha kSaya thayA pachI arthAt kevaLajJAna thayA pachI AtmAne asara karI zakatAM nathI. (13) guNasthAna keTalA che? cauda. (14) tenAM nAma kaho? uttara -paheluM mithyAtva guNasthAnaka-sAmAnya rIte ekendriya vagere badhA ajJAnI jIve mithyAtvamAM hoya che. jyAM sudhI mithyAtva prakRtine udaya hoya tyAM sudhI mithyAtva guNasthAnaka hoya. A mithyAtva guNasthAnakane aMte 16 prakRti na baMdhAya. bIjuM sAsvAdana guNasthAnaka - sAsvAdana eTale samakita vamI nakhe chatAM samakitane svAda rahe. emAM anaMtAnubaMdhIne udaya hoya che. A bIjA sAsvAdana guNasthAnakane aMte paccIsa prakRti na baMghAya eTale guNa pragaTe. ema dareka guNasthAnakamAM AtmAne adhika adhika guNa pragaTe che. trIje mizra guNasthAnake mizramehanIyane udaya hoya che. temAM sAcAne sAcuM ane khoTAne paNa sAcuM mAnavArUpa mizra pariNAma hoya che. tyAMthI caDhe ke paDe the avirati samyavRSTi guNasthAnake gharmanI zarUAta thAya che. pahelAM traNa guNasthAnaka AMdhaLAM che. cothA guNasthAnakamAM AtmAne oLakhe eTale sAcAne sAcuM mAne ane kheTAne khoTuM mAne. Ama pitAnI mAnyatA pharI jAya ane jJAnInI mAnyatA pramANe mAnyatA thAya tyAre anaMtAnubaMdhInI cAra prakRti tathA mithyAtvamehanIya, mizramehanIya ane samyaktvamehanIyane kSaya, Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 247 kSapazama ke upazama thAya tyAM eNuM guNasthAnaka kahyuM che. ahIM kSAyika samakitavALAne sAte prakRtine abhAva hoya che. A guNasthAnake jIva dharma pAmya kahevAya che. ahIM ethe sAcI vastu oLakhe pachI e jIva saMsAramAM khevAya nahIM. kadAca samyagdarzanathI patita thaI jAya ane pAchA meDe jAge te paNa vadhAremAM vadhAre ardhapudgalaparAvartanane kALa pUro thatAM chellA aMtarmuhUrtamAM paNa mokSe ja rahe. A cethA guNasthAnakamAM anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lebhanI cekaDI javAthI samakita sAthe svarUpAcaraNa cAritra hoya. tyAM samyagdarzana samyakajJAna samyaphacAritra e ratnatrayarUpa gharma pragaTe che. mithyAtvanI hAjarImAM aviratipaNuM jatuM nathI. kAraNa ke mithyAtva sahita viratipaNuM AdaravAthI mehabhAva ja nathI. mehabhAva kAyama che tyAM sudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI. paraMtu je mithyAtva jAya te aviratine javuM ja joIe. pramukhapaNe rahele je mehabhAva ( mithyAtva) te nAza pAmavAthI abhyatara aviratipaNuM rahetuM nathI ane bAhya je viratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM hoya te paNa atyaMtara che te saheje bahAra Ave che. udayane laIne bAhya vrata na laI zake tepaNa udayakALa saMpUrNa thaI rahe tyAre saheje viratipaNuM pragaTe che, kAraNa pahelethI te prApta thayeluM che. ethe guNasthAnake parapadArthamAM tAdAbhyapaNuM jAya che tethI eka rIte sarvasaMgaparityAgapaNuM thAya che, paNa tyAM udaya che. prathama AtmAne begha thAya ane pachIthI vrata "Ave tyAre dezavirati thAya. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 mekSamALA-vivecana pAMcamA dezavirati guNasthAnakamAM samyakdarzana uparAMta deze vrata Ave che. tyAM gharmathI AgaLa vadhe che. apratyAkhyAnAvaraNIya koi mAna mAyA lebha kaSAya A pAMcamAmAM na hoya tethI aMze pratyAkhyAna Ave. agiyAra prakRti na hoya tyAre dezavirati kahevAya. ahIM munipaNAnI teyArI che. - chaThuM pramasaMyata guNasthAnaka-pramAda sahita jyAre saMyama hoya tyAre chaThTha guNasthAnaka kahyuM che. A guNasthAnakavALAne paMdara prakRti na hoya. AmAM pratyAkhyAnavaraNIya koi mAna mAyA lebhanI cekaDI jAya. prathama AtmAne bodha thAya pachI kaSAya jAya tema tema vrata kare te tUTe nahIM. A pramatta guNasthAnakamAM saMjavalana kaSAyane udaya tIvra che. sAtame apramattasaMyata guNasthAnake saMjavalana kaSAyane udaya maMda che. tyAM pramAda nathI. chaThThA ane sAtamA beya guNasthAnakamAM saMyama hoya, vrata vagere saMpUrNa pALe. sAtamA guNasthAnakanA be bheda che : niratizaya ane sAtizaya. niratizayavALe pAcho aMtarmuhUrtamAM chaThThuM Ave. sAtizayavALe aMtarmuhUrta TakIne zreNI mAMDI AThame jAya. AThamuM apUrvakaraNa guNasthAnaka - keI kALe je bhAva thayA na hoya tevA bhAva thAya te apUrvakaraNa, A apUrvakaraNa guNasthAnakamAM prakRtimAM khapAvavAnI taiyArI prakRtio navamA anivRttibAdara guNasthAnakamAM khapAve che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSamALA-vivecana 249 dazamA sUmasAMparAya guNasthAnakamAM atyaMta sUkSma saMjavalana lebha kaSAyane udaya hoya che. A guNasthAnakanA aMtamAM lebha jatAM vItarAgatAguNa pragaTe tyAre sIdhA bArame guNasthAnake Ave. agiyAramuM upazAMtamaha guNasthAnaka - A guNasthAna upazamazreNImAM ja hoya che, kSapakazreNamAM hetuM nathI. A guNasthAnakamAM mehanIyanI kaI prakRti udayamAM na hoya, badhI zamAvI dIdhelI hAya. tethI upazamazreNamAM agiyAramA guNasthAnake upazAMta kaSAya hevAthI tyAMthI niyamA paDe paNa kSapakazreNImAM kaSAyane kSaya karele hevAthI dazamAthI sIdhA bArame guNasthAnake Ave. bAramuM kSINameha guNasthAnaka - tyAM mehane kSaya thayela hoya che. cethA guNasthAnakathI vItarAgapaNuM vadhatAM vadhatAM bArame guNasthAnake pUrNa thAya. jeTalA kaSAya ghaTe teTalA pramANamAM jina thAya. bAramA guNasthAnake 16 prakRtio (pa jJAnAvaraNIya, 5 aMtarAya, 4 darzanAvaraNIya ane 2 nidrA) kSaya thAya tyAre terame guNasthAnake Ave, teramuM saMgIkevalI guNasthAnaka - tyAM anaMta catuSTaya. pragaTe. A guNasthAnakamAM kevaLajJAnanI sAthe mana vacana koyAnA pega hoya che. caudamuM aAgI kevalI guNasthAnaka - AmAM kevaLI bhagavAna zaila eTale parvata jevA nizcaLa athavA zIla + Iza = zaileza arthAt zalanA svAmI thAya che. tyAM paramayathAkhyAta cAritra hoya che. A guNasthAnakamAM yoganI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 mokSamALA-vivecana sAthe saMbaMdha na hoya. mana vacana kAyAnA traNeya yuga chUTI jAya che. A agI guNasthAnake a, i, u, , lU e pAMca hasva svara belIe eTale kALa pUrNa thaye kevaLI bhagavAna eka samayamAM lekAMte jaI siddha svarUpe birAje che. zikSApATha 104. vividha prazno, bhAga 3 (15) kevalI ane tIrthaMkaramAM phera che ? kevaLI ane tIrthaMkara zaktimAM samAna che paraMtu tIrthaMkare pUrva tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM hoya che, tene laIne temane kevaLajJAna pragaTe tyAre tIrthaMkara nAmakarmane udaya thAya che, tethI vizeSamAM bAra guNa eTale cAra atizaya ane ATha prAtihArya teone prApta thAya che. tIrthaMkara paNa kevalI te che paNa temaNe tIrthaMkaranAmakarma upAmyuM che tethI amuka kSetre gharmane uddhAra athavA dharmatIrthanI sthApanA temanA dvArA thAya che. jyAre bIjA kevaLI gharmatIrthanI sthApanA kare nahIM ane upadeza kare ke na paNa kare. (16) tIrthakara zA mATe upadeza kare ? pUrvakarmane anusarIne kare che. "vicare pUrvaprayAga." (17) hamaNAM pravarte che te zAsana konuM che ? vIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranuM. (18) mahAvIra pahelAM jainadarzana hatuM ? hA. (19) te keNe utpanna karyuM hatuM ? jenadarzana te anAdi che paraMtu jyAre jyAre tIrthaMkara janme tyAre amuka kALe, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 251 amuka kSetre jenadarzanane uddhAra kare. e apekSAe kahevAya ke mahAvIra pahelAnA tIrthakaree jainadarzana utpanna karyuM hatuM. (20) teonA ane mahAvIranA upadezamAM paraspara bheda che ? kALabhedathI kaMIka AcAra-bheda paDe paNa tasvarUpe te eka ja hoya. eka ja hetuthI upadeza heya. te hetu AtmAne pavitra karavAne che. (21) e baghAne mukhya upadeza zuM che ? A mekSamALAmAM kahyo che te ja che ke AtmAne tAre ene kamalezathI cheDA ane AtmAnI anaMta zaktione prakAza karo-AtmAnA upara AvaraNa che te dUra kare. (22) e mATe teoe kayAM sAghane darzAvyA che? sAcA deva-guru-dharmane oLakhavA. temanuM zaraNa levuM saguru pAsethI gharmanuM jJAna pAmavuM ane trividha dharma Acara. (23) trividha gharma karyo che? mULamArgamAM kahyo che te samyakajJAna, samyakdarzana ane samyaphacAritrarUpa trividya gharma che. zikSApATha 105. vividha prazno, bhAga 4 (24) jenadarzana jyAre sarvottama che te bIjA gharma enA beghane kema mAnatA nathI ? bhArekamI hoya te kheTAne sAcuM mAne ane sAcAne cheTuM mAne e rUpa mithyAtvanAM daLiyAM, paDa upara paDa jAmI javAthI te satya vastu na svIkArI zake. keI haLukarmI heya te tene sapuruSane Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 mokSamALA-vivecana samAgama na heya. ema satsamAgamanA abhAvathI khaLI rahe ane sAcuM na manAya. e vastu bahu ja durlabha che. nikaTa mekSagAmI hoya te jainadarzanane yathArtha ArAdhI zake. evA A kALamAM bahu ja thaDA che. vega ane yogyatA bane joIe. (25) jaina munionA AcAra kyA che? jaina munienA AcAra sittera batAvyA che. te caraNasitterInA bela A pramANe che : 5 mahAvrata, 10 yati gharma, 17 bhede saMyama, 10 bhede vaiyAvRtya9 vidhi brahmacarya, 12 prakAre tapa, 4 kodhAdi kaSAne tyAga, 1 jJAna, 1 darzana ane 1 cAritra ema badhA maLIne kula 90 bheda che. (26) saMnyAsIo ane bauddha munio, jena munio jevA pAMca mahAvrata pALe che ? nA. teonA paMca yAma ane pAMca mahAzIla che. tene pALavAmAM phera che tethI sarakhA nathI. (ra7) kema nathI ? jenamAM pAMca mahAvrata sUkSama bhede pALe che. pelAmAM skUla bhede pALe che. jemAM pAMca mahAvratanA pratibheda eTale bhedanA bheda ati sUkSma che. pelA benA sthUla che. (28) kevI rIte ? te dRSTAMta ApI samajAve joIe ? saMnyAsIo paMcayAma ghAraNa karavA chatAM kaMdamULa Adi abhakSya khAya che, rAtre AhAra kare che, zItaLa jaLa vApare che. emAM thate sUkSma jaMtune nAza tema ja brahmacaryabhaMganA kAraNe temanAM lakSamAM nathI. tema ja bauddhanA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 253 pAMca mahAzIla mATe che. teo te mAMsabhakSaNa AdithI ane sukhazIliyA sAghanethI yukta che. jena munie te kevaLa ethI virakta ja chejaina munionA AcAra je keI darzananA aMtamAM AcAra nathI. zikSApATha 106. vividha prazno, bhAga 5 (29) veda ane jaina darzanane virogha khare che ? jenane kaMI asamaMjasabhAve eTale agya rIte vire nathI. paraMtu sAce hoya te jUThAne pratipakSI gaNAya tema jenadarzana sAthe vedane saMbaMdha che. (30) e bemAM tame satyarUpa kene kahe che ? jenA darzana che te pavitra che tethI ame tene satya kahIe chIe. (31) vedAMtI vedAMtane satya kahe tenuM kema samajavuM? e te jaina saMbaMdhI ajJAnane kAraNe kahe che. banenAM mULatatte tapAsa te jene satya Thare. (32) mahAvIranuM kathana nyAyI te che, paNa teo jagatakartAne na mAne, jagata anAdikALathI che, anaMtakALa rahevAnuM che ema mAne te viSe kaMI kaMI zaMkA thAya che. A asaMkhyAta dvIpasamudra sahita jagata vagara banAvyuM kyAMthI hoya ? uttara-AtmAnI anaMta zakti che. temAMthI eka paNa saguNa pragaTe te anaMtazaktinI leza paNa divya prasAdI maLe. paNa e nathI maLI tyAM sudhI ema lAge. eTale ke tame AtmAnA taddana ajANa cho tethI tamane ema lAge che ke kaI kartAnI jarUra che, paraMtu tattvajJAna Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mekSamALA-vivecana thAya te ema lAge nahIM. "sammatitaka graMtha Apa vicAraze te e zaMkA nIkaLI jaze. (33) bahu buddhizALI hoya te beTI vAtane paNa vRSTAMta AdithI sAcI TharAve paraMtu kheTAne sAcuM kema kahevAya? kaI bahu buddhizALI vidvAne game tema kahetA heya, paNa emane kaMI svArtha na hatuM ke mRSA kahe. paLabhara ema mAne ke jagatakartA Izvara che, te teNe jagatakartAne niSedha karanAra evA mahAvIra jevA nAmoLaka putrane janma kema Ave? jagatartA hota te sarvajJabhagavAna tema kaheta, paNa tema nathI. jagata anAdi anaMta che te jema che tema kevaLajJAnathI jANIne bhagavAne kahyuM che. zikSApATha 107. jinezvaranI vANI tIrthaMkara bhagavAnanA cAra atizaya kahevAya che - (1) apAyaagama eTale upadravane nAza, (2) jJAnAtizaya, (3) pUjA - atizaya ane (4) vacana - atizaya. sAmAnya kevalI karatAM tIrthakarane vacanAtizaya heya che. tethI temanI vANI pAMtrIza guNayukta zAstramAM kahI che. te guNe A pramANe che - (1) sarva ThekANe samajAya tevI. (2) janapramANa saMbhaLAya tevI. (3) prauDha. belanAra mahattvanI vAta kare che ema bhAse. (4) megha jevI gaMbhIra. (5) zabda vaDe spaSTa. cekhA akSara samajAya. (6) saMteSakAraka. thoDuM chelle sAMbhaLe teya kRtakRtya mAne ke ATaluM sAMbhaLavAnuM te maLyuM. (7) dareka ema jANe ke Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 mokSamALA-vivecana mane ja kahe che evI. (8) puSTa arthavALI. nakAmuM na bele. bALakane kahe te paNa Azayayukta hoya ane vidvAna paNa AnaMda pAme. (9) pUrvApara virogharahita. (10) mahApuruSane chAje evI. tIrthaMkara AvuM te bolI zake ema lAge. (11) saMdeha vagaranI. zuM kahyuM ? Ama kahyuM ke Ama ? evI zaMkA na thAya. (12) dUSaNarahita arthavALI. bhASA saMbaMdhI deSa, vyAkaraNa saMbaMdhI doSa ke grAmyatArUpa doSa na Ave. (13) kaThaNa viSayane sahelA karanArI. tattvanI vAta paNa sahelI lAge, "AtmasiddhinI jema. (14) jyAM jevuM zebhe tevuM bolAya evI. rAjA bele te rAjA jevuM, dAsI bele te dAsI jevuM. (15) cha dravya, navatatvanA jJAnane puSTa kare tevI. (16) prajana sahita. samajyA? zuM? pachI' evA nirarthaka zabdothI rahita. (17) padaracanA sahita. kaI pada adhUruM nahIM, racanAmAM bhUla nahIM. (18) cha dravya ane nava tattvanI paTutA sahita. dareka vAtamAM e vaNatA Ave. (19) madhura vANI. (20) pArake marma jaNAI na Ave evI caturAIvALI. deSa batAve che jenAmAM hoya te ja jANe ke mane kahe che. bIjAne sAmAnya vAta kahe che ema lAge. kaSAyI mANasanI vANI hoya temAM te bIjAne ema thAya ke "Ane kahe che, Ane kahe che, ema pArake marma pragaTa kare. (21) gharma - artha pratibaddha nAnI vAte hoya tepaNa temAMthI AtmArthane sAra nIkaLe. (22) dIpa samAna prakAza sahita. dIvAthI jema padArtha jaNAya tema bhagavAnanI vANuMthI lekAleka jaNAya. (23) paraniMdA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 meAkSamALA-vivecana ane potAnAM vakhANa vagaranI. mAnakaSAya ane krodha hoya tA ja peAtAnAM vakhANu ane paraniMdA thAya. niSkaSAyI vANI. (24) kartA, karma, kriyA vagerenAM saMbaMghavALI. (25) AzcaryakArI. apUrva vANI. AgaLa AvuM sAMbhaLyuM nathI ema lAge. (26) vaktA sarvaguNasaMpanna che, ahu jANe che ema lAge. thADuM kahe paNa prabhAva paDe ke emanAmAM kaMI khAmI nathI. (27) dhairyavALI. cAre meAkSa thaze ? ema adhIrAI na thAya. (28) vilaMkharahita. thADuM khAle, pachI na khAle ema nahIM. ekaghAruM khAle. (29) krAMtirahita. saMdeha utpanna na thAya. peAtAnI bhrAMti gaI che tethI sAMbhaLanArane paNa bhrAMti na thAya, zraddhA thAya. (30) sarva jIva peAtAnI bhASAmAM samaje evI. judI bhASAmAM khelanAranuM na samajAya, paraMtu bhagavAnanI bhASA sau potapotAnI bhASAmAM samaje ane saunA saMzaya chedAya. (31) ziSTabuddhi upajAve tevI. ziSTa eTale uttama puruSa jevI buddhi upajAve. (32) padanA arthane aneka rIte ApaNu karI mele tevI. eka zabdamAMthI aneka artha nIkaLe. (33) sAhasikapaNe eTale evI sAMbhaLIne zUravIrapaNuM Upaje. sAMbhaLIne dIkSA levAnA bhAva thAya. (34) punarukti deASa vagaranI. enI e vAta pharI kahe tA kaMTALA Ave tethI pharI kahevuM paDe teA paNa bIjI rIte kahe. (35) sAMbhaLanArane kheda na thAya evI. enA doSa kahe tApaNa khATuM na lAge, paNa ema lAge ke mArA bhalA mATe kahe che. e pAMtrIza guNu vANInA kahyA che te sAmAnya prakAra che, paraMtu ahIM tA jinezvaranI vANIne anaMta anaMta Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALA-vivecana 257 bhAva ane bhedyathI bharelI kahI che. bhAva eTale padArtha ane bheda eTale prakAra. anaMta padArthanA anaMta svarUpane anaMta prakAre kahenArI evI bhagavAnanI uttama vANI che. keAI bhIlane traNa strIo hatI. temAMthI eke kahyuM : 'pANI lAveA'; khIjIe kahyuM : 'gAe' ane trIjIe kahyuM : 'haraNane mArA,' bhIle 'sarA nathiM' e eka ja vAkyathI te traNene javAba ApyA. tethI pahelI strI ema samajI ke ahIM sara eTale sareAvara nathI tethI pANI kyAMthI lAvuM ? khIjI ema samajI ke svara eTale sArA kaMThe nathI tA kevI rIte gAuM ? ane trIjI ema samajI ke zara eTale khANu nathI te haraNane kevI rIte mAruM ? ema traNeyanuM eka ja vAkyathI samAdhAna thaI gayuM. evI ja rIte hemacaMdrAcArye kumArapALa caritra ane vyAkaraNa sAthe Ave evuM dviarthI pustaka lakheluM che. eka eka vAkyamAMthI se sa artha nIkaLe evI paNa racanA heAya che. tema tIrthaMkaranI vANI anaMta bhAvabhedathI bharelI che ane bhalI eTale uttama hAya che. sAmAnyapaNe badhA samajI zake, thAka na lAge tevI hAya che. ane te vANI badhA rasavALI, bhUla vinAnI tema ja syAdvAdathI bharelI che. anaMta : anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che = te jinezvaranI vANI anaMta naya ane anaMta nikSepA vaDe padArthanA svarUpane kahenArI che. emAM badhA nayeA tathA nikSepe AvIne hAjara thaI jAya. naya = padArthanA anaMta svarUpane judI judI apekSAe kahe te naya. naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samibha ane evaMbhUta e mukhya sAta 17 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 mokSamALA-vivecana na uparathI 900 naya kahyA che, paraMtu kahevAnI apekSA pramANe bheda paDe tethI asaMkhya anaMta bheda nene che. nikSepa = nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e mukhya cAra nikSepa vyavahAra calAvavA mATe jarUranA che. ahIM te anaMta naya ane anaMta nikSepa kahyA che. "vANu vAcaka jasa taNa keI naye na adhUrI re." | sakala jagata hitakAriNI = bhagavAnanI vANI sarva saMsArI jInuM hita karanArI che. dayAnA upadezathI ekendriyAdi badhA jIvene sukhanuM kAraNa thAya evI che. hAriNI meha =te mehane nAza karanArI che. mukhya meha mithyAtva eTale viparIta mAnyatA athavA darzanameha, te bhagavAnanI vANIthI dUra thAya, vaLI kaSAya jitAya tethI cAritrameha dUra thAya, e rIte tAriNI bhavAbdhi = saMsArasAgarathI tAranArI che. ane ekSacAriNI = mekSanA puruSArthamAM preranArI che. pramAdamAM paDela hoya ane vANI sAMbhaLe te puruSArthamAM maMDI paDe ane a5 kALamAM mekSa prApta kare. e rIte mekSamAM laI janArI che. aMjanAra ATha divasamAM mokSa pAmI gayA. pramANa che = e jinezvaranI vANIne mahApuruSee nizcaya mAnavA gya, satya ane pramANabhUta mAnelI che. upamA ApyAnI jene tame rAkhavI te vyartha = e vANI kenA jevI che? enA mATe upamA jaDe ema nathI enI sAthe sarakhAmaNI karavA yogya vastu jagatamAM che ja nahIM, tethI ene upamA ApavAnI tamA rAkhavI - darakAra rAkhavI ke bahAdurI karavI vyartha che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 259 ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che = ene upamA ApavA keI prayatna kare te tenI pitAnI buddhi mapAI jAya che arthAta tenI matinI alpatA ja pragaTa thAya che. tethI ahIM upamA ApI nathI. aho ! rAjacaMdra, bALa khyAla nathI pAmatA e = zrImad rAjacaMdra kahe che ke bALa eTale ajJAnI jI bhagavAnanI vANI kevI mahAna gaMbhIra che tene khyAla pAmI zakatA nathI arthAta tene samajI zakatA nathI. samyakdarzana thAya te ja enuM mAhAbhya lAge. jinezvara ta vANI jANI teNe jANI che = e jinezvara bhagavAnanI vANuM jJAnIe jANuM che, teNe ja yathArtha jANI che. te prakAre bIjAe jANI nathI. zikSApATha 108. pUrNakAlikA maMgala pUrNAlikA maMgala eTale 108 pATharUpa maNakAnI mALA pUrI karanAra maMgala kAvya. maMgala eTale kalyANa athavA sukha ApanAra. AghamaMgala graMtha pUrNa thavA mATe, madhyamaMgala utsAha TakI rahevA mATe ane aMtyamaMgala bhaNane bhUlI na javA mATe tathA ziSya paraMparA cAlu rahevA mATe karavAmAM Ave che. upajAti ane Indravaja chaMda lagabhaga sarakhA che. upajAtimAM pahele akSara dIrgha hoya te paNa cAle. paNa IndravajAmAM dIrgha joIe. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 mokSamALA-vivecana A kAvyamAM ravi, sema vagere sAta vAranA nAma ApI mokSanI vAta karI che. zuM karIne jIva siddha thAya ? te kahe che. tapAdhyAne ravirUpa thAya = mULa mAgadhImAM "tavahANa" zabda che. te uparathI tapapadhyAna zabda bane che. tapepadhyAne eTale tapa ane upadhyAna vaDe jIva ravirUpa thAya. AThamA pAThamAM mahotapepadhyAnavaDe ema zabda che. tapa karIne jJAnadhyAnasvAdhyAya kare. upadhAna - e jJAna svAdhyAya dhyAna thavA vizeSa prakAranuM tapa che. tapa ane dhyAnathI jIva sAtamI dRSTi je arthaprabhA sama - ravirUpa thAya. tyAM vizeSa puruSArtha che. pachI AThamI dRSTimAM Ave tyAre zazI athavA sema eTale caMdra jevA suhAya arthAt zebhe che. tyAMthI sahaja svabhAve AgaLa vadhe ane zItaLa thAya che. caMdra, sUryathI dUra tema ja caDhiyAta che. rAjA vagere sUrya jevA saMtApa Ape, sAdhu vagere zAMta, caMdra jevA zAMti ane AnaMda Ape tethI caDhiyAtA che. prathama ugra tapa karIne zAMta thayelA sAdhu caMdra jevA saumyarUpe zebhe che, pachI te maMgaLa paMkti pAme eTale kalyANanI paraMparAne pAme che. pApane dUra kare ane sukhane prApta kare e rUpa maMgalakalyANanI paraMparAne pAme che. tyAM caDhatI caDhatI dazA che. zreNi mAMDI jyAre kevaLajJAna pragaTa kare pachI te zuddha AtmA, budha eTale jJAnI sapuruSone paNa praNAma karavA yogya thAya che. 1 te sagI bhagavAna nigraMtha che, kevaLajJAnI che, saddagurunA paNa guru hevAthI mahAna guru che, siddhidAtA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALA-vivecana 261 eTale upadeza ApI mekSa pamADanArA che. athavA kevaLajJAna thAya chatAM keIne upadeza na Ape te paNa pite te zuka jevA tejasvI ane paripUrNa sukhI che. temanA trigamanavacanakAyAnA pega pachI jyAre kevaLa eTale sarvathA maMda pAme tyAre te agIguNasthAna prApta kare che. ' (triyega, zanaiH eTale dhIme dhIme maMda pAme te uparathI ahIM "zani zabda sUcavyo che.) ane jyAre agI thAya tyAre sahaja AtmasvarUpa thaI, siddhAlayamAM jaIne sthira thAya che. 2 [mokSamALA - vivecana samApta] Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra mumukSumaMDaLanAM prakAzano (zrI laghurAja smAraka graMthamALA) puSpa-1 pravezikA (mokSamALA-pustaka paheluM) ,, 2 strInIti bedhaka garabAvaLI [aprApya * ,, 3 nityakrama (gujarAtI) , 4 zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha , 5 graMtha-yugala (laghugavAsiSTha-sAra ane samAdhizataka-vivecana) , 6 nityakrama (bAlagha lipi) ,, 7 prajJAvabodha (mokSamALA-pustaka thuM) ,, 8 ghAmRta-prathama vibhAga ,, 9 bedhAmRta-dvitIya vibhAga (vacanAmRta-vivecana) , 10 bedhAmRta-tRtIya vibhAga (patrasudhA) , 11 mekSamALA-vivecana , 12 tattvArthasAra * zrImad rAjacaMdra Azrama prakAzita "subodhasaMgrahamAM chapAyela che. A Page #272 -------------------------------------------------------------------------- _