________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૯ સ્વરૂપ વિષે પ્રથમ કહ્યું, પછી તે કેમ પ્રાપ્ત થયું તે કહે છે. મહાગ્રતધ્યાન = મહા + ઉગ્ર + તપ + ઉપધ્યાન = મહા બળવાન તપ અને ધર્મધ્યાન. એ સાતમા ગુણસ્થાન સુધી હોય છે. શુકલધ્યાન = સાતમા ગુણસ્થાન પછી શ્રેણી માંડે ત્યારે પ્રગટે છે. મહા બળવાન તપ અને ધર્મધ્યાનથી વિશોધન કરી કરીને કર્મના સમૂહને બાળી નાખે છે. સાતમ ગુણસ્થાન સુધી ઘણે પુરુષાર્થ કરે, પછી એ માંડે ત્યારે અતિ ઉજજવલ શુક્લ ધ્યાન પ્રગટે. ગૃહસ્થ અવસ્થામાં પણ ચક્રવર્તી રાજાધિરાજ કે રાજપુત્ર વગેરે પદવી ઘારી હોય છે છતાં સંસારમાં એકાંત એટલે કેવળ અનંત દુઃખ અને શેક છે એમ જાણીને તેને ત્યાગ કરે છે. કેવળ દયા = અહિંસા ગુણની સિદ્ધિ થાય છે. આત્મસમૃદ્ધિ = આત્મભાવની સંપૂર્ણતા. ત્રિવિધ તાપ = આધિ. વ્યાધિ, ઉપાધિરૂપ. આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિ કેવી રીતે ટાળે છે? કેવળ દયા, શાંતિ, ક્ષમા, નીરામીત્વ અને આત્મસમૃદ્ધિથી ત્રિવિધ તાપને શાંત કરે છે. ચાર ઘાતિયાં કર્મ ક્ષય કરી, માત્ર સ્વસ્વરૂપથી જ વિચરે છે. મેહનીયકર્મ ક્ષય થવાથી જ્યાં જાય ત્યાં આત્મામાં જ રહે છે. એકાંત ટાળી = કેવળ ક્ષય કરી. પાતળાં પડેલા = ચાર ઘાતિયાં કર્મ જવાથી અઘાતિયાં કર્મ બળહીન થઈ જાય છે, મેહ જવાથી વેદની આદિ કંઈ દુઃખ આપી ન શકે. આત્માના અનંત સુખ આગળ તેનું જેર ચાલતું નથી તેથી બળી સીંદરીવત’ છે. સર્વ કર્મનું મૂળ મેહનીય જવાથી અને દર્શનાવરણીયની પ્રકૃતિ નિદ્રા વગેરે ઘાતિયા કર્મ જવાથી વેદની વગેરે અઘાતિયાં કર્મ બળહીન થઈ જાય
