________________
૪૯૬
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૨૦૪-૨૦૫ અન્વયાર્થ :
કથા અa =જે પ્રમાણે જ વ્યથિત વ્યાધિવાળો વા=અથવા તમાd=વ્યાધિવાળાનો અભાવ વ= અથવા તવચા વ્યાધિવાળાથી અન્ય સન્નીત્યા=સદ્વીતિથી=સદ્યક્તિથી વાવ–ક્યારે પણ વ્યાધિમુવ:= વ્યાધિમુક્ત ૩૫પદ્યતે ન સ્વીકારી શકાતા નથી. ૨૦૪ના શ્લોકાર્ચ -
જે પ્રમાણે જ વ્યાધિવાળો અથવા વ્યાધિવાળાનો અભાવ અથવા વ્યાધિવાળાથી અન્ય, સટ્યક્તિથી ક્યારે પણ વ્યાધિમુક્ત સ્વીકારી શકાતા નથી. lર૦૪ll ટીકા - _ 'व्याधित:'-सञ्जातव्याधिरेव, 'तदभावो वा,' तदन्यो वा व्याधितादन्यो वा तत्पुत्रादिः, 'यथैव દિ ધનુરો' 'ત્રયા મેડપિ, ‘સત્રીત્યા'=સાવેન, ‘વિલુપતિ તિવૃષ્ટાન્ત: શારજા ટીકાર્ચ -
વ્યથિત 'કૃષ્ટાન્ત: || યથા અa દિ=જે પ્રમાણે જ, થયેલા વ્યાધિવાળો જ અથવા વ્યાધિવાળાનો અભાવ=પૂર્વમાં વ્યાધિવાળો હતો અને મૃત્યુ થવાથી હવે તેનું અસ્તિત્વ જ નથી એવો વ્યાધિવાળાનો અભાવ, અથવા વ્યાધિવાળાથી અન્ય જેવા કે વ્યાધિવાળાના પુત્રાદિ, એ ત્રણમાંથી એક પણ સરીતિથી=સદ્ભક્તિથી, ક્યારે પણ વ્યાધિમુક્ત સ્વીકારી શકાતા નથી, એ પ્રમાણે દાંત છે. ૨૦૪ ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૮૭ના ઉત્તરાર્ધમાં કહેલ વિધ્યાતદીપની=બુઝાયેલ દીવાની, ઉપમાવાળા અભાવરૂ૫ મુક્તનો આત્મા નથી, અને ભવ્યાધિથી મુકાયેલો એવો મુક્ત નથી, એમ નહિ, પરંતુ ભવવ્યાધિથી મુક્ત જ છે; અને મુક્ત થતા પૂર્વમાં ભવ્યાધિ વગરનો હતો એમ પણ નથી. આ ત્રણે વાતને દૃષ્ટાંતથી સમજાવવા
A જે જીવને વ્યાધિ થયો છે, તેવો વ્યાધિવાળો જીવ વ્યાધિથી મુક્ત છે તેમ કહી શકાય નહિ. B વળી જે જીવને વ્યાધિ થયો છે અને મૃત્યુ થયું, તેથી તે વ્યાધિવાળા જીવનો અભાવ પ્રાપ્ત થયો, તેને પણ વ્યાધિથી મુક્ત કહી શકાય નહિ. C વળી વ્યાધિવાળાના પુત્રાદિ, જેઓને વ્યાધિ નથી એવા તેઓ પણ વ્યાધિથી મુક્ત છે, તેમ કહી શકાય નહિ; કેમ કે વ્યાધિ થયો હોય પછી વ્યાધિ મટે ત્યારે વ્યાધિથી મુક્ત થયો તેમ કહેવાય. આ રીતે દૃષ્ટાંત બતાવીને મુક્ત આત્મામાં તેનું કઈ રીતે યોજન કરવું છે, તે આગળના હવે પછીના શ્લોકમાં બતાવે છે. ll૨૦૪ll અવતરણિકા :दान्तिकयोजनमाह -
