________________
શ્રી સામાઈયવય જતો સૂત્ર
૧૮૯
સામાન્ય ભાવથી નિર્વિચારકની જેમ સામાયિક કરનારને કોઈ વિશેષ લાભ થઈ શકતો નથી. તેમની આ સામાયિકની ક્રિયા અનનુષ્ઠાન રૂપ બને છે. આથી જ સામાયિકના ઉત્તમ ફળને પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છાવાળા સાધકે સામાયિકનું સ્વરૂપ અને સામાયિકની વિધિ સુયોગ્ય ગુરુ પાસે જાણી લેવી જોઈએ અને તેને અનુરૂપ વ્યવહાર (કાર્યો કરવો જોઈએ, જેથી વિશેષ ફળની પ્રાપ્તિ થઈ શકે.
દશ મનના, દશ વચનના, બાર કાયાના બત્રીસ દોષમાં જે કોઈ દોષ લાગ્યો હોય તે સવિ હું મન-વચન-કાયાએ કરી મિચ્છા મિ દુક્કડં.
સામાન્યથી સર્વ દોષોનું મિચ્છા મિ દુક્કડ આગળના પદો દ્વારા આપ્યું તો પણ કેટલાક દોષોની વિશેષ સ્મૃતિ કરવા માટે મન-વચન અને કાયાના ૩૨ દોષોને યાદ કરી આ પદો દ્વારા તેનું પુનઃ મિચ્છા મિ દુક્કડ આપવામાં આવે છે.
આપણને સામાન્ય રીતે એવો વિચાર આવે કે સામાયિકનો ભાવ એ તો આત્માનો પરિણામ છે, તો પછી મન-વચન-કાયાના દોષોને યાદ કરી તેનું “મિચ્છા મિ દુક્કડ' કેમ અપાય છે ? વાસ્તવમાં એ હકીકત છે કે, સમતા આત્માનો પરિણામ છે તો પણ અત્યારે તો તે મન-વચન-કાયાને સમ્યગુ પ્રવર્તાવવાથી જ સિદ્ધ થઈ શકે તેમ છે માટે જ મન-વચન-કાયાના યોગોને દોષના રસ્તે જતા અટકાવી નિરવદ્યભાવ તરફ લઈ જવા યત્ન કરાય તો સામાયિકનો ભાવ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
હવે આ મન-વચન-કાયાના દોષો કેવા પ્રકારના છે તે જોઈએ – મનના દશ દોષ : ૧. અવિવેક : સામાયિકમાં મન, વચન અને કાયાથી શું કરાય ? અને શું ન
૨. ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના પરિણામોની અપેક્ષાએ શાસ્ત્રમાં અનુષ્ઠાનના (ધર્મક્રિયાના) પાંચ પ્રકાર બતાવ્યા છે.
(૧) આલોકના સુખની ઈચ્છાથી કરાતું અનુષ્ઠાન વિષાનુષ્ઠાન છે. (૨) પરલોકના સુખની ઈચ્છાથી કરાતું અનુષ્ઠાન ગરાનુષ્ઠાન છે. (૩) સંમૂચ્છિમ જેમ લાંબા વિચાર વિના કરાતી ક્રિયા તે અનનુષ્ઠાન છે. (૪) સુંદર અનુષ્ઠાનનું કારણ બને તેવી ક્રિયાને તદ્હેતુ અનુષ્ઠાન કહેવાય છે. (૫) મોક્ષનું શીધ્ર કારણ બને તેવા અનુષ્ઠાનને અમૃત અનુષ્ઠાન કહેવાય છે.
