________________
૧૪ || ઈશ્વરભક્તિ વિના આસક્તિ મળશે !
કીર્તિ મેળવીશ પણ તારી ટીકા વાંચતાં એમ લાગે છે કે હવે એ વાત સ્વપ્નવતું બની જશે. ઓહ ! મારી વર્ષોની મહેનત સાવ વ્યર્થ ગઈ !”
ચૈતન્યદેવ કશું બોલ્યા નહિ. એ રાત્રે બંને મિત્રો જલવિહાર કરવા નીકળ્યા. પૂર્ણિમાની ચાંદનીમાં નાનીશી હોડીમાં બંને નીકળ્યા. બંને વાતોમાં ડૂબી ગયા. એવામાં ચૈતન્યપ્રભુએ કપડામાં વીંટાળેલી એક પોથી બહાર કાઢી અને નદીના જ જળમાં પધરાવી દીધી.
રઘુનાથ શિરોમણિના વિસ્મયનો પાર ન રહ્યો. એમણે પૂછ્યું, “મિત્ર ! આ તેં શું કર્યું? પાણીમાં પોથી કેમ પધરાવી દીધી ?”
હળવું સ્મિત કરતાં ચૈતન્યપ્રભુએ કહ્યું : “રઘુનાથ ! એ તો તેં જોયેલી ન્યાયશાસ્ત્ર પરની મારી ટીકા હતી. એને મેં પાણીમાં 1 પધરાવી દીધી.''
રઘુનાથ કહે, “અરે ! એવી સુંદર ટીકાને તેં પાણીમાં પધરાવી દીધી ? આવું કેમ કર્યું ?”
ચૈતન્ય મહાપ્રભુએ કહ્યું, “જે ગ્રંથ મારા મિત્રની કીર્તિને હણી નાખે, તે ગ્રંથ શા કામનો ! જે ગ્રંથે તારા દિલ પર ઘા કર્યો, તેનો મેં પાણીમાં ઘા કર્યો.”
રઘુનાથ ચૈતન્યદેવના ચરણોમાં ઢળી પડ્યા. ત્યારે ચૈતન્યદેવે કહ્યું, “રઘુનાથ ! મારી કીર્તિ મારા મિત્રની અપકીર્તિ બને તે હું કેવી રીતે સહન કરી શકું ?”
ચરિત્રની પવિત્રતા, મનોહારી રૂપ, ઊંડી ધાર્મિક ભાવના, આકસ્મિક રહસ્યમય સમાધિ અને જગન્માતાની નિષ્કપટ પ્રાર્થનાને કારણે સ્વામી રામકૃષ્ણ સહુને માટે શાશ્વત આનંદનું સ્થાન હતા.
બાલ્યાવસ્થામાં તેઓ ગદાધરના નામથી પ્રસિદ્ધ હતા અને જગતમાતાના પોકારને કારણે એમણે ઘરનો ત્યાગ કર્યો હતો તેમ જ એના ગહન ચિંતનમાં લીન રહેતા હતા. દક્ષિણેશ્વર મંદિરનું ઉધાન સંન્યાસીઓ અને ભક્તોથી ભરેલું રહેતું. કેશવચંદ્ર સેન, ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગર અને બંકિમચંદ્ર ચેટરજી જેવા વિચારકો એમને મળવા આવતા અને એમના ઉપદેશામૃતથી પોતાની આધ્યાત્મિક પિપાસા શાંત કરતા.
એક અનુયાયીએ સ્વામી રામકૃષ્ણ પરમહંસને પૂછયું, “ઠાકુર, સંસાર કેવો છે ? કોઈ એને સર્વસ્વ માને છે અને કોઈ એને અસાર માને છે. આ સંસારમાં અમારે જીવવું કઈ રીતે?”
સ્વામી રામકૃષ્ણ પરમહંસે કહ્યું, “જુઓ, સંસારનાં સઘળાં કામ કરવાં પણ મન ઈશ્વરમાં રાખવું. માતા-પિતા, પત્ની અને પુત્ર - એ બધાંની સાથે રહેવું અને એમની સેવા કરવી, પોતાના આત્મીયજનોની માફક એમની સાથે વર્તવું, કિંતુ માનવું કે આમાંનું આપણું કોઈ નથી.”
ભક્તજને કહ્યું, “ઠાકુર, આ તો એક મ્યાનમાં બે તલવાર રાખવા જેવી વાત થઈ. આવું કઈ રીતે શક્ય બને ?
28 D શ્રદ્ધાનાં સુમન
શ્રદ્ધાનાં સુમન D 29
