________________
રાતના તપેલીમાં રહેલા દૂધમાં મેળવણ ભેળવીને મૂકી રાખવાથી સવાર પડતા તે દૂધ ઘન થઇ જતા જે પદાર્થ બને છે, તે પદાર્થ આ તપેલીમાં છે-એટલું લાંબુ બોલવાને બદલે “આ તપેલીમાં દહીં છે.' આટલું જ બોલવાથી બોધ થઇ જાય છે.
નાનાં બાળકો ઉખાણાં દ્વારા શબ્દમાં રહેલી આ વિશાળ બોધ શક્તિની મજા માણતા હોય છે. એક બાળક ઉખાણું પૂછે,
હું તો કટકટ કરતું કચકચિયું મારે તો છે નાના મોટા પગ મોટો ચાલે બાર ગાઉ તો નાનો ચાલે ડગ.”
બીજો બાળક વિચારીને જવાબ આપે-ઘડિયાળ' એક ઘડિયાળ' શબ્દમાં કેટલો વિસ્તૃત અર્થ છુપાયેલો છે. તેને શોધવાની મજા બાળકો માણી શકે છે.
કોઇ અંગ્રેજી ભારતના ગામડામાં ભૂલો પડે અત્યંત તૃષાતુર બને અને વોટર, વોટર...” બૂમો મારે પણ ગ્રામ્યજનો જો “વોટર' શબ્દના અર્થને ન જાણતા હોય તો પાણી બાજુમાં હોવા છતાં તે વ્યક્તિની તૃષા મિટાવી ન શકે.
બિલ ક્લિન્ટન પણ ભારતના ગામડામાં આવે અને સ્થાનિક ભાષા ન જાણતો હોય તો સ્થાનિક લોકો આગળ તો “ગમાર જ પુરવાર થાય.
શબ્દમાં અર્થબોધ કરાવવાની, વિસ્મિત કરવાની, આનંદિત કરવાની, શોકાતુર કરવાની, શાંત કે સંક્ષિણ કરવાની, વિકાર કે વિરાગ પમાડવાની ગજબની પ્રચંડ શક્તિ પડેલી છે. ‘બાવો” શબ્દ સાંભળતા બાળક ગભરાઇ જાય છે. “મા” શબ્દ કાને પડતા બાળક નિશ્ચિત બને છે. “આગ'ની બૂમ પડતા સહુ કોઇ ઊંઘમાંથી સફાળા જાગી જાય છે. “સાપ'ની બૂમ સાંભળી બધા ભાગંભાગ કરે છે.
રામ' શબ્દ બોલીને કબીરજી દરદીનો રોગ દૂર કરતા. રામ' શબ્દ બોલીને હનુમાનજી દરિયામાં પથરો તરાવતાં.
મૃત્યુ સમયે “અરિહંત' શબ્દ કાને પડે તો મૃત્યુ સુધરી જાય અને પરલોકમાં સદ્ગતિ થાય.
૨૪
