________________
૭. નિર્વિકલ્પ સમાધિ
દક્ષિણેશ્વરનું કાલિમંદિર અનેક પ્રકારના ભક્તો અને સાધુઓનું પ્રિય ધામ થઈ પડ્યું હતું. ગંગાનો પવિત્ર તટ, આસપાસનું એકાંતમય વાતાવરણ અને રાણી રાસમણિની ઉદારતા – આ સર્વે કારણોને લીધે અનેક ભ્રમણશીલ સાધુસંતો અહીં ખેંચાઈ આવતા. અંગ્રેજી ભણેલા પોતાના કેટલાક શિષ્યોને શ્રીરામકૃષ્ણે એક વખત કહ્યું હતું: બંગાળના યુવાનવર્ગે તો આ મંદિરમાં આવવાની શરૂઆત કેશવચંદ્ર સેનના આગમન પછી જ કરી. પરંતુ જુદા જુદા સંપ્રદાયના અસંખ્ય સાધુસંતો, યતિઓ અને ભક્તો તો એથીયે પહેલાં ઘણા લાંબા સમયથી અહીં આવ્યા જ કરતા. ગંગાસાગર કે જગન્નાથપુરીની યાત્રાએ જતાં તેઓ અહીં થોડા દિવસો સુધી રોકાઈ જતા.
ભૈરવી બ્રાહ્મણીના બોલાવવાથી બારીસાલ જિલ્લાના ચંદ્ર અને ગિરિજા નામના બે સિદ્ધ પુરુષો પણ આવેલા અને તેમાંથી એકને અવકાશમાં અદૃશ્ય થવાની, બીજાને અંધકાર સમયે પોતાની પીઠમાંથી પ્રકાશ ઉત્પન્ન કરવાની સિદ્ધિ હતી. તેમણે પોતાની આ સિદ્ધિઓ શ્રી જગદંબાને ચરણે અર્પણ કરીને શ્રીરામકૃષ્ણના આદેશ અનુસાર ઈશ્વર-સાક્ષાત્કાર અર્થે સાધના કરી હતી.
એક મહાત્માનો ખજાનો માત્ર એક પુસ્તક જ હતું. શ્રીરામકૃષ્ણ કહેતા કે: ‘‘મે ખૂબ દબાણ કર્યું ત્યારે તે પુસ્તક તેણે મને જોવા આપ્યું. એ પુસ્તક ઉઘાડતાં, દરેક પાના ઉપર મે માત્ર બે જ શબ્દો: ‘ૐ રામ' લાલ રંગના મોટા
46
૩૧
