Book Title: Pravachansara Piyush Part 3
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
ત્રણ કષાયના અભાવપૂર્વકની વીતરાગતા શુદ્ધતા : પાલન એ મહત્વનું નથી પરંતુ ત્રણ કષાયના એ ભાવલિંગ છે, તે ભાવલિંગધારી મુનિનું : અભાવપૂર્વકની શુદ્ધતા મુખ્ય છે. મુનિપણું લીધા સ્વરૂપ તો આચાર્યદેવે વિસ્તારથી સમજાવ્યું છે. કે પછી પણ એ મુખ્ય કાર્ય ન થાય તો તે ઠપકાને અહીં તો જે જીવ ભાવલિંગ પ્રગટ કરવા અર્થે : પાત્ર છે. “આત્મતત્ત્વમાં પરિણતિરૂપ શુદ્ધોપયોગ દ્રવ્યલિંગ ધારણ કરે છે તેની વાત કરવી છે. એક : ભૂમિકા'' આ શબ્દથી પણ ટોણ કષાયના સિદ્ધાંત ખ્યાલમાં રાખવો કે જ્યારે ભાવલિંગ : અભાવપૂર્વકની સ્થિરતા જ કહેવા માગે છે. માત્ર પ્રગટ થાય ત્યારે ત્યાં દ્રવ્યલિંગ હોવું અનિવાર્ય છે. ચોથા-પાંચમાં ગુણસ્થાનને યોગ્ય શુદ્ધોપયોગની માટે વ્યલિંગ પહેલા લેવામાં આવે છે અને આ વાત નથી કરવા માગતા. કારણકે એ શુભોપયોગી ત્યારબાદ ભાવલિંગ પ્રગટ થાય છે. બે વચ્ચે : શ્રમણ તે ભૂમિકામાં તો છે. વળી અહીં“શુદ્ધોપયોગ સમયભેદ છે. કેટલો સમયભેદ હોય તેનું ચોક્કસ • ભૂમિકા' શબ્દથી માત્ર નિર્વિકલ્પ દશા એમ ન લેવું. માર્ગદર્શન નથી મળતું. તુરત જ ભાવલિંગ : કારણકે ભાવલિંગી સંતને સવિકલ્પ અને નિર્વિકલ્પ પ્રગટે અથવા થોડો સમય જાય આ રીતે જે . બન્ને દશામાં ત્રણ કષાયના અભાવપૂર્વકની શુદ્ધતા આત્મજ્ઞાની, સામાન્ય રીતે પંચમગુણસ્થાનવર્તી ' તો હોય જ છે. આ રીતે પંચમ ગુણસ્થાનવર્તી જીવ જીવ, દ્રવ્યલિંગ, ધારણ કરે છે ત્યારથી લઈને તેને : મુનિ દીક્ષા લઈને તુરત ભાવલિંગ પ્રગટ ન કરે તો ભાવલિંગ પ્રગટ થાય તે સમયને તે અંતરાળને : તે ઠપકાને પાત્ર ગણ્યો છે. શુભોપયોગી શ્રમણ કહેવામાં આવ્યા છે. એવા :
અહીં અજ્ઞાની જીવ દ્રવ્યલિંગ ધારણ કરે છે જીવોને સ્વાનુભવપૂર્વક મુનિલિંગ ધારણ કરીને :
તે વાત નથી કારણકે આ જીવને આચાર્યદેવ પરમાત્મા થવાની ઉત્કંઠા છે અને તે માટે મુનિપણું :
: “શુદ્ધોપયોગ ભૂમિકાના ઉપકંઠે રહેલા એ ગ્રહણ કરે છે. ત્યારબાદ પણ તે એટલો ઉગ્ર : .
રીતે દર્શાવે છે. અર્થાત્ મુનિદીક્ષા લેતા સમયે પુરુષાર્થ ઉપાડી શકતો નથી. તેને સહજપણે
: જે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. એવા ભાવલિંગના પાદરમાં કોઈને કોઈ પ્રકારના શુભભાવોની અધિકતા :
ધકતા : તે સ્થિત છે. તેઓ ભાવલિંગ પ્રગટ કરવા માટે સહજપણે રહ્યા કરે છે. જે તેને પ્રત્યાખ્યાન કષાયનો
: આતુર મનવાળા છે પરંતુ કષાયે તેમની શક્તિ અભાવ કરવામાં બાધારૂપ થાય છે. અર્થાત્ :
* હરી લીધી છે. અર્થાત્ પોતે જે પ્રકારના શુભભાવો ભાવલિંગની પ્રગટતા થવા દેતા :
: રાગમાં સ્થિત છે તે રાગના કારણે તે ઉગ્ર નથી. હવે ટીકામાં આ વાત કઈ રીતે લેવામાં :
: પુરુષાર્થ ઉપાડી શકતા નથી. આ દશામાં રહેલા આવી છે તે જોઈએ.
: જીવો મુનિ છે કે નહીં તે વાત આ ગાથામાં દર્શાવવા શુભોપયોગી શ્રમણની વાત લેતા શરૂઆતમાં :
- માગે છે. જ તેને ઉપાલંભ આપે છે. તેણે શ્રમણ્ય પરિણતિની . હવે આચાર્યદેવ આ જ શાસ્ત્રની ૧૧મી પ્રતિજ્ઞા કરી છે અને છતાં તેના આરોહણમાં : ગાથાને યાદ કરે છે. તે ગાથા છે તો ભાવલિંગી અસમર્થ છે. અહીં “શ્રામણ્ય પરિણતિ' શબ્દનો : સંતની. અર્થાત્ મુનિ જો નિર્વિકલ્પ દશામાં લાંબો અર્થ “ભાવલિંગની પ્રગટતા” એ પ્રમાણે લેવો. : સમય સ્થિત રહીને શ્રેણી માંડે તો સીધો મોક્ષ પ્રાપ્ત કારણકે તે શ્રામય અર્થાત્ દ્રવ્યલિંગ તો ધારણ કરે. પરંતુ જો તેટલો પુરુષાર્થ ન થાય અને આયુષ કરે છે. મુનિદશા લેવામાં નગ્નપણું અને દ્રવ્યલિંગનું પૂર્ણ થઈ જાય તો શુભોપયોગના ફળરૂપે તેઓ ૯૮
ચરણાનુયોગસૂચક ચૂલિકા
