Book Title: Pravachansara Piyush Part 2
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
ભાવો છે. મિથ્યાત્વ અનુસાર બાહ્યમાં કાંઈ થતું : સમય હોવાથી તેનો નાશ થવો શક્ય જ નથી. નથી. તેથી અજ્ઞાનીએ પર સાથે સ્વ-સ્વામિ સંબંધ : અહીં દૃષ્ટાંતઃ મલિન વસ્ત્રને ધોતા સમયે જેટલો માન્યો છે તે તેની ભૂલ છે. પાત્ર જીવ પોતાની ભૂલ - સાબુ વાપરવામાં આવે છે એટલો તો મેલ નીકળે સુધારીને જ્ઞાની થાય છે. મિથ્યાત્વ અને ' છે. પરંતુ જેટલી માત્રામાં સાબુ ઓછો પડે છે એટલા અનંતાનુબંધીના કષાયો છોડવાની વાત છે. વિભાવ : પ્રમાણમાં મેલ રહી જાય છે. એ ધોણમાં તો એ માત્ર હેય છે. તેથી તેમાં મધ્યસ્થતાનો પ્રશ્ન જ રહેતો : મેલ ત્યાં રહી ગયો છે. પછી ફરી નવો સાબુ લગાડીને નથી. તેથી ટીકાકાર આચાર્યદેવ શું સમજાવવા માગે : તે મેલ દૂર થાય ખરો. એ રીતે સાધકની પર્યાયમાં છે તે સમજવાનો પ્રયત્ન કરવો જરૂરી છે. આ જેટલા પ્રમાણમાં પુરુષાર્થ છે. તેટલા પ્રમાણમાં તો ગાથામાં જ્ઞાનીની વાત લીધી છે. તેથી જ્ઞાનીને . વિભાવ દૂર થાય છે પરંતુ જેટલી માત્રામાં પુરુષાર્થ મિથ્યાત્વ કે અનંતાનું બંધીનો કષાય નથી. તેણે કે ઓછો પડે છે એટલા પ્રમાણમાં રાગ રહી જાય છે. સ્વભાવના આશ્રયે તેનો નાશ કર્યો છે. જ્ઞાનીને ; તે વર્તમાન પર્યાયમાં જે રાગ છે તેમાં કોઈ ફેરફાર પદ્રવ્ય સાથે અસ્થિરતાના રાગ પૂર્વકનું જોડાણ : તે સમયે શક્ય જ નથી. તેથી તેના પ્રત્યે મધ્યસ્થ છે છે. તેથી એ વ્યવહારનયની વાત કહેવા માગે છે. એમ કહેવામાં આવે છે. મધ્યસ્થપણું એટલે ઉદાસીન આપણને એ પણ ખ્યાલ છે કે સાધકને જ્ઞાયકને : જ્ઞાતાપણું આટલી વાત મધ્યસ્થપણા અંગે. હવે અવલંબનારી જ્ઞાતૃત્વધારા નિરંતર ચાલે છે. : અવિરોધપણાનો વિચાર કરીએ. વિભાવના સ્વભાવનો આશ્રય વર્તે છે. સ્વભાવના આશ્રયે એ હેયપણામાં અને મધ્યસ્થપણામાં વિરોધ નથી. જીવ ક્રમશઃ વિભાવનો અભાવ કરીને શુદ્ધ પર્યાયની : વર્તમાન પર્યાય પુરતી જ મધ્યસ્થતા છે કારણકે તે પ્રગટતા કરતો જાય છે. આ અપેક્ષાએ વિચારતા : સમયે તેમાં કાંઈ થઈ શકે જ નહીં. પછીના સમયે જેમ મિથ્યાત્વરૂપ પર સાથેના સ્વસ્વામિસંબંધનો : તો ઉગ્ર પુરુષાર્થ વડે તેને હેય કરવાનો જ છે. તેથી નાશ કર્યો છે. તેમ અસ્થિરતાના દોષને દૂર કરવાની : વર્તમાન પુરતી મધ્યસ્થતા અને વાસ્તવિકપણે પ્રક્રિયા પણ ચાલુ જ છે. તે તેને હેય કરતો જ જાય હેયપણું તેમાં કોઈ વિરોધાભાસ નથી એ જ એનું છે. પછી તો પર્યાયની શુદ્ધતા રહી તે શુદ્ધતા તો : અવિરોધપણું છે. વધારતો જાય છે. વળી તે નિશ્ચયનયનો વિષય છે. : તેથી તેની વાત કરવી નથી. માત્ર અસ્થિરતારૂપના :
ફરી એક દષ્ટાંતઃ એક જ આંબામાંથી એક
: જ સમયે તોડેલી કેરીઓને એક જ પ્રકારે પકાવવા વિભાવની પરાશ્રિત વ્યવહારની જ વાત કરવા માગે :
: માટે મૂકવામાં આવે ત્યારે તેમાંથી બધી કેરીઓ છે. તે ક્યા પ્રકારે તે હવે આટલી પૂર્વ ભૂમિકા બાદ :
- પોતાની રીતે પાકે છે. બધાને સમાન વાતાવરણ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ.
• હોવા છતાં કોઈ આઠ દિવસે અને કોઈ પંદર દિવસે આચાર્યદેવ સાધકની વર્તમાન પર્યાયની જ : પાકે છે. એ રીતે જીવ સ્વભાવ સન્મુખનો પુરુષાર્થ વાત કરવા માગે છે. પર્યાયના પ્રવાહની નહીં પ્રવાહ ; કરે અને તેનું ફળ જે રીતે આવે છે તેને મધ્યસ્થપણે ઉપર નજર રાખતા તો શુદ્ધતાના અંશો વધતા જાય : જાણે છે. કાર્ય અવશ્ય થવાનું છે તેથી આકુળતા છે અને અશુદ્ધતાના અંશો ઘટતા જાય છે. સાધકની : નથી. સમ્યગ્દર્શનની પ્રગટતા થઈ તેને પરમાત્મદશા વર્તમાન એક સમયની અશુદ્ધ પર્યાય છે. તેના પ્રત્યે : અવશ્ય થવાની છે એવી તેને નિઃશંકતા છે તેથી સાધક ઉદાસીન છે. એ પર્યાયનો કાળ જ એક કે તેને આકુળતા નથી. આ રીતે જ્ઞાનીને પોતાની સમયનો છે. જે સમયે તે વિદ્યમાન છે તે સમયે : વર્તમાન સવિકલ્પ દશા સમયે ક્ષણિક વિદ્યમાન એવી
શેયતત્ત્વ - પ્રજ્ઞાપન
૨૩૬
