________________
પંચવસ્તક
ફરી શંકા કરે છે કે ગુરુના વિહારથી શિષ્યને વિહાર ગુરૂકુલ અને ગચ્છવાસથી શિષ્ય ગુરૂની સાથે હોય તેથી પણ સિદ્ધજ થયો છે, તે પછી વિહારને અધિકાર જુદો કેમ કહ? ઉત્તરમાં જણાવે છે કે શિષ્યોએ તે મહને જિતવા માટે જરૂર વિહાર કર. ગુરુભદિને તે કારણસર કદાચ દ્રવ્યથી સ્થિર રહેવાપણું પણ હેય. વિધિમાં તત્પર અને ગીતાર્થ એવા સાધુઓને કોઈપણ દિવસ ભાવથી સ્થિરવાસ હોયજ નહિ. વૃદ્ધત્વાદિ કારણે સ્થિરવાસ જે હોય તે તેમાં પણ મહીને થયા પછી ગોચરી આદિના સ્થાનમાં પરાવર્તન જરૂર હોય છે. તેમજ સંથારે કરવાની જગ્યા આદિને વિષે પણ નકકી પરાવર્તનને વિધિ કહેલો છે. દ્રવ્યથી કદાચ ગુરૂઆદિના કારણે એ ન બને તે પણ જે મોહને ઉદય થાય તો તે તે સાધુએ જરૂર વિહાર કરજ જોઈએ, એ જણાવવા માટે વિહારદ્વાર જુદું લીધેલું છે. અથવા તે શિષ્યને પ્રથમથી જ પ્રતિબંધ ન થાય તેમજ અપરિણામી આદિશિખ્યાને વધિનું સ્પશન થાય માટે વિહારદ્વાર કહ્યું છે. આ હહે સાધુકથા દ્વાર કહે છે -
सऽसाया ९०२, जिण ९०३, भयव ९०४, अणु ९०५, इअ ९०६, अण्णेसिं ९०७ विस्सोअ ९०८, णो ९०९, पायं ९१० पुचि ९११, एअं९१२, एएण ९१३, निच्छय ९१४,
સ્વાધ્યાય આદિકથી થાકેલે સાધુ તીર્થકરના કુળવાસને અનુરૂપ એવા ધર્મવાળા મહાત્માઓની કથા વિધિપૂર્વક સંવેગ વધારવા માટે કરે. જૈન ધર્મમાં સ્થિરપણે રહેલા પૂર્વકાળના સાધુઓનાં ચરિત્ર સાંભળે, અથવા ભાવપૂર્વક યેગ્યતા પ્રમાણે બીજાને એવા મહાનુભાવની ધમ કથા કહે. ભગવાન દશા
ભદ્ર, સુદર્શન સ્થૂલભદ્ર, અને વાસ્વામીજીએ જેમ સંસારનો ત્યાગ કર્યો, તેમ સંસાર ત્યાગને સફળ કરનારજ સાધુ હેય તે મહાપુરૂષના થયચારિત્રનું અનુમાન કરીએ છીએ, એવી રીતે વિચારીને સંવેગની તીવ્રતાએ સાધુઓ પિતાના આત્માને શોધે. આમ ધર્મકથા કરવાથી આત્માને સ્થિરપણું થાય, તે મહાષઓના કુળમાં હું રહ્યો છું એમ તેમના બહુમાનથી શુદ્ધધર્મનું આચરણ થાય, તે પણ કલ્યાણજ છે. તે ધર્મકથા સાંભળનાર બીજા સાધુઓને પણ એવી રીતે આત્માનું નક્કી સ્થિરપન વિગેરે થાય છે, અને જન્માંતરે પણ આવી રીતે કરેલો કથા પ્રબંધ વિસ્થાને નાશ કરનાર થાય છે. શંકારહિતપણે મળેલા એવા દુર્લભાચરિત્રના પરિણામની રક્ષા કરે, અને નહિ મળેલા એવા ચારિત્રપરિણામને પામે. એકલી વડી દીક્ષા માત્રથી ચારિત્ર છે એમ સમજવું નહિ, કેમકે અભવ્યને પણ દ્રવ્યથી તે તે દીક્ષા અને વડીલીક્ષા બને હોય છે, જે વિધિ કરનારા છાસ્થ સાધુઓને તે તે પ્રવજ્યાને વિધિ સફળ જ છે, પ્રાયે કરીને આ વિધિને નિયમ કહ્યો છે. નહિં તે વધીક્ષા વિનાના સામાયિકમાત્રથી પણ અનંતા છ મોક્ષે ગયા છે. તત્વથી વિધિપૂર્વક ગુરુ અને ગ૭ વિગેરેની સેવાથી આ ચારિત્રના પરિણામ પહેલાં હોય છતાં પણ શેવિંદવાચક વિગેરે ઘણાને પણ નવા થયાં છે. વિધિપૂર્વકનું વર્તન મોક્ષનું સાધક છે એમ તીર્થકરો પણ કહે છે, કેમકે જ્ઞાન અને દર્શનનું ફળ વિધિપૂર્વક પ્રવર્તન કરવું તેજ કહેલું છે. વિધિપૂર્વક પ્રવૃત્તિઓ કરીને રહિત જ્ઞાન અને દર્શન એ બને નિલયથી હતાં નથી, અને વ્યવહારથી હેય તે તે પણ પિતાના ફળને સાધનાર હેતાં નથી. પૂર્વાચાર્યોએ કહ્યું છે કે જ્યારે ચારિત્રરૂપી આત્માને ઘાત થાય ત્યારે નિશ્ચયનયથી જ્ઞાન અને દર્શનને તે ઘાતજ છે, માત્ર વ્યવહારથીજ ચારિત્ર હણાય તેજ જ્ઞાન અને દર્શનની ભજના છે. તે પૂર્વોક્ત રીતિએ ચારિત્રની મુખ્યતા સાંભળી દર્શનવાદી કહે છે?
