Navbharat Sarth Gujarati Shabdakosh

Author(s): Mafatlal A Bhavsar
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir

Page 881

હયદલ(ળ)]
૮ ૬ ૪
( હરિજન હયદલ(ળ) ન. ઘોડેસવાર લશ્કર
હરફર સ્ત્રી. હરવું ફરવું; વારંવાર આવવું જવું તે થશાલા (સં.) (-ળા) સ્ત્રી. અશ્વશાળા; ઘોડાર હરબ(-ભોડવું અ.કિ. હડબડવું (૨) ધ્રુજારી હયા સ્ત્રી. (અ.) શરમ; લજા
હરમત સ્ત્રી. (અ. રમત) પ્રતિષ્ઠા; આબરૂ; મોભો હયાત વિ. (અ.) જીવતું, વિદ્યમાન; મોજૂદ
હરમું વિ. હળદળના વધુ પડતા સ્વાદવાળું હયાતી સ્ત્રી, હયાતપણું: જિંદગી (૨) અસ્તિત્વ હરરોજ કિ.વિ. દરરોજ; રોજેરોજ હયાતી પ્રમાણપત્ર ન. (અ.સં.) જીવતા હોવાનું હરવું સક્રિ. (સં. હરતિ, પ્રા. હરિઇ) બળાત્કારથી ઉપાડી
પ્રમાણપત્ર-દાખલો [(સમાસને છેડે) ઉદા. મનોહર જવું (સ્ત્રીને) (૨) ઝૂંટવી લેવું (૩) લઈ લેવું હર છું. (સં.) શંકર; મહાદેવ (૨) વિ. હરનાર; લેનાર હરવું ફરવું અ.ક્રિ. આમતેમ મોજથી ફરવું હર વિ. (ફા.) દરેક; પ્રત્યેક; એકેક
હરશેકું વિ. સહેજસાજ ગરમ; કોકરવાયું હરકત સ્ત્રી. (અ.) અડચણ; નડતર (૨) વાંધો હરસ . (સં. અર્શ, પ્રા. અરિસ) ગુદામાં થતો મસાનો હરકતકર્તા પુ. હરકત-નડતર કરનાર
એક રોગ (૨) એ રોગના નિશાનરૂપત્યાં દેખાતા મસા હરકોઈ વિ. (હર + કોઈ) દરેક; ગમે તે કોઈ હરસમય કિ.વિ. હરવખત; દરેક વખતે હરખ પું. આનંદ; હર્ષ
હરસ મસા પુ.બ.વ. હરસ અને મસા હરખઘેલું વિ. અતિશય હર્ષથી ઘેલું બનેલું [ઉત્સાહી હરસાલ વિ. (ફ.) દરેક વર્ષે; વર્ષોવર્ષ હરખપદૂડું વિ. વાતવાતમાં હરખાઈ જાય તેવું; અતિ હરહંમેશ ક્રિવિ. (ફા, સં.) દરરોજ; હંમેશાં હરખભેર ક્રિ.વિ. હરખ સાથે; સહર્ષ આવવું હરહર મહાદેવ શ... (સં.) જમણના પ્રારંભનો મંગળ હરખ(-ખા)વું અક્રિ. (સં. હર્ષત) ખુશ થવું; આનંદમાં ઉદ્ગાર (૨) ક્ષત્રિયોની રણહાક હરગિજ(સ) કિ.વિ. (ફા.) કદી પણ (નહિ); બિલકુલ હરાજ વિ. (અ. હજી) લિલામથી વેચેલું હરઘડી કિ.વિ. દરેક ઘડીએ; વારંવાર; હરપળ હરાજી સ્ત્રી, લિલામ; જાહેરમાં કિમત બોલાવરાવી હરજી મું. (સં. હરિ+જી) પરમેશ્વર; હરિ; નારાયણ વધારેમાં વધારે કિંમત આપનારને વેચવું તે માતેલું હરડાં ન.બ.વ. હરડીનાં નાનાં અધકચરાં ફળ; હીમજ હરડું(મું) વિ. રખડતું; છૂટું ફરતું (૨) અંકુશ વગરનું; હરડી સ્ત્રી. (સં. હરિતકી, પ્રા. હરડઈ) હરડાનું ઝાડ હરામ વિ. (અ.) કુરાનમાં મના કરેલું હોય એવું; નિષિદ્ધ; હરડે સ્ત્રી. (સં. હરિતકી, પ્રા. હરડઈ) હરડી નામના અધર્મી (૨)વગર હકનું; અઘટિત (૩) સુસ્ત; બેઠાખાઉ
ઝાડનું ફળ; (નાનાં કાચાં ફળ તે હીમજ). હરામખોર વિ. હરામનું ખાનારું (૨) કૃતની (૩) બદમાસ હરણ ન. (સં.) હરી જવું - ઉપાડી જવું તે હરામખોરી સ્ત્રી. હરામખોરપણું (૨) બદમાસી; લુચ્ચાઈ હરણ ન. (સં. હરિણ) સર્વસાધારણ મૃગલું
હરામચસકો પુ. હરામનું લેવાખાવાની લત-ચસકો હરણકું ન. નાનું હરણ; હરણિયું પ્રિગતિ હરામજાદુ વિ. (અ. હરામ + ફા. જાદ) વ્યભિચારથી હરણફાળ સ્ત્રી. હરણની છલાંગ (૨) ઝડપી વિકાસ- જન્મેલું
હિરામખોરી હરણાયા(-યો) ન. (સં. લોમકર્ણ) ઊંચા કાન લાંબી હરામી વિ. હરામખોર, કૃતઘ્ન; બદમાસ (૨) સ્ત્રી.
પૂંછડી ને બદામી શરીરવાળું પાછલા પગે પણ ઊભું હરાયું વિ. રખડતું: છૂટું ફરતું (૨) અંકુશ વગરનું; માતેલું રહી શકતું ને ચિત્તા જેવું ચપળ એક જંગલી પ્રાણી હરાયો વિ. પું. ભવાઈમાંનો ડાગલો
(કચ્છમાં એ હરણોટો નામથી પણ ઓળખાય છે.) હરાર ક્રિ.વિ. ધરાર; અવશ્ય (૨) હંમેશાં, ઠેઠ સુધી હરણિયું ન. હરણનું બચ્ચું (૨) હરણી નક્ષત્ર (૩) હરિ છું. (સં.) વિષ્ણુ (૨) શ્રીકૃષ્ણ (૩) ઘોડો (૪) સિંહ ગાડીની સૂપડી
(૫) વાંદરો; વાનર (૬) ચંદ્ર હરણી સ્ત્રી. હરણની માદા (૨) મૃગશીર્ષ નક્ષત્ર હરિકથા સ્ત્રી. ભગવાનની લીલાનાં ગુણગાન હરણું ન. મૃગલું; હરણ (૨) હરણિયું
હરિકીર્તન-ત્ત)ન ન. સંગીત સાથે પરમેશ્વરનાં ગુણગાન હરતરેહ ક્રિ.વિ. દરેક રીતે; હરેક પ્રકારે
હરીકેન ન. (ઇ.) લંબગોળ પોટાવાળું ફાનસ હરતાલ(-ળ) સ્ત્રી. એક પીળી ઉપધાતુ
હરિગીત મું. (સં.) એક માત્રામેળ છંદ હરતું ફરતું વિ. હાલી ચાલી શકે એવું કે એટલું સાજું થયેલું હરિગુણ પં. (સં.) હરિના ગુણ; ઈશ્વરનું સ્તવન-સ્તુતિ હરદમ ક્રિવિ. (ફા.) હરેક ક્ષણે; હંમેશ (૨) દરેક શ્વાસે હરિચંદન ન. (સં.) કેસર (૨) લીલા રંગની સુખડ (૩) હરદાસ પું. (સં. હરિદાસ) એક પ્રકારનો ગાઈ-કહી ચાંદની હરિકથા કરનાર
હરિજન . હરિનો-વિષ્ણુનો માણસ; દેવદૂત (૨) હરિનો હરદ્વાર ન. (સં. હરિદ્વાર, હરિદ્વાર) હિન્દુઓનું એક તીર્થ ભક્ત (૩) ભલો ભોળો માણસ (૪) અસ્પૃશ્યો માટેની હરફ પુ. (અ. હફ) બોલ; શબ્દ (૨) અક્ષર
ગાંધીજીએ આપેલી સંજ્ઞા