________________
160
કુમારપાળ દેસાઈ
એમને મન ઘણી મોટી કિમત હતી. કીડીથી માંડીને પાંજરાપોળના પશુઓને જેટલી શાંતિ આપી શકે, એટલો પોતાના આત્માનો ઉદ્ધાર થશે એમ માનતા હતા. આથી એમની પાસે આવીને કોઈ એમ કહે કે “હું કીડીયારાને એક વર્ષ સુધી આપીશ” તો એમને અપાર આનંદ થતો.
શિક્ષણ અને આરોગ્ય માટે એ સતત દાનનો પ્રવાહ વહેવડાવતા રહ્યા અને કહેતા પણ ખરા કે જેટલા દૂર-દૂર છેવાડાના ગામમાં એકાદ શાળા સ્થપાય, ત્યારે અનેક બાળકોની પ્રગતિનો રસ્તો ખૂલી જાય છે.
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના પૂર્વ વિદ્યાર્થી તરીકે માતૃસંસ્થાનું ઋણ ચૂકવવાની ભાવનાથી ઈ. સ. 1992માં વિદ્યાલયના પ્રમુખ તરીકેની જવાબદારી એમણે સ્વીકારી અને એ પછી 1994માં આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીની ભાવના પ્રમાણે અમદાવાદમાં સર્વ પ્રથમ શ્રીમતી શારદાબહેન યુ. મહેતા કન્યા છાત્રાલય શરૂ કર્યું. ત્યારબાદ રાજસ્થાનના ઉદેપુરમાં ડૉ. યાવન્તરાજ પૂનમચંદ્રજી અને સંપૂર્ણ જૈન વિદ્યાર્થીગૃહ શરૂ કર્યું. એમના બે દશકાના કાર્યકાળ દરમિયાન વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા બમણી થઈ ગઈ. વલ્લભવિદ્યાનગરમાં શ્રીમતી નલિનીબેન પ્રવીણચંદ્ર ચાંગાણી કન્યા છાત્રાલય અને પૂનામાં શ્રીમતી શોભાબહેન રસિકલાલ ધારીવાલ કન્યા છાત્રાલય શરૂ કર્યા. વડોદરા ખાતે સી. કે. શાહ વિજાપૂરવાળા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેનેજમેન્ટ શરૂ કરી. ગોવાલિયા ટેન્ક બિલ્ડિંગનું પુનઃનિર્માણનું કામ શરૂ કરેલ હોઈ, સેન્ડહર્ટ રોડ શાખાનું નામકરણ શ્રી વાડીલાલ સારાભાઈ વિદ્યાર્થીગૃહ કરવામાં
આવ્યું.
આ રીતે અનેક સંસ્થાઓની સ્થાપનામાં પ્રેરકબળ બનીને એમણે પૂર્વ વિદ્યાર્થીઓના એલ્મની એસોશિએશનના સભ્યોનો પણ વિદ્યાલયની અનેકવિધ શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય સહયોગ મેળવ્યો. એમના ચિત્તમાં વિદ્યાલયને આર્થિક રીતે પગભર કરવાના વિચારો ચાલતા હતા. એમના માર્ગદર્શનને પરિણામે વિદ્યાલયના માનમંત્રી શ્રી સુબોધભાઈ ગાર્ડીના પ્રયત્નો સફળ થતાં વિદ્યાલયને સારી એવી આર્થિક સદ્ધરતા સાંપડી. સહુના મનમાં એક ઇચ્છા હતી કે વિદ્યાલયની શતાબ્દીની સાથોસાથ એના પ્રમુખ શ્રી દીપચંદ ગાર્ડનો પણ એકસોમો જન્મદિવસ ઉજવાય, પરંતુ તે શતાબ્દીમાં પ્રવેશે તે પૂર્વે એમનું અવસાન થતાં વિદ્યાલયે એક કાર્યદક્ષ રાહબર ગુમાવ્યા.
મને એમના ધાર્મિક અનુષ્ઠાનોમાં એક નોખી દષ્ટિનું સ્મરણ થાય છે. એમણે એમના ગામમાં એક દેરાસર બંધાવ્યું. દેરાસરની પ્રતિષ્ઠાનો સમય આવ્યો. સામાન્ય રીતે આવા પ્રતિષ્ઠાના મહોત્સવમાં મોંઘીદાટ નિમંત્રણ પત્રિકાઓ છપાય અને એમાં જેમની નિશ્રામાં પ્રતિષ્ઠા થવાની હોય, એ સાધુમહારાજની વિગતો અને લાભાર્થીની તસવીરો આર્ટપેપરમાં ફોર કલરમાં છપાય, દીપચંદભાઈને સાધુ-મહારાજોએ કહ્યું “હું મંદિરની પ્રતિષ્ઠા કરું છું, પણ પત્રિકા છપાવવાનો નથી. આપને અનુકૂળતા હોય તો જરૂર પધારો.” એમણે તમામ ગ્રામજનોની એક સભા ભરી અને સભામાં કહ્યું, “આ કોઈ દેરાસરની પ્રતિષ્ઠા નથી, પણ ગામના પ્રત્યેક ધર્મસ્થાનોની પ્રતિષ્ઠા છે એટલે આ પ્રતિષ્ઠા સમયે માત્ર જૈન મંદિરમાં જ નહીં, પણ શિવ મંદિર તેમજ અન્ય સઘળાં મંદિરોમાં તેમજ મસ્જિદોમાં રોશની થશે.”
એમણે કહ્યું, “આપણા માટે સૌથી મોટા આનંદનો વિષય એ છે કે આપણા ગામમાં તીર્થકર
