Book Title: Kavya Prakash
Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir
View full book text
________________
ચેાથા ઉલ્લાસ
ce:
અહીંમાં ‘આ' એ સર્વાંનામનુ, ‘લેકે મહીં’ અને ‘ગુણાથી' એ પ્રાતિપદિક વચન નુ ૧૩૮ |વ્યજકપણું છે]; ‘તારૂં’• નહિ, ‘મારૂં’ નહિ પણ ‘આપણું' એ સર્વેને લાગુ પડે એવા સનામનુ, અને ‘ઊંધા ભાગ્ય ’ એથી થતા-વિપરીત સપત્તિદ્વ રા, નહિ કે અભાવદ્રારા કથનનું [ભ્ય જપણું છે] ૧૩૬
१४°तरुणिमनि कलयति कलामनुमदनधनुर्भुवोः पठत्यये ।
अधिवसति सकलललना मौलिमियं चकितहरिणचलनयना ॥११०॥ અહીં [તળિમામાં] ર્િ પ્રત્યયના [અનુમનધનુ માં] અવ્યયીભાવના, [॰ૌત્તિ માં ] ક રૂપ આધારના સ્વરૂપનું [વ્યજક છે]; ‘તરુણ્વ’ ‘ધનુષની સમીપ' ‘માથા ઉપર’એ રીતે ૪ વગેરે સાથે તેઓનુ' (મનિર્ વગેરેનું) સરખું વાચકત્વ હાવા છતાં પણ. (ઉપરના શબ્દના ) સ્વરૂપની કેાઈ વિશેષતા છે કે જે ચમત્કારી છે અને તે જ વ્યંજકપણાને પામે છે.
આ પ્રમાણે ખીજાએનું પણુ સમજી લેવું.
૧૩૮. પ્રાતિદિક વચન એટલે નામરૂપ પ્રકૃતિથી આવેલાં વચને.. જેમકે ‘ લેાકેામહીં’‘ગુણેથી’ એ બહુવચન રૂા. પાણિનીય વ્યાકરણમાં ધાતુ સિવાયની પ્રકૃતિને પ્રાતિપકિ કહે છે. તેને જ હેમચંદ્ર વગેરે વૈયાકરણી નામ કહે છે.
૧૩૯. ‘આ રામ' માં ‘આ’ સનામથી પ્રસિદ્ધિ સૂચવાય છે, અને એ પ્રસિદ્ધિ એકાદ ભુવન-લેકમાં નહિ પણ ત્રણેય ‘ લેાકેામહીં' છે અને એકાદ ગુણથી નહિ પણ અનેક ‘ગુણાથી ' છે એમ સર્વનામ તથા બહુવચન સૂચવે છે.અને ન એળખવાનું દુર્ભાગ્ય કેવળ મારૂં જ કે તારૂં જ નથી પણુ સમસ્ત રક્ષસ કુળનું છે એવું ‘આપણું ' શબ્દથી સૂચવાય છે, અને ‘ઊંધા ભાગ્યી’ શબ્દોથી એવું સૂચવાય છે કે માત્ર ભાગ્યને અભાવ નથી પણ ભાગ્ય ઊંધું ફળ આપનારૂં છે.
૧૪૦. ⟨જુવાની કલા શીખવતાં અને ભવાંના અગ્રભાગ મદનયાપની સમીપ પડતાં, આ ક્રિત હરિણીના જેવા ચંચલ નયનવાળી, બધી સ્ત્રીઓ-માં માથાને અધિવસે છે (અર્થાત્ શ્રેષ્ઠત્વ પામે છે).>
