________________
૯૮ ]
[ શ્રી જિનપ્રણીત કર્મ વિજ્ઞાન લબ્ધિના અવિભાગ પ્રતિછેદોની સંખ્યા હજી કેટલે દૂર છે? અથવા આપણે તે સંખ્યાની દિશામાં કેટલી પ્રગતિ કરી? કેટલું અંતર કાપ્યું યા કેટલું બાકી રહ્યું? આને જવાબ એ છે કે તે સંખ્યા હજી ઘણી ઘણી દૂર છે. કલ્પના કરો આપ અહીંથી દિલહી પગપાળા જવા નિકળે છે. દિલહી અત્રેથી માન લગભગ ૮૦૦-૧૦૦૦ માઈલ દૂર છે અથવા કહે અત્રેથી પચાસ લાખ ફુટના અંતરે છે. દિલ્હી તરફના પ્રયાણ કરતા તમોએ એક ફૂટ પ્રમાણ પહેલું ડગલું માંડયું ત્યારે દિલ્હી તરફ આપે જેટલી પ્રગતિ કરી અર્થાત્ તે અંતરનું પચાસ લાખમાં ભાગનું અંતર કાપ્યું તેટલું પણ અંતર આપણે કેવળલબ્ધિના ભાવ પ્રમાણ પ્રતિનું અંતર કાપ્યું નથી. આ વિધાનમાં અતિશયોક્તિ નથી પરંતુ ન્યુક્તિ છે કારણ કે તમોએ એક ડગ ભરતા દિલ્હી પ્રતિને અંતરને પચાસ લાખો એટલે કે સંખ્યાતમા ભાગનું અંતર તે કાપ્યું છે પરંતુ ઉપરોક્ત અસત કલ્પનામાં ક્ષાપશમિક લબ્ધિના ભાવ પ્રમાણથી પ્રથમ જળ પ્યાલે ખાલી થયો ત્યાં સુધી જે વર્ગસ્થાને પહોંચ્યા છે તેથી અનંતગુણ આગળ જાવ ત્યારે કેવળજ્ઞાની ભગવંતની ક્ષાયિક લબ્ધિના ભાવ પ્રમાણને પહોંચી શકાશે, એટલે કે આપે માત્ર અનંતમાં ભાગનું જ અંતર કાપ્યું છે. આ ઉપરથી આપણને કંઈક ખ્યાલ આવ્યું હશે કે આપણી ચેતનલબ્ધિ કે જેમાં આપણુ ક્ષાપશમિક જ્ઞાન, દર્શન, સુખ, વીર્ય, લાભ, લેગ, આદિ સર્વ શક્તિઓને સમાવેશ થાય છે તેના પ્રમાણમાં શ્રી કેવળીભગવંતના ક્ષાયિક જ્ઞાન, દર્શન, સુખ, આનંદાદિને વૈભવ કે કહપનાતીત છે, વિશાળ છે.
ઉપરત અસત્ કલ્પનામાં પૃથ્વી અશુની તેમજ જળની સંખ્યા અસંખ્યાત માત્ર છે. આથી સંસારી જીવની શપથમિક લબ્ધિને માત્ર અસંખ્યાત વખત વર્ગિત સંવગિંત કર્યાથી જળપ્યાલે એક જ વખત ખાલી થયેલ છે. પરંતુ ક્ષાપશમિક લબ્ધિથી અનંત વર્ગ સ્થાને કેવળીભગવંતની ક્ષાયિકલબ્ધિનું પ્રમાણ આવે છે. આથી ઉપરોક્ત વિધિમાં એક વખત જળપ્યા ખાલી થયે તેમ અનંત વખત જળપ્યા ખાલી થયેથી જ કેવળીભગવંતના જ્ઞાનાનંદનું ભાવપ્રમાણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ ઉપરથી કલપના કરે કે આપણી ક્ષાપથમિક અને કેવળી ભગવંતની ક્ષાયિકલબ્ધિ વચ્ચે કેટલું વિરાટ અંતર છે?
કર. સંસારી મનુષ્ય, દેવ અને સિદ્ધભગવંતના આનંદનું ગણિતાનુગથી વિશ્લેષણ :-છદ્મસ્થ જીની ક્ષાપશમિક જ્ઞાનલબ્ધિ અને સિદ્ધભગવંતની ક્ષાયિક જ્ઞાનલબ્ધિ વચ્ચે જેવું કલ્પનાતીત અગાધ અંતર છે તેવું જ આપણા વિષયાલંબિ થાને પરાધીન અને સિદ્ધભગવંતના આત્માલંબી સ્વાધીને સુખ વચ્ચે અંતર છે. આપણું જેવા મનુષ્યના સુખની સિદ્ધભગવંતના સુખ સાથે સરખામણી કરીએ તે પહેલા મનુ અને દેવો જે ભેગવે છે તે વિષયસુખ વચ્ચે કેટલું મહાન અંતર છે તે પણ વિચારણીય છે.
ઈન્દ્રિયજન્ય વિષયસુખમાં કામસુખની પ્રધાનતા છે અને તે સુખ પ્રધાનપણે સ્પર્શેન્દ્રિય વિષય હોવા છતાં પણ મનુષ્યના આ કામસુખમાં અન્ય સર્વ ઈન્દ્રિય
