Book Title: Jain Dharm Darshan Ek Anushilan
Author(s): Dharmchand Jain
Publisher: Prakrit Bharti Academy

View full book text
Previous | Next

Page 424
________________ 406 जैन धर्म-दर्शन : एक अनुशीलन सामायिकमित्याद्यं छेदोपस्थापनं द्वितीयं तु। परिहारविशुद्धिकं सूक्ष्मसम्परायंयथाख्यातम् ।। इत्येतत्पंचविधंचारित्रं मोक्षसाधनं प्रवरम्।।- प्रशमरतिप्रकरण, 226-227 सामायिक, छेदोपस्थापनीय, परिहारविशुद्धि, सूक्ष्मसम्पराय एवं यथाख्यात चारित्र का कथन दोनों ग्रन्थों में हुआ है। प्रशमरति में पंचविध चारित्र को मोक्ष का साधन कहा गया है। (iv) अनशनावमौदर्यवृत्तिपरिसंख्यानरसपरित्यागविविक्तशय्यासन कायक्लेशा बाह्यं तपः । - तत्त्वार्थसूत्र, 9.19 अनशनमूनोदरतावृत्तेः संक्षेपणंरसत्यागः । कायक्लेशःसंलीनतेति बाह्यं तपः प्रोक्तम्।। - प्रशमरतिप्रकरण, 175 विविक्त शय्यासन के स्थान पर प्रशमरतिप्रकरण में संलीनता शब्द प्रयुक्त हुआ है, शेष अनशन आदि बाह्य तप-नामों में समानता है। (v) प्रायश्चित्तविनयवैयावृत्त्यस्वाध्यायव्युत्सर्गध्यानान्युत्तरम्। - तत्त्वार्थसूत्र, 9.20 प्रायश्चित्तध्यानेवैयावृत्त्यविनयावथोत्सर्गः। स्वाध्यायइतितपःषट्प्रकारमभ्यन्तरं भवति ।। - प्रशमरतिप्रकरण, 176 क्रम भेद के अतिरिक्त प्रायश्चित्त आदि आभ्यन्तर तप-नामों में पूरा साम्य है। तत्त्वार्थसूत्र में व्युत्सर्ग शब्द प्रयुक्त है। उसके स्थान पर प्रशमरति में 'उत्सर्ग' शब्द आया है। (vi)आज्ञाऽपायविपाकसंस्थानविचयाय धर्ममप्रमत्तसंयतस्य। - तत्त्वार्थसूत्र, 9.37 आज्ञाविचयमपायविचयंचसध्यानयोगमुपसृत्य। तस्माद्विपाकविचयमुपयाति संस्थानविचयंच। प्रशमरतिप्रकरण, 247 उपर्युक्त सूत्र एवं कारिका में धर्मध्यान के चार भेदों आज्ञाविचय, अपायविचय, विपाक विचय एवं संस्थान विचय का उल्लेख हुआ है। अध्याय-10 (1) मोहक्षयाज्ज्ञानदर्शनावरणान्तरायक्षयाच्चकेवलम्। तत्त्वार्थसूत्र, 10.1

Loading...

Page Navigation
1 ... 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508