________________
આઠમું :
નેપાસના અને કૃતિ જ્ઞાનના' તેને સામાન્ય વ્યવહારમાં વિદ્યા પણ કહે છે. આ જ્ઞાન કે વિદ્યાના સંબંધમાં નીતિકારોને મત કે છે ? તે નીચેના શબ્દોથી જણાશે. ૩. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે નીતિકારને મત
વિદ્યા એ મનુષ્યનું વિશેષ રૂપ છે અને છુપાયેલું ધન છે. વિદ્યા એ ભેગ, યશ અને સુખને આપનારી છે તથા ગુઓની પણ ગુરુ છે. વિદ્યા પરદેશના પ્રવાસમાં સગાંવહાલાંની ગરજ સારે છે અને એક પ્રકારનું પરમ બળ છે. વળી રાજ્યમાં વિદ્યા પૂજાય છે પણ ધન પૂજાતું નથી, એટલે અમારે અભિપ્રાય એ છે કે વિદ્યા વિનાને નર પશુ છેઃ “વિદ્યાવિહીન: શુ '
“વિદ્યારૂપી ધન બધી જાતના ધનમાં શ્રેષ્ઠ છે, કારણ કે બીજી જાતનાં ધને ચાર કે રાજા વડે હરાઈ જાય છે ત્યારે આ ધન ચેર કે રાજા વડે હરાતું નથી, બીજી જાતનાં ધનમાં ભાઈઓ ભાગ પડાવે છે ત્યારે આ ધનમાં તેઓ ભાગ પડાવી શકતા નથી; વળી બીજી જાતના ધનમાં કંઈ ને કંઈ વજન હોય છે ત્યારે આ ધનમાં જરાય વજન નથી. અને આ ધનની સહુથી વધારે ખૂબી તો એ છે કે-જેમ જેમ એને વાપરતા જઈએ છીએ તેમ તેમ એ વધતું જ જાય છે.
એક માણસ પાસે પૈસે-ટકે, ઘરબાર કે વાડીવજીફા ભલે ન હોય પણ જ્ઞાન કે વિદ્યા હોય તે એ ઉત્તમ છે અને બીજા માણસ પાસે પૈસે-ટકે, ઘરબાર કે વાડીવજીફા ભલે હેય પણ જ્ઞાન કે વિદ્યા ન હોય તે એ નિકૃષ્ટ છે. વિદ્યા
