________________
પરિશિષ્ટ
તેના કાંઇક ઝાંખા જેવા આદશ ઘડી રાખ્યા હેાય છે, અથવા એકાદ પુસ્તકને નમૂને નજર સામે રાખ્યા હોય છે. એ આદર્શો અથવા નમૂનાને બને તેટલે અનુરૂપ પાતાની હાથ-પ્રતને નમૂના તૈયાર કર્યાં હાય તે પછી જરા ઉત્સાહી છાપખાનાવાળા પાસેથી પોતાનું મનમાન્યું કામ લેતાં કશી મુશ્કેલી નથી આવતી.
સુધડતા જાળવવામાં તે, પેાતાના અક્ષરે જો સ્વચ્છ અને સ્પષ્ટ થતા હોય તે। કાંઇ હરકત નથી આવતી; નહિતર કાઈ સારા અક્ષર લખનાર પાસે હાથ-પ્રત તૈયાર કરાવી લેવી એ પિરણામે એઠું ખરચાળ નીવડે છે. ઘણાખરા શક્તિસંપન્ન તે હવે ગુજરાતી ટાઈપરાઈટર વસાવે છે.
એકધારાપણું જાળવવાને, ઉપર બતાવેલા મુદ્દાને ચીવટથી અનુલક્ષીને લખાણ તૈયાર કર્યુ હાય તેા બસ. કેટલાક ચીવટવાળા અને કુશળ લખનારાએ તે પેાતાના નમૂના માટે જે પુસ્તક ધાર્યું હોય તેની લીટીએ લીટી અને પાને પાના મુજબ, પહેલેથી ગણતરી કરીને લખાણ તૈયાર કરે છે. દાખલા તરીકે, છાપેલા પુસ્તકના એક પાનામાં પચીસ લીટી આવતી હાય અને એકેક લીટીમાં ત્રીસને શુમારે અક્ષરા આવતા હોય તેા, બરાબર તે જ મુજબ, કાળજીપૂર્વક દરેક લીટીમાં ત્રીસ ત્રીસ (અથવા તેની આસપાસ) અક્ષરે આવે અને એવી પચીસ લીટી દરેક પાનામાં લખાય એવી રીતે આખી હાથ-પ્રત તૈયાર કરવામાં આવે તે એ નમૂનેદાર હાથ-પ્રત ગણાય, એવી હાથ-પ્રતમાં જ્યાં અવતરણા, કાડા, પેટા મથાળાં વગેરે આવતાં હોય તે તે મુજબ મૂક્યાં હોય, નવાં પ્રકરણા શરૂ થતાં હોય ત્યાં પતિસર કારી જગ્યા રાખીને શરૂઆત કરી હોય, પ્રકરણના પ્રથમાક્ષરા ઇચ્છા મુજબ માપસર મેટા દર્શાવ્યા હાય, લખાણમાં આવતાં વિશેષ નામેા વગેરે જે કાઇના પ્રથમાક્ષરા કાળા લેવડાવવા હાય ત્યાંત્યાં નીચે લીટી દોરીને દર્શાવ્યું હાય, એટલે તે આદર્શ હાથ-પ્રત થઇ. એવી હાથ-પ્રત ઉપરથી, પહેલી જ નજરે, તમારૂં પુસ્તક કેટલાં પાનાંનું ઉતરશે તે નિશ્ચિત અંદાજ તમે કાઢી શકા, તેનું ખર્ચ ગણી શકે અને એ હાથ-પ્રત છાપખાનાવાળાને આશીર્વાદ રૂપ થઇ પડે. તમારૂં કામ હેાંશેહેાંશે, એછામાં ઓછી ભૂલાવાળું તે વધારેમાં વધારે ઝડપથી ચાલતું થાય અને એક જ વખતના સુધારાથી ઝાઝી મહેનત વિના તમને તરત સ્વચ્છ, સુધડ અને ભૂલરહિત, તમારા મનમાન્યા નમૂના મુજબનું કામ મળે.
૨૧૪
